danish 700x467

Με αφορμή το «Γιατί οι Δανοί μεγαλώνουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο» των Jessica Joelle Alexander & Iben Dissing Sandhal (εκδ. Διόπτρα)

Του Σωτήρη Βανδώρου

Οι Δανοί θεωρούνται, με βάση τις σχετικές έρευνες, από τους πιο ευτυχισμένους λαούς του κόσμου, σταθερά τα τελευταία 45 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι το «μυστικό» της ευτυχίας μεταβιβάζεται πλέον από γενιά σε γενιά, κάτι που θα πει με τη σειρά του ότι έχουμε χαρούμενα Δανάκια που εξελίσσονται σε χαρούμενους ενήλικες. Δυο μητέρες που έχουν από δυο παιδιά η καθεμιά, μια Αμερικανίδα παντρεμένη με Δανό και μια Δανή ψυχοθεραπεύτρια, συνεργάστηκαν προκειμένου να καταγράψουν το δανέζικο τρόπο ανατροφής των παιδιών. Το βιβλίο τους, που απευθύνεται πρωτίστως σε γονείς, είναι ευσύνοπτο, ελκυστικό ως ανάγνωσμα, καλά οργανωμένο, με παραδείγματα και συμβουλές. Έχει δε και ουσία. Διόλου τυχαία έχει γίνει επιτυχία διεθνώς.

Τα πράγματα με την ανατροφή των παιδιών είναι πάντα μεταβαλλόμενα, δυναμικά, με κάμποσο βαθμό απροσδιοριστίας, ενώ ασφαλώς υπάρχουν κι ένα σωρό ιδιαιτερότητες παιδιών και γονιών. 

Προκαταβολικά, βέβαια, σημειώνουμε ότι δεν θα πρέπει κανείς να αναμένει κάποια μαγική συνταγή. Τα πράγματα με την ανατροφή των παιδιών είναι πάντα μεταβαλλόμενα, δυναμικά, με κάμποσο βαθμό απροσδιοριστίας, ενώ ασφαλώς υπάρχουν κι ένα σωρό ιδιαιτερότητες παιδιών και γονιών. Μπορεί, επιπλέον, ορισμένες στάσεις και συμπεριφορές των Δανών να θεωρηθούν πολιτισμικά αταίριαστες προς την ελληνική νοοτροπία (που βέβαια κι αυτή δεν είναι ενιαία και συμπαγής). Ακόμη κι έτσι, η σύγκριση είναι ωφέλιμη και διδακτική κι επιτρέπει στον αναγνώστη να βγάλει τα συμπεράσματά του.

Ας δούμε, λοιπόν, ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα της δανέζικης ανατροφής των παιδιών, ξεκινώντας από το παιχνίδι. Είναι κοινότοπο να πει κανείς πόσο σημαντικό είναι αυτό για τα παιδιά και την ανάπτυξή τους. Αλλά οι Δανοί φαίνεται να ξέρουν κάτι παραπάνω, καθώς δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τυχαίο ότι όχι μόνο τα περίφημα lego είναι από τη χώρα τους, αλλά και –κάτι λιγότερο γνωστό– η κορυφαία εταιρία κατασκευής παιδικών χαρών είναι επίσης δανέζικη. Έτσι, η μαθησιακή διάσταση του παιχνιδιού αξιοποιείται δεόντως στο σχολικό πρόγραμμα μέσω σχετικών δράσεων. Το σημαντικότερο, όμως, βρίσκουμε, είναι ότι οι γονείς δίνουν άφθονο χρόνο στα παιδιά τους να παίζουν και μάλιστα ελεύθερο παιχνίδι (δηλαδή χωρίς να είναι αυστηροί ή προδιαγεγραμμένοι οι κανόνες, όπως η κατασκευή με τουβλάκια τύπου lego, άνευ υποδείγματος).

danish1

Η Αμερικανίδα συ-συγγραφέας του βιβλίου αντιπαραβάλλει αυτή τη συνθήκη με τη δραματική αύξηση των εξωσχολικών, οργανωμένων «δραστηριοτήτων», αθλητικών και άλλων, που «φορτώνονται» τα Αμερικανάκια σε σύγκριση με παλαιότερες γενιές και οι οποίες, ενώ έχουν ασφαλώς και τα καλά τους, αν αναλαμβάνονται με υπερβολή «μπουκώνουν», κουράζουν κι ενίοτε αγχώνουν το παιδί. Αντ’ αυτού ένα χαλαρότερο πλαίσιο που του αφήνει ελεύθερο χρόνο και του επιτρέπει να αυτενεργήσει είναι προτιμότερο κατά τους Δανούς. Το ελεύθερο παιχνίδι έχει δε μια επιπλέον ευεργετική διάσταση στην οποία το βιβλίο δίνει ιδιαίτερη έμφαση: την ανάπτυξη ψυχικών δεξιοτήτων με μείζονα τη διαχείριση του άγχους. Εξ ου και οι Δανοί είναι όσο γίνεται λιγότερο παρεμβατικοί. Η ιδέα είναι να αφεθούν τα παιδιά να βρουν μόνα τους την άκρη. Δεν μπαίνουν στη διαδικασία να τα «διορθώνουν», να τα καθοδηγούν, ούτε να είναι από πάνω τους διαρκώς, προκειμένου να τα προστατεύσουν από κινδύνους (π.χ. ενδεχόμενους τραυματισμούς στην παιδική χαρά).

Οι Δανοί γονείς πιστεύουν ότι η εξοικείωση με τον ανθρώπινο πόνο και τη δυστυχία είναι μια διδακτική εμπειρία που μπορεί να αναστραφεί σε κάτι το θετικό. 

Ένα άλλο πολύ σημαντικό κεφάλαιο στην ανατροφή των παιδιών συνιστά βέβαια η διαχείριση των συναισθημάτων. Η βασική ιδέα των δανέζικης νοοτροπίας είναι ότι τα παιδιά πρέπει να εκτεθούν σε όλες τις συναισθηματικές καταστάσεις, ευχάριστες και δυσάρεστες, καθώς όλες είναι μέρος της ζωής. Η προσπάθεια αποφυγής ή απώθησης των δυσάρεστων δεν προσφέρει στ’ αλήθεια καμιά είδους «προστασία» στα παιδιά (όπως θεωρούμε πολλοί Έλληνες γονείς), αντίθετα μπορεί να περιορίσει την ικανότητά τους να αναμετρηθούν με αυτά με ικανοποιητικό τρόπο. Οι Δανοί γονείς πιστεύουν ότι η εξοικείωση με τον ανθρώπινο πόνο και τη δυστυχία είναι μια διδακτική εμπειρία που μπορεί να αναστραφεί σε κάτι το θετικό. Γιατί ως άνθρωποι περισσότερο μαθαίνουμε για τους άλλους, και τελικά για την κοινή μας φύση, από τις ταλαιπωρίες μας. Επομένως έτσι καλλιεργείται η ενσυναίσθησή μας, ενώ ταυτόχρονα εκτιμάμε περισσότερο τις δικές μας χαρές ή αγαθά όπως η υγεία μας (που ενίοτε εκλαμβάνουμε ως δεδομένα). Επιπλέον, όμως, μπορεί έτσι να προσανατολιστούμε σε σχέσεις κοινωνικής αλληλεγγύης.

Με το ρίσκο που ενέχει μια τέτοια γενίκευση, θεωρούμε ως χαρακτηριστικά ξένη προς τη διαδεδομένη στην Ελλάδα πρακτική του «κανακέματος» των παιδιών μας, τη φειδώ των Δανών στους επαίνους προς τα δικά τους. Αντ’ αυτών, επιβραβεύουν το έργο ή την προσπάθειά τους. Τι θα πει αυτό; Θα πει ότι τα σχετικά σχόλια και χαρακτηρισμοί δεν επικεντρώνονται στο πρόσωπο του παιδιού, αλλά στις πράξεις του. Θα προτιμήσουν να πουν κάτι του τύπου «μπράβο για τον καλό βαθμό που έλαβες στο διαγώνισμα, ασφαλώς θα μελέτησες πολύ καλά ώστε να έρθει αυτό το αποτέλεσμα», παρά «μπράβο, είσαι άριστος μαθητής». Μια τέτοια προσέγγιση επιδιώκει να αποφύγει την εμπέδωση μιας παγιωμένης εικόνας του εαυτού η οποία μπορεί να δημιουργήσει στρεβλές εντυπώσεις στο παιδί. Ας πούμε, η επανάληψη του μοτίβου «μα, τι καλός μαθητής που είσαι!» ενδέχεται να κάνει το παιδί να θεωρήσει ότι αποτελεί ένα εγγενές χαρακτηριστικό του που οφείλεται π.χ. στην ευφυΐα του (και όχι στη μελέτη) και να μην καταβάλει την απαιτούμενη προσπάθεια, ή να κλονιστεί η αυτοπεποίθησή του αν εμφανίσει μέτριες ή κακές επιδόσεις, και να αγχωθεί από την αναντιστοιχία πραγματικότητας και προσδοκιών που έχει το περιβάλλον του. Αντίθετα, η επικέντρωση στο έργο μαθαίνει στο παιδί να αποκτά αυτοεκτίμηση (κι όχι απλώς αυτοπεποίθηση), διά της προσπάθειας και του αποτελέσματός της.

danish2Κατ’ αναλογία, γενικότερα οι Δανοί τείνουν να διαχωρίζουν τη συμπεριφορά από το ίδιο το παιδί. Μάλιστα, προτιμούν κατά κανόνα αυτό που μπορεί να αποκληθεί θετική αναπλαισίωση. Για παράδειγμα, στο παράπονο του παιδιού τους ότι ένα άλλο εμφανίζει προς αυτό βίαιη ή επιθετική συμπεριφορά δεν θα σπεύσουν να το χαρακτηρίσουν «κακό παιδί» ή να πουν στο δικό τους να μην το κάνει παρέα. Αλλά θα προσπαθήσουν διά της συζήτησης να διαλευκάνουν το περιστατικό και να ερμηνεύσουν αυτή τη συμπεριφορά και τα αίτιά της. Έτσι, π.χ. μπορεί να προκύψει ότι ο διαμοιρασμός ενός διεκδικούμενου παιχνιδιού μπορεί να είναι η λύση στη σύγκρουση που προηγήθηκε. Επίσης με αυτόν τον τρόπο καλλιεργείται η διάθεση να εντοπίζουμε το καλό στον άλλο (κι όχι μόνο τα στραβά του), αλλά και να μαθαίνουμε να συγχωρούμε. Αυτό συνδυάζεται με μια στάση αποφυγής της επικριτικότητας, και της εμπέδωσης σχέσεων εμπιστοσύνης.

Όλα αυτά μαζί εκβάλουν στη γενικότερη πρακτική που οι Δανοί αποκαλούν hygge («χούγκα»), που μπορεί να αποδοθεί «να περνάμε όμορφα μαζί» και η οποία παραπέμπει στην απόλαυση των διανθρώπινων σχέσεων σε ένα χαλαρό πλαίσιο οικειότητας. Αυτό αφορά πρωτίστως τη συνεύρεση με συγγενείς και φίλους, αλλά έχει ευρύτερες κοινωνικές προεκτάσεις. Τα σχόλια δικά σας.

* Ο ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΝΔΩΡΟΣ είναι λέκτορας Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Η Ίμπεν λέει συχνά στις κόρες της ότι μπορούν να κάνουν τα πάντα με σκληρή δουλειά. Ξέρουν ότι πρέπει να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν, και εκείνη τις ενθαρρύνει σε αυτό. Αλλά προσπαθεί να μην τις επαινεί υπερβολικά, επειδή πιστεύει ότι τα παιδιά δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τα πάρα πολλά καλά λόγια, γιατί τους φαίνονται κενά και ρηχά. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί στη Δανία ζωγραφίσει στα γρήγορα κάτι και το δώσει στη μητέρα του, εκείνη μάλλον δεν θα πει ‘Ποπό! Καταπληκτική δουλεία! Είσαι τόσο καλή ζωγράφος!’ Το πιθανότερο είναι ότι θα ρωτούσε για την ίδια τη ζωγραφιά: ‘Τι είναι;’. ‘Τι σκεφτόσουν όταν το ζωγράφισες αυτό;’, «Γιατί χρησιμοποίησες αυτά τα χρώματα;’. Ή μπορεί να έλεγε απλώς ‘ευχαριστώ’, αν ήταν δώρο». (σελ. 58).


ΔΙΟΠΤΡΑ ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΔΑΝΟΙ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ ΤΑ ΠΙΟ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑΓιατί οι Δανοί μεγαλώνουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο
Jessica Joelle Alexander & Iben Dissing Sandhal
Διόπτρα 2017
Σελ. 200, τιμή εκδότη € 12,20

politeia link more

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γονείς, οι πρώτοι παιδαγωγοί

Γονείς, οι πρώτοι παιδαγωγοί

Είναι η πιο τρομερή περιπέτεια για την ανθρώπινη συνθήκη, λέει μετά λόγου γνώσεως ο Αλντό Ναουρί, για την ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Στο βιβλίο του Εκπαιδεύοντας τα παιδιά ο λιβυκής καταγωγής παιδίατρος που σπούδασε κι εργάστηκε στη Γαλλία καταθέτει την επαγγελματική του εμπειρία σαράντα ετών, οργανώνο...

Το καλύτερο σχολείο στον κόσμο

Το καλύτερο σχολείο στον κόσμο

Αρχές δεκαετίας του ’90. Η φινλανδή υπουργός Παιδείας επισκέπτεται τον Σουηδό ομόλογό της ο οποίος θα της πει ότι μέχρι το 2000 το σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα θα βρισκόταν στην κορυφή του κόσμου. Εκείνη θα του απαντήσει πως ο στόχος της δικής της χώρας είναι πολύ πιο μετριοπαθής. Της...

Γονείς χαλαροί, παιδιά ευτυχισμένα

Γονείς χαλαροί, παιδιά ευτυχισμένα

Ενδεχομένως ο Carle Honoré, συγγραφέας του Μανιφέστου της χαρούμενης παιδικής ηλικίας (στο πρωτότυπο: Under pressure – Υπό πίεση), θα έβρισκε περιοριστική τη σύνοψή του που θα επιχειρήσoυμε εδώ, νομίζουμε ωστόσο ότι αυτή η ανάγνωση αναδεικνύει, χωρίς να προδίδει το γενικότερο πνεύμα του, την αιχμή ενός ενδιαφέροντος...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βία, εκφοβισμός, ψυχική υγεία, εθισμοί: 6 βιβλία σπάνε τη μοναξιά της γονεϊκότητας

Βία, εκφοβισμός, ψυχική υγεία, εθισμοί: 6 βιβλία σπάνε τη μοναξιά της γονεϊκότητας

Έξι βιβλία για γονείς και ανθρώπους που φροντίζουν και μεγαλώνουν παιδιά. Βιβλία που σπάνε ταμπού, μιλούν ανοιχτά για ό,τι προβληματίζει ή και απελπίζει τους γονείς και που βοηθούν να γίνει η γονεϊκότητα θετική εμπειρία. 

Γράφει η Ελένη Κορόβηλα

Έ...

Τείχη, σύνορα, εμπόδια και υπερβάσεις: 3 εικονογραφημένες ιστορίες για παιδιά

Τείχη, σύνορα, εμπόδια και υπερβάσεις: 3 εικονογραφημένες ιστορίες για παιδιά

Για τα βιβλία «Ο Φράχτης» (εκδ. Μεταίχμιο) του Αλφρέντο Σοντεργκίτ, «Το σπίτι μου» (εκδ. Καλειδοσκόπιο) της Δέσποινας Ηρακλέους και «Τείχη» (εκδ. Susaeta) των Τζανκάρλο Μάκρι και Καρολίνας Τζανότι. Τρεις εικονογραφημένες ιστορίες που μιλούν στα παιδιά για ορατά και αόρατα τείχη, φυσικά και κοινωνικά, ...

Ιωάννης Γλωσσόπουλος: «Η γονεϊκότητα είναι μια προσωπική πρόκληση»

Ιωάννης Γλωσσόπουλος: «Η γονεϊκότητα είναι μια προσωπική πρόκληση»

Ο παιδοψυχολόγος και σύμβουλος γονέων Ιωάννης Γλωσσόπουλος μιλά για την γονεϊκότητα και τις μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γονείς σήμερα, αλλά και για το «Θα σε περιμένω», το πρώτο του βιβλίο για παιδιά που μόλις κυκλοφόρησε (εικονογράφηση: Γιάννης Σκουλούδης, εκδ. Διόπτρα).

Συνέντευξη στην ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τείχη, σύνορα, εμπόδια και υπερβάσεις: 3 εικονογραφημένες ιστορίες για παιδιά

Τείχη, σύνορα, εμπόδια και υπερβάσεις: 3 εικονογραφημένες ιστορίες για παιδιά

Για τα βιβλία «Ο Φράχτης» (εκδ. Μεταίχμιο) του Αλφρέντο Σοντεργκίτ, «Το σπίτι μου» (εκδ. Καλειδοσκόπιο) της Δέσποινας Ηρακλέους και «Τείχη» (εκδ. Susaeta) των Τζανκάρλο Μάκρι και Καρολίνας Τζανότι. Τρεις εικονογραφημένες ιστορίες που μιλούν στα παιδιά για ορατά και αόρατα τείχη, φυσικά και κοινωνικά, ...

Ανατριχίλες, μάγισσες, τέρατα, ξωτικά και πολύ γέλιο: 25 βιβλία για παιδιά με αφορμή το Χάλογουιν

Ανατριχίλες, μάγισσες, τέρατα, ξωτικά και πολύ γέλιο: 25 βιβλία για παιδιά με αφορμή το Χάλογουιν

Καλλιέργεια αναγνωστικών συνηθειών με ανατριχιαστικές όσο και αστείες ιστορίες με φαντάσματα, μάγισσες, τρομακτικά τέρατα, ξόρκια και κολοκύθες με αφορμή το Χάλογουιν. 25 ξεκαρδιστικά βιβλία για παιδιά από 3 έως 12 ετών.

Επιμέλεια: Φανή Χατζή

...

Χρόνος και Κίνηση: Όταν η επιστήμη συναντά την τέχνη σε δύο βιβλία για παιδιά

Χρόνος και Κίνηση: Όταν η επιστήμη συναντά την τέχνη σε δύο βιβλία για παιδιά

Για τα βιβλία «Του χρόνου τα καμώματα» της Κωνσταντίνας Αρμενιάκου, (εικον. Ρένια Μεταλληνού, εκδ. Καλέντη) και «Η μαγεία της κίνησης» των Romana Romanyshyn και Andriy Lesiv, (εκδ. Φουρφούρι). Κεντρική εικόνα: Λεπτομέρεια από την εικονογράφηση της Ρένιας Μεταλληνού.

Γράφει η Ελευθερία Ράπτο...

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ