KALEIDSKOPIO BASLAM KENTRIKH

Για το εικονογραφημένο βιβλίο «Ο πιο δυνατός άνθρωπος του κόσμου» (εικονογράφηση Ντανιέλα Σταματιάδη) του Δημήτρη Μπασλάμ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Τα τελευταία χρόνια η εκδοτική παραγωγή εικονογραφημένων βιβλίων εκπροσωπείται και από βιβλία που δεν απευθύνονται αποκλειστικά σε πολύ μικρά παιδιά αλλά φαίνεται ότι επιδιώκουν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον αναγνωστών μεγαλύτερων ηλικιών και αναγνωστικών απαιτήσεων.

Ενδεικτικά θα μπορούσα να αναφέρω Το μπαλόνι της Ζένιας του Δημήτρη Αγγελή (εικον.Δημ. Αναστασίου), (Καλειδοσκόπιο 2019), Το πουλόβερ του Δημήτρη Μπασλάμ (εικον. Χαραλάμπους Χρύσω), (Καλειδοσκόπιο 2019),Το γεράκι στην καμινάδα των Ειρήνης Αγγέλη (εικον. Πέρσα Ζαχαριά), (Καστανιώτης 2020), Το μπάνιο μας του Φίλιππου Φωτιάδη (Μάρτης 2020), Κουράγιο του Αλέξη Κυριτσόπουλου (Κέδρος 2020), Ο Φοίβος και η Φάλαινα της Άννας Κουππάνου (εικον.Κέλλυ Ματαθία- Κόβο), (Πατάκης 2021) κ.ά.

Η αφήγηση της εικόνας παίζει ισάξιο ρόλο με τη λεκτική αφήγηση, αν όχι και μεγαλύτερο, αφού συχνά όχι μόνο την εμπλουτίζει σημειωτικά, αλλά και την ανασκευάζει, διευρύνοντας την προσληπτική ικανότητα του αναγνώστη.

Τα εικονογραφημένα αυτά βιβλία θίγουν ζητήματα, προβλήματα, καταστάσεις και συναισθήματα που η ανάγνωσή τους απαιτεί ανατρεπτική φαντασία και συναισθηματική ωριμότητα. Η αφήγηση της εικόνας παίζει ισάξιο ρόλο με τη λεκτική αφήγηση, αν όχι και μεγαλύτερο, αφού συχνά όχι μόνο την εμπλουτίζει σημειωτικά, αλλά και την ανασκευάζει, διευρύνοντας την προσληπτική ικανότητα του αναγνώστη. Είναι βιβλία που τα απολαμβάνει χωρίς «εκπτώσεις» ακόμη και ο ενήλικος. Στην κατηγορία αυτή ανήκει και Ο πιο δυνατός άνθρωπος του κόσμου

Το βιβλίο αυτό, πολυεπίπεδο και πολυτροπικό, θίγει σοβαρά σύγχρονα ζητήματα και σχολιάζει στάσεις ζωής, όπως η αποφυγή ανάληψης ευθυνών, η ατολμία, η φυγοπονία και η έλλειψη πρωτοβουλίας, ενώ παράλληλα ασκεί κοινωνική κριτική σε φορείς επηρεασμού της κοινής γνώμης. Ο πυρήνας όλων των αφηγήσεων είναι η αντιμετώπιση ενός ανεξήγητου φαινομένου που έχει εμφανιστεί στην ήρεμη, μέχρι εκείνη τη στιγμή, πόλη της ιστορίας, μια συνηθισμένη πόλη που συναντάμε συχνά στη ζωή μας.

«Ένα Μεγάλο Στρογγυλό είχε πέσει – άγνωστο από πόσο ψηλά – ακριβώς στο κέντρο της πόλης».

Όλοι οι κάτοικοι αδυνατούσαν να ερμηνεύσουν το απροσδόκητο αντικείμενο που προέκυψε ξαφνικά στη ζωή τους και τους προκάλεσε έκπληξη, απορία, αβουλία, αναποφασιστικότητα, κυρίως όμως φόβο. Δεν έκαναν τίποτε για να το απομακρύνουν, μόνο σκέφτηκαν να αναζητήσουν τον πιο δυνατό άνθρωπο του κόσμου για να τους απαλλάξει από το Μεγάλο Στρογγυλό. Όλοι εκτός από έναν, ο οποίος παρατηρούσε επίμονα το παράξενο αντικείμενο και χωρίς φόβο, μόνο με περιέργεια, προσπαθούσε να κατανοήσει τα αίτια της πτώσης του. Ο συγγραφέας μάς δίνει το όνομά του, όχι τυχαία. Είναι ο κύριος Επιμένοντας. Προοικονομώντας την εξέλιξη και τη διαφαινόμενη λύση δίνει έμφαση στην προσωπικότητα του ήρωα αυτού, αντιδιαστέλλοντάς τον στην ουσία από όλους τους άλλους, τη μάζα των κατοίκων της πόλης, που αναζητούν τους ισχυρούς με την προσδοκία ότι θα τους σώσουν.

Εισάγοντας συμβολικές μορφές στην αφήγηση, ασκεί στην πραγματικότητα κοινωνική κριτική σε καθιερωμένες αντιλήψεις, οι οποίες συντηρούνται με τη διάδοση εδραιωμένων συνηθειών και νοοτροπιών που κυριαρχούν στη ζωή των ανθρώπων, καθώς και σε μέσα επιρροής της κοινής γνώμης, που παραπέμπουν στα ΜΜΕ της εποχής μας.

Μέσα σε ένα παραμυθικό - σουρεαλιστικό περιβάλλον ο Δημήτρης Μπασλάμ δημιουργεί τα «Πουλιά της Ζωηρής Ημέρας» που διαδίδουν τις φήμες που αυτά κουβαλούν. Εισάγοντας συμβολικές μορφές στην αφήγηση, ασκεί στην πραγματικότητα κοινωνική κριτική σε καθιερωμένες αντιλήψεις, οι οποίες συντηρούνται με τη διάδοση εδραιωμένων συνηθειών και νοοτροπιών που κυριαρχούν στη ζωή των ανθρώπων, καθώς και σε μέσα επιρροής της κοινής γνώμης, που παραπέμπουν στα ΜΜΕ της εποχής μας. Και οι δύο αυτές μορφές διαμόρφωσης αντιλήψεων (Πουλιά της Ζωηρής Ημέρας – Φήμες) έχουν τον τρόπο να επηρεάζουν ευρύτερα σύνολα πολιτών και προσπαθούν να τους πείσουν στο να πάρουν αποφάσεις που αυτές με τον θελκτικό τρόπο τους προωθούν, χωρίς να είναι βέβαιο ότι είναι και οι ορθότερες.

Κοινωνικός προβληματισμός με χιούμορ και φαντασία 

Στο αφήγημά του αυτό ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας παραμυθικά σύμβολα ή μυθολογικά στοιχεία, με ά-λογο συχνά τρόπο, με χιούμορ και με δημιουργική φαντασία απομυθοποιεί τους όποιους ισχυρούς. Όλες οι προτεινόμενες λύσεις των «Πουλιών της Ζωηρής Ημέρας» είναι αναποτελεσματικές και η φήμη που τις ακολουθεί διαψεύδεται.

Η αναζήτηση «ισχυρών» και η ανάθεση σ’ αυτούς της σωτηρίας των κατοίκων συνιστούν το δεύτερο κομβικό σημείο που με ιδιαίτερη αφηγηματική τέχνη, με αυτόνομες αλλά και συνδεόμενες αφηγήσεις και με χρήση συμβόλων πραγματεύεται ο συγγραφέας. Η παρουσίαση των ισχυρών πραγματοποιείται όχι μόνο με την εξωτερική περιγραφή τους που ενισχύεται από την ευρηματική εικονογράφηση η οποία συμβάλλει στην ανάδειξη των ικανοτήτων τους, αλλά και με τον λόγο του κειμένου, συχνά ασθματικό, που εκφέρεται με επαναλήψεις λέξεων, με σύντομες προτάσεις, πολλές φορές ονοματικές, οι οποίες αναδεικνύουν τον εσώτερο κόσμο των ηρώων.

«Άρχισαν να χτυπούν τα χέρια τους στο στήθος. Αργά, ρυθμικά, συγχρονισμένα. Γύριζαν το κεφάλι τους μία δεξιά, μία αριστερά. Αργά, ρυθμικά, συγχρονισμένα και οι τρεις».

Οι ισχυροί εκπροσωπούν ποικίλες μορφές δύναμης και ισχύος: Οι Γίγαντες με τα Μουστάκια είναι εκφραστές απίστευτης, φανταστικής δύναμης, οι δυνατοί αλλά ανέμελοι και αναποτελεσματικοί Ελέφαντες της γενιάς των Λούις απλώς διασκέδαζαν, οι Χοντροκέφαλοι που φτύνουν, σοφοί με τεράστια γυαλιά «είχαν διαβάσει, λένε, όλα τα βιβλία που υπήρχαν στη μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας», αλλά εστερούντο κριτικής ικανότητας, οι Άνθρωποι της Αφάνειας, τα τέσσερα αδέρφια, χωρίς ανθρώπινη μορφή, χάθηκαν στην πορεία εξέλιξης του ανθρώπου, έγιναν άνεμοι, που, καθώς δρούσαν χώρια, δεν κατάφερναν τίποτα, οι Δεκατρίδυμοι Χορευτές, πάντα διακοσμητικοί, οι Μη μου άπτου, οι επιστήμονες, γοήτευαν με τις εφευρέσεις τους και τέλος τα Καπέλα μάγευαν με τον λόγο τους τα πλήθη∙ τα καπέλα, σύμβολα εξουσίας που όποιος τα φορά νομίζει πως είναι σπουδαίος.

‘Ολοι αυτοί οι μυθικοί εκπρόσωποι της δύναμης, σύμβολα κοινωνικών ομάδων χωρίς τόλμη, κρίση και αποφασιστικότητα δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη επίλυσης του προβλήματος. Το πρόβλημα, το Μεγάλο Στρογγυλό ήταν πάντα εκεί. Ο κύριος Επιμένοντας είναι πάντα παρών στις προσπάθειες όλων των ισχυρών αλλά αδύναμων στην ουσία ανθρώπων και σχολιάζει κριτικά τη στάση τους απέναντι στο πρόβλημα. Ο ίδιος επίμονα προσπαθεί και αγωνίζεται να μετακινήσει το Μεγάλο Στρογγυλό και να απαλλάξει την πόλη από τις ενδεχόμενα απρόβλεπτες παρενέργειες της παρουσίας του. Όμως και αυτός δεν τα καταφέρνει. Ωστόσο, δεν μένει άπραγος. Δεν είναι δειλός. Τολμά. Πειραματίζεται.

BASLAM photo
Ο Δημήτρης Μπασλάμ είναι µουσικός, ενορχηστρωτής και παραγωγός. Συνθέτει µουσική για το θέατρο και τον κινηµατογράφο. Το 2012-2016 δίδαξε στο Τµήµα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου. Το 2005 κυκλοφόρησε το πρώτο του παραμύθι, «Ο γαργαληστής». Γράφει ιστορίες, µουσική και στίχους για παιδιά και εφήβους. Το 2013 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου για τη «Θυμωμένη Μπετονιέρα», για το οποίο, όπως και για τα «Πιθανότητες» (2017) και «Το Πουλόβερ» (2019) απέσπασε την τιμητική διάκριση White Raven της Διεθνούς Βιβλιοθήκης Νεότητας του Μονάχου.
 

Το τέλος της ιστορίας, όπως στην ευριπίδειο τραγωδία, το δίνει ο Από Μηχανής Θεός. Είναι αυτός που δημιούργησε το πρόβλημα και είναι αυτός που απαλλάσσει τους κατοίκους από αυτό. Η εμφάνιση ενός προβλήματος, οποιουδήποτε προβλήματος, απαιτεί λύση. Η αντιμετώπιση και η προσπάθεια επίλυσής του προϋποθέτει θάρρος, τόλμη , αποφασιστικότητα, συνεργασία των ανθρώπων. Τα λόγια του από μηχανής θεού είναι χαρακτηριστικά για τη λύση του «δράματος», δείχνοντας και τον μόνο άνθρωπο που προσπάθησε με την επιμονή ,την περιέργεια και το θάρρος του να κάνει κάτι:

«Το Μεγάλο Στρογγυλό θα φύγει. Εγώ το έφερα, εγώ το παίρνω. Μείνατε όλοι άπραγοι. Όλοι εκτός από έναν. Ξέρει ποιος είναι. Ξέρει τι είναι. Οι υπόλοιποι θα μείνετε όπως είστε. Άπραγοι, άβουλοι, φοβισμένοι. Ίσως για πάντα, ίσως όχι. Εξαρτάται από σας».

Το βιβλίο αυτό διατρέχει ένας κοινωνικός και φιλοσοφικός σχολιασμός με προβολή και στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Παρά τα παραμυθικά και μυθολογικά της στοιχεία, η ιστορία γραμμένη με φαντασία και χιούμορ, συνδέοντας ρεαλιστικές και υπερρεαλιστικές καταστάσεις που καθιστούν ανοίκεια αλλά και ελκυστική την αφήγηση, ασκεί κριτική σε μερίδα ανθρώπων αδιάφορων, άβουλων να παρέμβουν, να αναλάβουν ευθύνες και να δώσουν λύση σε κάθε δύσκολη κατάσταση που θα παρουσιαστεί.

KALEIDOSKOPIO dynatos anthropos kosmou exwfylloΗ εικονογράφηση της Ντανιέλας Σταματιάδη, με την ένταση και αντίθεση των χρωμάτων, με υπερρεαλιστικά στοιχεία, με την κίνηση των μορφών, με τον διάλογο της εικονιστικής λεπτομέρειας με το κείμενο, όχι μόνο συνομιλεί με αυτό, αλλά ενισχύει την έκπληξη του αναγνώστη και τη χιουμοριστική, κριτική θέση του κειμένου.

Στην πρωτοτυπία του βιβλίου συμβάλλουν σημαντικά το μακρόστενο σχήμα του, η πολυτροπικότητα του κειμένου (οι τύποι της γραμματοσειράς, η ποιότητα του χαρτιού) και της εικονογράφησης με αποτέλεσμα την ενεργητικότερη συμμετοχή του αναγνώστη στην προσέγγιση του κειμένου, καθώς και η όλη τυποτεχνική του εμφάνιση, που είναι ιδιαίτερα φροντισμένη από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.

Άντα Κατσίκη- Γκίβαλου είναι Ομ. καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας Ε.Κ.Π.Α.

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο μεγάλος διαγωνισμός των λύκων» της Ζεραλντίν Μενσάν – Υπονομεύοντας τη στενομυαλιά, ανατρέποντας τα στερεότυπα

«Ο μεγάλος διαγωνισμός των λύκων» της Ζεραλντίν Μενσάν – Υπονομεύοντας τη στενομυαλιά, ανατρέποντας τα στερεότυπα

Για το εικονογραφημένο παραμύθι «Ο μεγάλος διαγωνισμός των λύκων» (μτφρ. Σοφία Γρηγορίου, εκδ. Άμμος) της Ζεραλντίν Μενσάν. Το βιβλίο διαθέτει QR code με υποστηρικτικό υλικό για γονείς και εκπαιδευτικούς. 

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου

Στο εικονογραφη...

«Το τσίρκο των σκιών» της Λίντια Μπράνκοβιτς: Μετά το «Ξενοδοχείο των συναισθημάτων», οι φόβοι παύουν να ελέγχουν τη ζωή των παιδιών

«Το τσίρκο των σκιών» της Λίντια Μπράνκοβιτς: Μετά το «Ξενοδοχείο των συναισθημάτων», οι φόβοι παύουν να ελέγχουν τη ζωή των παιδιών

Για το εικονογραφημένο βιβλίο «Το τσίρκο των σκιών» καθώς και για το προηγούμενό της «Το ξενοδοχείο των συναισθημάτων» της Λίντια Μπράνκοβιτς που κυκλοφορούν και τα δύο σε μετάφραση Τζέμας Δεσύλλα, από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Γράφει η Φανή Χατζή

Η σερβικ...

«Η Χαμηλοπάρδαλη» της Μαρίας Γιαγιάννου – Παραμύθι για την αυτογνωσία, τη φιλία, τη διαφορετικότητα

«Η Χαμηλοπάρδαλη» της Μαρίας Γιαγιάννου – Παραμύθι για την αυτογνωσία, τη φιλία, τη διαφορετικότητα

Για το παραμύθι «Η Χαμηλοπάρδαλη» της Μαρίας Γιαγιάννου, σε εικονογράφηση Θέντας Μιμηλάκη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου

Πώς είναι άραγε να ξεχωρίζεις στο σχολείο για τους… λάθος λόγους; Να νιώθεις βαθιά μέσα σου ό...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί να διαβάσουν τα παιδιά τον «Μάγκα» της Πηνελόπης Δέλτα σε γκράφικ νόβελ – Ο σκιτσογράφος Κωνσταντίνος Σκλαβενίτης επανασυστήνει το διάσημο φοξ τεριέ

Γιατί να διαβάσουν τα παιδιά τον «Μάγκα» της Πηνελόπης Δέλτα σε γκράφικ νόβελ – Ο σκιτσογράφος Κωνσταντίνος Σκλαβενίτης επανασυστήνει το διάσημο φοξ τεριέ

Ο εικονογράφος και δημιουργός κόμικς Κωνσταντίνος Σκλαβενίτης επανασυστήνει στο παιδικό και νεανικό κοινό το κλασικό έργο της Πηνελόπης Δέλτα «Ο Μάγκας» σε μια ενδιαφέρουσα διασκευή σε γκράφικ νόβελ. Πόσο επίκαιρη παραμένει η ιστορία και ποιες αλλαγές έγιναν ώστε η νέα αφηγηματική εκδοχή να απευθύνεται στο σημερινό ...

Καλοκαιρινή γιορτή: Σκέψεις και προτάσεις για τις παραστάσεις του τέλους της σχολικής χρονιάς

Καλοκαιρινή γιορτή: Σκέψεις και προτάσεις για τις παραστάσεις του τέλους της σχολικής χρονιάς

Σκέψεις για τα θεατρικά ανεβάσματα για το τέλος της σχολικής χρονιάς με αφορμή τη σειρά πέντε  βιβλίων «Σχολική Σκηνή» της Ίλιας Λακίδου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάπα. Ιδέες και προτάσεις για τους εκπαιδευτικούς μια που «μια γιορτή στο δημοτικό σχολείο δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση». 

...

«Το κατέβασμα του φεγγαριού» του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη (κριτική) – Λαογραφικός τρόμος για νεαρούς και μεγαλύτερους αναγνώστες

«Το κατέβασμα του φεγγαριού» του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη (κριτική) – Λαογραφικός τρόμος για νεαρούς και μεγαλύτερους αναγνώστες

Για τη νουβέλα τρόμου του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη «Το κατέβασμα του φεγγαριού», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος, με σχέδια του Kanellos Cob. Στην κεντρική φωτογραφία, ένα από τα σχέδια του Kanellos Cob.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Γιορτή της Μητέρας: Βιβλία για μικρά παιδιά και τις μαμάδες τους

Γιορτή της Μητέρας: Βιβλία για μικρά παιδιά και τις μαμάδες τους

Μια επιλογή βιβλίων για τη σχέση μητέρας-παιδιού με αφορμή τη Γιορτή της Μητέρας. Εικόνα: Χριστίνα Πουλμέντη, 9 ετών, Παιδικό Εργαστήρι Δήμου Αγ. Παρασκευής, Αθήνα. Από τις συλλογές του Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης. 

Επιλογή-παρουσίαση: Ελένη Κορόβηλα

...
Ντετέκτιβ, κατάσκοποι, μυστήρια: 7 σειρές αστυνομικών βιβλίων και κόμικς για παιδιά

Ντετέκτιβ, κατάσκοποι, μυστήρια: 7 σειρές αστυνομικών βιβλίων και κόμικς για παιδιά

Επτά σειρές αστυνομικών μυθιστορημάτων, εικονογραφημένων βιβλίων και κόμικ που μετατρέπουν τους μικρούς αναγνώστες σε ντετέκτιβ. Μια σχολή κατασκόπων, ένας γάτος ερευνητής, μια νεαρή εκδοχή της Άγκαθα Κρίστι, δυο αδέρφια που επαναφέρουν την τάξη στην πολυκατοικία τους, μια διασκευή σε κόμικ των κλασικών έργων της Έν...

«Δον Κιχώτης» για παιδιά από τον Θίασο του Ηλία Καρελλά (κριτική): Από την παράσταση στα βιβλία

«Δον Κιχώτης» για παιδιά από τον Θίασο του Ηλία Καρελλά (κριτική): Από την παράσταση στα βιβλία

«Δον Κιχώτης» από το Θίασο του Ηλία Καρελλά στη σκηνή του Θεάτρου Κάππα. Μια παράσταση για όλη την οικογένεια, με το βλέμμα στην επόμενη θεατρική περίοδο και τις διεθνείς σκηνές και ορισμένες αναγνωστικές προτάσεις για τα παιδιά, τους εφήβους, τους ενήλικες.

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου

...

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ