Ο φονικός σεισμός που έπληξε τη νοτιοανατολική Τουρκία και τη βόρεια Συρία συγκινεί τα παιδιά για την ανθρώπινη τραγωδία, αλλά ταυτόχρονα τα προβληματίζει ή και τα φοβίζει. Δέκα βιβλία που μιλούν στους μικρούς αναγνώστες για τα φυσικά φαινόμενα και τις καταστροφές που προκαλούν, που αποτελούν ταυτόχρονα και χρήσιμα εργαλεία για τους εκπαιδευτικούς. Κεντρική εικόνα, από «Το βιβλίο των καταστροφών» (εκδ. Καλέντη) της Μαρίας Ανδρικοπούλου.
Γράφει η Ελένη Κορόβηλα
Πριν αρκετά χρόνια (2006) κυκλοφόρησε στα ελληνικά το παραμύθι της Μαριάν Σατραπί με τίτλο Ασδάρ (μτφρ. Τώνια Νενοπούλου-Δρόσου, εκδ. Επόμενος Σταθμός). Το βιβλίο είναι πια εξαντλημένο αλλά όποιος το έχει στη βιβλιοθήκη του ξέρει καλά ότι είναι ένα από τα ωραιότερα κείμενα, που σε συνδυασμό με την εξαιρετική εικονογράφησή του, εισάγει τα παιδιά στην έννοια της φυσικής καταστροφής.
Στην ιστορία της σπουδαίας δημιουργού του πολύ γνωστού «Περσέπολις», η Ματίλδη, ένα μικρό κοριτσάκι ταξιδεύει στα έγκατα της γης για να ρωτήσει τον δράκο Αζδάρ γιατί θύμωσε και προκάλεσε σεισμό τόσο τρομερό που κατέστρεψε την όμορφη πατρίδα της. Όποιος το εντοπίσει σε ιδιωτική, σχολική, δημοτική βιβλιοθήκη ή ελπίζουμε και στο δανειστικό τμήμα της Εθνικής Βιβλιοθήκης, θα απολαύσει την ανάγνωση ενός εμπνευσμένου παραμυθιού.
Τι να κάνει ένα παιδί πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον σεισμό
Το βιβλίο των καταστροφών (εκδ. Καλέντη) που έγραψε η Μαρία Ανδρικοπούλου προσεγγίζει το φαινόμενο των φυσικών καταστροφών από τη σκοπιά της «πολιτικής προστασίας και στο πλαίσιο της διαχείρισης καταστροφών», όπως σημειώνει η συγγραφέας στο προλογικό της σημείωμα. Αυτό είναι και το πολύ ενδιαφέρον στοιχείο που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει ως ένα χρήσιμο, επικαιροποιημένο εργαλείο για παιδιά, εκπαιδευτικούς και γονείς.
Ο όρος καταστροφή έχει συχνά αόριστο περιεχόμενο για τα παιδιά, αλλά και για τους ενήλικες που χρησιμοποιούν τη λέξη συχνά καθ' υπερβολή. Νοούμενες όμως ως καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που προκαλούν σοβαρούς κινδύνους για τον άνθρωπο, οι καταστροφές χωρίζονται σε φυσικές και ανθρωπογενείς. Ο σεισμός, προφανώς είναι μια φυσική γεωλογική καταστροφή.
Στο βιβλίο, τα παιδιά θα βρουν όλες τις πληροφορίες που τους είναι απαραίτητες για να κατανοούν τι έχει συμβεί. Το «μικρό λεξικό» με τις εξηγήσεις της ορολογίας που συνδέεται με τους σεισμούς, ιστορικές αναφορές, στοιχεία και στατιστικά που εξηγούν τι σημαίνει ότι η Ελλάδα είναι μια σεισμογενής χώρα. Και το κυριότερο, στο βιβλίο θα διαβάσουν οδηγίες γραμμένες με εύληπτο τρόπο, χωρίς όμως να γίνονται εκπτώσεις στη βαρύτητα του θέματος, για το τι πρέπει να κάνουν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον σεισμό.
Στο τέλος του βιβλίου, την εικονογράφηση του οποίου έχει κάνει η Μυρτώ Δεληβοριά, συγκεντρώνονται επιπλέον χρηστικές πληροφορίες με όλες τις υπηρεσίες και τους τηλεφωνικούς αριθμούς που είναι απαραίτητοι σε ώρα ανάγκης.
Ζω με τους σεισμούς - Μαθαίνω και προστατεύομαι (εκδ. Πατάκη) είναι ο τίτλος του πολύ πρακτικού και χρήσιμου εγχειριδίου για παιδιά που έγραψε η Βασιλική Κουσκουνά - Τσιμπιδάρου, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τομέα Γεωφυσικής και Γεωθερμίας του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ.
Πώς δημιουργούνται οι σεισμοί; Τι προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν; Πώς θα προστατευτούμε από αυτούς; Στο βιβλίο Ζω με τους σεισμούς, μαθαίνω και προστατεύομαι περιγράφεται το φαινόμενο της γένεσης του σεισμού και οι επιπτώσεις του τόσο στο φυσικό όσο και στο ανθρώπινο περιβάλλον. Το βιβλίο προτείνει απλά βήματα αυτοπροστασίας και ετεροπροστασίας σε περίπτωση σεισμού, και βοηθάει στη διαμόρφωση αισθήματος ευθύνης απέναντι στον εαυτό μας και στους γύρω μας. Χάρη στην πληρότητα πληροφόρησης που παρέχει και στο πλούσιο φωτογραφικό και εικονογραφικό του υλικό, το βιβλίο μπορεί να αποτελέσει ένα εύχρηστο εγχειρίδιο εισαγωγής στο φαινόμενο του σεισμού και στην αντισεισμική προστασία για τον καθηγητή, το μαθητή, αλλά και ολόκληρη την οικογένεια.
Ηφαίστεια και σεισμοί (μτφρ. Έφη Μαρκοζάνε, εκδ. Σαββάλας) είναι ο τίτλος του βιβλίου της Gina Nutall, από το Ινστιτούτο Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κουήνσλαντ, που κυκλοφορεί στη σειρά των εκδόσεων «Ο φυσικός μας κόσμος» και απευθύνεται σε παιδά ηλικίας 5 ετών και άνω.
Τι πρέπει να κάνεις αν γίνει σεισμός; Το ξέρεις πως υπάρχει ένα ηφαίστειο στον Άρη; Πώς μετρούν οι επιστήμονες τους σεισμούς; Οι εντυπωσιακές πολύχρωμες φωτογραφίες, το απλό κείμενο και το εικονογραφημένο γλωσσάρι θα ενθουσιάσουν τους μικρούς αναγνώστες. Περιλαμβάνονται επίσης οδηγίες για γονείς και νηπιαγωγούς, όπου προτείνονται ποικίλες δραστηριότητες για την καλύτερη διδακτική αξιοποίηση του βιβλίου. Κατάλληλα σχεδιασμένη για το σπίτι, τον παιδικό σταθμό ή το νηπιαγωγείο, η σειρά «Οι πρώτες μου γνώσεις» δίνει στα παιδιά καινούρια ερεθίσματα, λύνει τις απορίες τους και τα βοηθά να κατανοήσουν τον κόσμο που τα περιβάλλει.
Μαθαίνοντας για τους σεισμούς - Διαθεματκή προσέγγιση (εκδ. Gutenberg) είναι το βιβλίο της Παρασκευής Βασάλα, η οποία είναι διδάκτωρ Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού Κεφαλληνίας.
Το βιβλίο απευθύνεται κυρίως σε εκπαιδευτικούς και μαθητές της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Βασική επιδίωξή του είναι να βοηθήσει τον εκπαιδευτικό στη διδασκαλία των σεισμών, προκειμένου οι μαθητές να κατανοήσουν τα σεισμικά φαινόμενα, να αποκτήσουν αντισεισμική συνείδηση και να εκδηλώνουν αντισεισμική συμπεριφορά. Επίσης, να κατανοήσουν τη σημασία των μέτρων αντισεισμικής προστασίας στη ζωή και την ευημερία των ανθρώπων, στην προστασία του περιβάλλοντος και την αειφορία.
Το βιβλίο μπορεί να αξιοποιηθεί στην υλοποίηση προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, άλλων καινοτόμων δράσεων του σύγχρονου σχολείου, καθώς και στην καθημερινή διδακτική πράξη.
Σεισμοί- Τι είναι και πώς τους αντιμετωπίζουμε (εκδ. Καστανιώτη). Το βιβλίο του Νέαρχου Θαλάσση είναι ένα εκπαιδευτικό βοήθημα για παιδιά ηλικίας 8 έως15 ετών.
Αποσκοπεί στο να βοηθήσει τους μαθητές Γυμνασίου αλλά και των τελευταίων τάξεων των Δημοτικών Σχολείων, να κατανοήσουν, όσο γίνεται πιο καλά, το φαινόμενο των σεισμών, ώστε να είναι σε θέση τα παιδιά και οι έφηβοι να διαχειρίζονται με τον «με τον πιο ανώδυνο τρόπο, τον απολύτως φυσιολογικό φόβο που προκαλεί ένας σεισμός και, βέβαια, να αντιδρούν γρήγορα και αποτελεσματικά κάθε φορά που θα τους «χτυπά» την πόρτα ο ανεπιθύμητος αυτός επισκέπτης», σημειώνει ο συγγραφέας για το βιβλίο του.
Ύστερα από ένα σεισμό ή στη μέση μιας αγριεμένης θάλασσας, στο διάβα ενός χειμωνιάτικου χείμαρρου, στη μανία ενός ανεμοστρόβιλου, όλοι οι άνθρωποι παίρνουμε τις αληθινές, μικρές μας διαστάσεις. Μεγάλη, πραγματικά, είναι η Φύση και αυτή πρέπει να την παρατηρούμε, να τη μελετούμε και να μαθαίνουμε, να μαθαίνουμε, να μαθαίνουμε!
+ Δύο βιβλία γνωριμίας με τον πλανήτη Γη: από μέσα κι από έξω
Σε μια πιο διευρυμένη θεώρηση του τι μπορεί να συμβαίνει κάτω από τη γη που πατάμε, το βιβλίο Η γη κάτω απ'τα πόδια μου (εκδ. Ψυχογιός) της Σαρλότ Γκιλέν προσφέρει στα παιδιά απαντήσεις σε ερωτήματα για το τι υπάρχει και τι συμβαίνει βαθειά μέσα στη Γη.
Το βιβλίο με την πολύ ευφάνταση και δημιουργική εικονογράφηση και τυπογραφική σύνθεση καλεί τους μικρούς αναγνώστες σε ένα ταξίδι κάτω από τη Γη, μέσα από τα στρώματα των πετρωμάτων της, μέχρι τον πυρήνα του πλανήτη μας.
Μια εξαιρετική έκδοση που απευθύνεται σε παιδιά του δημοτικού, από έξι έως εννέα ετών, ανοίγοντάς τους σε έναν θαυμαστό κόσμο που βρίσκεται ακριβώς «κάτω από τα πόδια» μας.
Η μεγαλύτερη παράσταση στη Γη καλωσορίζει τα παιδιά σε ένα αναγνωστικό υπερθέαμα με θέμα την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη (μτφρ. Νοέλα Ελιασά, εκδ. Διόπτρα).
«Καθίστε αναπαυτικά και παρακολουθήστε στο Θέατρο Κουτίτη τη μεγαλύτερη παράσταση για την ιστορία του πλανήτη Γη». Αυτό είναι το κάλεσμα που απευθύνεται στους πολύ μικρούς αναγνώστες. Κάθε δισέλιδο του βιβλίου είναι τόσο πλούσιο σε πληροφορίες που το παιδί θα επανέλθει πολλές φορές για να τις απορροφήσει.
Ξεκινώντας 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, τα παιδιά θα δούν πώς δημιουργήθηκε η Γη, θα μάθουν για τα μικρόβια και η σημασία τους, την εποχή των δεινοσαύρων και την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Προς ανακάλυψη!
* Η Ελένη Κορόβηλα είναι δημοσιογράφος.
