5+1 βιβλία για παιδιά: Θαλασσινές περιπέτειες για τις καλοκαιρινές διακοπές

Ανεμελιά, παιχνίδια, θαλασσινή αύρα, παιχνίδι. Απλά υλικά για καλοκαίρια που θα μείνουν στη μνήμη των παιδιών για πάντα. Μαζί με ένα βιβλίο όλα γίνονται πιο μαγικά. Οι ιστορίες που προτείνονται είναι θαλασσινές, περιπετειώδεις, ιδιαίτερες. Με θεματολογία που αγγίζει τα παιδιά, αλλά και με περιβαλλοντική συνείδηση, τώρα που η Γη και το κλίμα δοκιμάζονται.

Μια ιστορία για τον σχολικό εκφοβισμό με πρωταγωνιστές τους κατοίκους του βυθού

Ο Ρομπέν των θαλασσών και οι νταήδες του βυθού της Γιώτας Κ. Αλεξάνδρου, με την εικονογράφηση του Βασίλη Γρίβα, από τις εκδόσεις Susaeta είναι μια ιστορία που διαδραματίζεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, εκεί που κατοικούν λογιών λογιών πλάσματα, και ζει ο ξιφίας ο Ιερεμίας. Ο Ιερεμίας είναι μαθητής στο Ψαροσχολείο, σε μια πόλη θαλασσινή, και του αρέσει να πηγαίνει στο πάρκο να παίζει με τους φίλους του τα άλλα ψάρια. Όμως δεν χαίρεται, δε γελάει. Είναι μονίμως φοβισμένος και μπερδεμένος και αισθάνεται απαίσια. Σχεδόν μετανιώνει που είναι ξιφίας.

Για τους φόβους και τη στεναχώρια τη δική του και των συμμαθητών του ευθύνεται μια παρέα νταήδων, τα Κοφτερά Χαμόγελα. Ο αρχηγός της είναι ο Χάννος ο Νάνος, μικρόσωμος αλλά αντιστρόφως ανάλογα κακός και η συμμορία αποτελείται από τη Σμέρνα τη Φτέρνα, τη Λίτσα τη Μουσίτσα αλλά και κάποιους καρχαρίες, μπαρακούντα, λιονταρόψαρα. Είναι μια παρέα τρομακτική, που πιστεύει στη βία, στην επίθεση, τη σκληρότητα. «Χτύπα πριν σε χτυπήσουν και κορόιδεψε πριν σε κοροϊδέψουν» είναι η φιλοσοφία της ομάδας. Τι θα κάνει άραγε ο Ιερεμίας για να αντιμετωπίσει τη συνεχή χλεύη και κακοψυχιά; Με τις συμβουλές της νονάς του, της γοργόνας, ο Ιερεμίας ο Ξιφίας αποφασίζει να δράσει, να συσπειρώσει τις θαλάσσιες δυνάμεις του καλού, να γίνει ένας Ρομπέν τω θαλασσών.

Παρουσιάζει με φόντο το θαλάσσιο περιβάλλον το συνεχώς εντεινόμενο ζήτημα του εκφοβισμού, εξερευνά τα κίνητρα των νταήδων, παρουσιάζει με ευθύτητα συναισθήματα, καταστάσεις, κοινωνικές συνεπαγωγές, δίνει λύσεις και δεν ωραιοποιεί καταστάσεις.

Η Αλεξάνδρου στήνει μια ιστορία με πλοκή και ενδιαφέροντες χαρακτήρες. Παρουσιάζει με φόντο το θαλάσσιο περιβάλλον το συνεχώς εντεινόμενο ζήτημα του εκφοβισμού, εξερευνά τα κίνητρα των νταήδων, παρουσιάζει με ευθύτητα συναισθήματα, καταστάσεις, κοινωνικές συνεπαγωγές, δίνει λύσεις και δεν ωραιοποιεί καταστάσεις. Η ιστορία εμπλουτίζεται ερμηνευτικά με την πλούσια εικονογράφηση του Βασίλη Γρίβα, ενώ η έκδοση περιλαμβάνει και audio book, που βοηθά τους μικρότερους αναγνώστες να απολαύσουν την ιστορία και τους μεγαλύτερους, που έχουν αποκτήσει τις αναγνωστικές δεξιότητες, να εστιάσουν στη θεατρικότητά της. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει παράρτημα με συμβουλές, εκπαιδευτικές προτάσεις, ποικίλες δραστηριότητες για εμπέδωση και προτάσεις θεατρικού παιχνιδιού.

Η φάλαινα, το αγόρι και το απέραντο γαλάζιο μέσα από την ιστορία του Ιωνά 

Στην αγκαλιά του απέραντου ωκεανού, στο βαθύ μπλε και στα μυστήρια που κρύβει, εκτυλίσσεται μια ιστορία αγάπης με έντονη την περιβαλλοντική διερώτηση, που πλέον λόγω της αδιαμφισβήτητης κλιματικής κρίσης, αποκτά υπαρξιακές διαστάσεις για το ανθρώπινο είδος, για τα οικοσυστήματα, για το γαλάζιο μας πλανήτη. Ο Γάλλος συγγραφέας και εικονογράφος Barroux (Stéphane Barroux) γράφει για την ιστορία του μικρού θαλασσοπόρου Ιωνά και της φάλαινας Μπλου.

Στο βιβλίο για μικρά παιδιά με τον τίτλο Σ’ αγαπάω Μπλου (μτφρ. Χριστίνα Θεοχάρη, εκδ. Παπαδόπουλος), ο ωκεανός είναι η μητρική αγκαλιά για όλους. Μόνο που οι άνθρωποι φέρονται σαν να μην θέλουν αυτή τη σχέση ζωής. Και όμως από τις αποφάσεις και τις πράξεις των ανθρώπων εξαρτάται η ευημερία του πλανήτη, η υγεία των ωκεανών. Ο Barroux βάζοντας τον μικρό Ιωνά να καθαρίσει ατρόμητος την κοιλιά της φάλαινας από τους τόνους πλαστικό που έχει καταπιεί, μας προσφέρει μέσα από την αλληγορία του παραμυθιού το παράδειγμα. Εμείς οφείλουμε να είμαστε οι φύλακες και οι φροντιστές του πλανήτη, με σεβασμό και αγάπη στους υπόλοιπους κατοίκους του. Και αυτό είναι μια στάση ζωής που μαθαίνεται από την παιδική ηλικία, για αυτό και η ευθύνη των γονέων πρωτίστως και των παιδαγωγών στη σχολική κοινότητα είναι να καλλιεργήσουν την οικολογική συνείδηση στα παιδιά.

Οι ζωγραφιές έχουν και αυτές την «ανοιχτωσιά» του ωκεανού και την απλότητα της ειρηνικής ζωής.

Ευαίσθητες, σχεδόν «παιδικές» είναι οι ακουαρέλες του Barroux, που κοσμούν την λιτή αλλά ουσιαστική αφήγηση. Οι ζωγραφιές έχουν και αυτές την «ανοιχτωσιά» του ωκεανού και την απλότητα της ειρηνικής ζωής. Στο εσώφυλλο του τέλους φιλοξενούνται, μαζί με ένα κατατοπιστικό κείμενο του συγγραφέα-εικονογράφου, χρήσιμες πληροφορίες για τη διάσωση των ωκεανών, των φαλαινών, της θαλάσσιας ζωής.

Για τα παιδιά που ονειρεύονται θαλασσινές περιπέτειες

Η Julia Green γράφει μια τρυφερή ιστορία για ένα αγόρι που ήθελε α ταξιδέψει με το καράβι του σε όλες τις θάλασσες του κόσμου και ο Alex Latimer, με τον ευαίσθητο και πλούσιο χρωστήρα του, φτιάχνει τις εικόνες από τα κατορθώματα του μικρού αγοριού.

Το όνειρο, η τόλμη, η περιπέτεια, τα αστέρια το βράδυ που λαμπυρίζουν στην επιφάνεια της θάλασσας, αλλά και οι τρικυμίες και οι κίνδυνοι, η μοναξιά που μεταβάλλεται σε επικοινωνία με τη φύση, τα ασφαλή λιμάνια και η περιπλάνηση με την πυξίδα οδηγό, όλα είναι μέσα σε μια ιστορία που αφηγείται με απλότητα και τρυφερότητα το όνειρο ενός παιδιού που γίνεται πραγματικότητα και έχει τον τίτλο Το αγόρι που γύρισε τον κόσμο με το καράβι του (μτφρ. Γιώργος Τσακνιάς, εκδ. Παπαδόπουλος).

Η Green εμπνέεται από το γιο της, που μεγαλώνοντας, έκανε το όνειρό του πραγματικότητα. Ταξίδεψε στις θάλασσες, έμεινε σε εξωτικά νησιά και στη συνέχεια έγινε κατασκευαστής παραδοσιακών πλοίων. Κυρίως όμως η συγγραφέας προτείνει με σεμνότητα να αφήσουμε τα παιδιά να κυνηγήσουν τα όνειρά τους. Είναι το ασφαλέστερο διαβατήριο για την επιστροφή τους. Μέχρι το επόμενο ταξίδι που θα θελήσουν να ζήσουν, μέχρι την επόμενη θάλασσα που θα διασχίσουν...

Κολυμπώντας πέρα από τα όρια

Ο Σπύρος Χρυσικόπουλος στο Κολυμπώντας πέρα από τα όρια, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός και εικονογραφεί ο Γιώργος Σγουρός, αφηγείται την προσωπική του ιστορία, που αποτελεί έμπνευση για τα παιδιά που αγαπούν τον αθλητισμό και ειδικά το κολύμπι. Το αφήγημα έχει έντονο το βιογραφικό στοιχείο, διδάσκει ήθος, επιμονή, πίστη στον στόχο, όταν αυτός είναι καθαρός, υψηλός, ευφρόσυνος.

Ως κολυμβητής μεγάλων αποστάσεων και πρωταθλητής με μοναδικές επιδόσεις, ο Χρυσικόπουλος έχει αναμετρηθεί με τα όρια του εαυτού. Οι αναγνώστες (από 9 ετών) θα γοητευτούν από την γραφή, που είναι σε πρώτο πρόσωπο, και από την ευθύτητά της. Ο συγγραφέας δεν ωραιοποιεί τις καταστάσεις που αφηγείται, επισημαίνει τη σημασία της ζωής και της άθλησης στη φύση, τη σπουδαιότητα των ειλικρινών, ανθρώπινων σχέσεων που θα μας στηρίξουν στις δυσκολίες, την πίστη στους δημιουργικούς στόχους.

Συμπλέκοντας σημειακά το ρεαλισμό με την παραμυθιακή οπτική, εμφαίνει στα χρήσιμα μαθήματα που μας δίνουν οι δυσκολίες και οι αναποδιές, συστήνοντας ωστόσο να συνεχίζουμε με θάρρος. Το παράδειγμα της κολύμβησης στην ανοιχτή θάλασσα είναι εξόχως επιδραστικό και κατατοπιστικό, μια και εκεί ο αθλητής αναμετράται πρώτα με τον εαυτό του και δευτερευόντως με τα στοιχεία της υδάτινης φύσης. Επιστήμη, τέχνη, αθλητισμός, όλα είναι πεδία στα οποία τα παιδιά δοκιμάζονται και χτίζουν χαρακτήρα. Πεδία προσπάθειας και ανταμοιβής, πρωτίστως ηθικής.

Η σωτηρία των θαλασσών και η σημασία της συνεργασίας

Οι Βυθοθαλασσίτες ζουν στο βυθό της θάλασσας. Χτίζουν τα σπίτια τους από θαλασσινά υλικά, κολυμπούν και τρώνε πίτες με φύκια. Αυτό που αρέσει περισσότερο στους Βυθοθαλασσίτες είναι να παρατηρούν τη φύση. Στη στεριά, πάνω στα δέντρα ζουν οι Κορυφοδεντρίτες. Αυτοί χτίζουν τα σπίτια τους με κλαδιά, και λατρεύουν να φτιάχνουν πίτες με εξωτικά φρούτα. Αυτό που αρέσει περισσότερο στους Κορυφοδεντρίτες είναι να κατασκευάζουν πράγματα.

Μοιραία οι δύο κοινότητες θα έρθουν σε σύγκρουση. Οι Κορυφοδεντρίτες με τη συνεχή δραστηριότητά τους, πετούν τα παλιά αντικείμενα και υλικά στη θάλασσα, αφού δεν υπάρχει άλλος χώρος στην ξηρά, ενώ οι Βυθοθαλασσίτες υποφέρουν από τα άχρηστα υλικά που σκοτεινιάζουν επικίνδυνα τον ορίζοντά τους και τους στερούν το φως και το οξυγόνο. Η συνάντηση των δύο ομάδων είναι δραματική και η λύση συνεργατική...

Το βιβλίο της Wenda Shurety, H τελευταία πίτα με φύκια, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος είναι μια γοητευτική παραβολή της ανθρώπινης νοοτροπίας για την πρόοδο και τα καταναλωτικά αγαθά που βαίνει πλέον εις βάρος της ισορροπίας του περιβάλλοντος. Η ιστορία, διαβάζεται ευχάριστα από τα παιδιά τόσο της προσχολικής όσο και από αυτά του δημοτικού, είναι πυκνή σε νοήματα, ιδανική για την περιβαλλοντική εκπαίδευση αλλά και τη θεατρική αγωγή με επίκεντρο τα περιβαλλοντικά θέματα. Η εικονογράφηση του Paddy Donnelly είναι πρωτότυπη, με ιδιοσυγκρασιακές χρωματικές γκάμες και ενδιαφέρουσα ερμηνευτική του κειμένου. Η μετάφραση του Μάνου Μπονάνου αφουγκράζεται τα νοήματα και τις ευαισθησίες της αγγλικής εκδοχής.

Η ανεμελιά των διακοπών κοντά στη θάλασσα

Η μυρωδιά του πρωινού που φτιάχνει με περισσή μέριμνα η γιαγιά. Τα παιχνίδια στη θάλασσα και οι ατελείωτες βουτιές, το μαγειρεμένο φαγητό, τα παιχνίδια στην αυλή. Και μετά, η μαγική ώρα του ηλιοβασιλέματος όπου τα ξαδέρφια, η γιαγιά, ο παππούς μαζεύονται στη βεράντα να πούνε ιστορίες με συντροφιά λουκουμάδες με μέλι, όταν όλα χρωματίζονται ροζ και πορτοκαλί. Και το βράδυ η νυκτερινή βαρκάδα στην αστροφεγγιά.

Ονειρεμένες διακοπές με μπόλικη αρμύρα και θαλπωρή επιφυλάσσει Η ώρα του ουρανού πήγε ροζ με πορτοκαλί, της Λίλιας Γκούνη Σοφικίτη, μια ιστορία για την αγάπη, την ανεμελιά και τη θάλασσα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Το ροζ, το πορτοκαλί, αλλά και το σκούρο μπλε, το πράσινο και το γαλάζιο (εικονογράφηση Βασίλης Κουτσογιάννης) χρωματίζουν τις περιπέτειες των παιδιών και φτιάχνουν υπέροχες αναμνήσεις.

* Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΡΑΠΤΟΥ είναι θεατρολόγος-εκπαιδευτικός και κριτικός θεάτρου.