Συμμετοχικό θέατρο-μαθήματα δημοκρατίας σε δύο παραστάσεις για παιδιά: «Η Φάρμα των Ζώων» και τα «Αδέσποτα». Κριτική παρουσίαση και αναγνωστικές προτάσεις. Κεντρική εικόνα από την παράσταση «Η φάρμα των ζώων».
Γράφει η Ελευθερία Ράπτου
Συμμετοχικότητα, έντονη διάδραση του κοινού με το θεατρικό γεγονός, αλλά και θεματολογία σύγχρονη και δύσκολη που ακουμπά σε ζητήματα πολιτικής και κοινωνικής αγωγής, αλληλεγγύης, φιλοζωίας, αλληλοσεβασμού είναι κάποια από τα φετινά παραστασιακά επίδικα με τα οποία καταπιάνονται αρκετές παραστάσεις για παιδιά. Στην κριτική παρουσίαση που ακολουθεί, δύο παραστάσεις, η μια για μικρά παιδιά και η δεύτερη για μεγαλύτερα, αναμετρώνται τόσο με το κείμενο, όσο και με τις σκηνικές τεχνικές που επιστρατεύονται για το τελικό σκηνικό αποτέλεσμα.
«Η φάρμα των ζώων» στο Μέγαρο: Για παιδιά 3 έως 9 ετών
Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και ειδικότερα στους χώρους της Μουσικής Βιβλιοθήκης «Λίλιαν Βουδούρη» του Συλλόγου οι Φίλοι της Μουσικής, υπάρχει ένας φιλόξενος χώρος για τις μουσικο-θεατρικές και εκπαιδευτικές δράσεις που αφορούν τα μικρά παιδιά. Σε μια σκηνή στη λογική του στούντιο, δηλαδή στη δομή ενός δραστήριου θεατρικού ατελιέ φιλοξενείται η μουσική παράσταση η «Φάρμα των Ζώων», για μικρά παιδιά (3 έως 9 ετών).
Η παράσταση βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ. Η διασκευή είναι των Μιχάλη Κοιλάκου και Πάνου Χριστοδούλου και η σκηνοθεσία του Μιχάλη Κοιλάκου. Με επίκεντρο τη φάρμα του κυρίου Τζόουνς και την επιθυμία των ζώων που ζουν εκεί για αυτοδιάθεση, δημοκρατία, ισότητα και άρση κάθε εκμετάλλευσης με σκοπό τον πλουτισμό του ιδιοκτήτη, ξετυλίγεται μια σκηνική περιπέτεια, όπου ζητήματα όπως τα δικαιώματα των ζώων, οι παραγωγικές σχέσεις, η δημοκρατία, η ισότητα, η εκμετάλλευση, αλλά και η φιλία, η συνεργασία, η εμπιστοσύνη διατρέχουν την παράσταση.
η συνεργατική λογική και η αίσθηση της εγγύτητας που δημιουργούν οι ηθοποιοί με το κοινό τους, όπως και το εκλεπτυσμένο χιούμορ (...) καταφέρνουν να δημιουργήσουν την θαλπωρή και την ανεμελιά που χρειάζονται οι μικροί θεατές
Η θεατρική δράση είναι δομημένη έτσι ώστε οι μικρότερες ηλικίες να μπορούν να παρακολουθήσουν και να συμμετέχουν. Η σύλληψη έχει ως βασικό άξονα τους μουσικούς πειραματισμούς και η μουσική, ως διακείμενο και εργαλείο υποκριτικής, είναι ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η συναρμογή σε ένα δύσκολο και απαιτητικό εγχείρημα, καθώς τόσο η υπόθεση καθαυτή όσο και ο ιδιαίτερος χειρισμός που χρειάζεται το κοινό στο οποίο απευθύνεται, διαμορφώνουν ευαίσθητες ισορροπίες.
Το σκηνικό στοίχημα που καλούνται να κερδίσουν η Αγγελική Τόμπρου, ο Τάσος Αντωνίου και ο Γιάννης Πλιάκης είναι πολύ ενδιαφέρον και τελικά το καταφέρνουν. Δομημένος αυτοσχεδιασμός, ενδιαφέροντα σκηνικά αντικείμενα που δίνουν στους ρόλους τα απαραίτητα χαρακτηριστικά, η συνεργατική λογική και η αίσθηση της εγγύτητας που δημιουργούν οι ηθοποιοί με το κοινό τους, όπως και το εκλεπτυσμένο χιούμορ (ιδίως σε σημεία που είναι αναπόφευκτα δύσκολα να τα κατανοήσουν τα πολύ μικρά παιδιά) καταφέρνουν να δημιουργήσουν την θαλπωρή και την ανεμελιά που χρειάζονται οι μικροί θεατές, χωρίς όμως εκπτώσεις στο παραστασιακό ζητούμενο.
... και τα βιβλία που μπορούν να συνοδεύσουν αναγνωστικά την παράσταση στο σπίτι ή το σχολείο
Η Φάρμα των Ζώων του Τζορτζ Όργουελ δεν είναι ένα επιδραστικό μυθιστόρημα μόνο για το ενήλικο κοινό. Στις εκδόσεις που προτείνονται το μυθιστόρημα-σταθμός του 20ου αιώνα γίνεται ανάγνωσμα πρώτης επιλογής και για μικρότερες ηλικίες.
Στη διασκευή για παιδιά που υπογράφει ο Μιχάλης Μακρόπουλος και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, η Φάρμα των Ζώων, χωρίς να χάνει τίποτα από την γοητεία της, γίνεται πιο κατανοητή ακόμα και από τα παιδιά που κάνουν τα πρώτα τους σχολικά βήματα.
Η γλώσσα μεστή και προσεγμένη, διατηρεί την οργουελική αύρα και ελευθερώνει την αδιαμφισβήτη θεατρικότητα του μυθιστορήματος. Το βιβλίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για τα μαθήματα κοινωνικής και πολιτικής αγωγής στο δημοτικό σχολείο, όσο και για το εργαστήριο δεξιοτήτων και φυσικά για μια ευρεία γκάμα θεμάτων στο πλαίσιο της θεατρικής αγωγής. Ιδίως στο μάθημα της θεατρική αγωγής η διασκευή του Μακρόπουλου λειτουργεί ως σενάριο για ασκήσεις δραματοποίησης, ενσυναίσθησης, εμπέδωσης της δημοκρατικής διαδικασίας και ως πρώτη ύλη για δραματοποίηση και θεατρικό παιχνίδι που αφορά τη λειτουργία της τάξης και την ανάληψη ρόλων και ευθυνών.
Εξάλλου τόσο η αλληγορική φύση του μυθιστορήματος όσο και η πλούσια εικονογράφηση ξεκλειδώνουν τη θεατροπαιδαγωγική διαδικασία μέσα στις σχολικές τάξεις σε συνδυασμό φυσικά με την εμπειρία του κάθε ειδικευμένου δασκάλου θεατρικής αγωγής.
Για τα παιδιά από 9 ετών και για τους εφήβους που προβληματίζονται για τα θέματα δημοκρατίας, πολιτικής οικονομίας, πολιτικής αγωγής και φυσικά για ζητήματα που αφορούν τις κοινωνικές σχέσεις, τις παραγωγικές σχέσεις, τη συνεργασία, την αλληλεγγύη, αλλά και τα όρια τους, το ομώνυμο βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος προσφέρει αναγνωστική απόλαυση και εμβάθυνση σε συνδυασμό με τον εικονογραφικό σχολιασμό και αναστοχασμό.
Ο Βρετανός εικονογράφος και συγγραφέας βιβλίων για παιδιά, Κρις Μολντ καταφέρνει με το διεισδυτικό και τονικό του σχέδιο να αποδώσει την ατμόσφαιρα, τους χώρους όπου εκτυλίσσεται η πλοκή και φυσικά να ερμηνεύσει εικαστικά τους χαρακτήρες των ζώων.
Η παράλληλη ανάγνωση του γραπτού λόγου και του εικαστικού κειμένου προσφέρει μια ουσιαστική αναγνωστική εμπειρία. Η μετάφραση της Αργυρώς Πιπίνη αφουγκράζεται με ακρίβεια τα ημιτόνια της γλώσσας του Τζορτζ Όργουελ.
«Αδέσποτα» στο θέατρο Σταθμός: Για παιδιά 5 ως 12 ετών
Στο θέατρο Σταθμός η ομάδα Hippo Theatre Group παρουσιάζει την παράσταση «Αδέσποτα». Το πρωτότυπο θεατρικό κείμενο των Φώτη Δούσου, Αλέξανδρου Ράπτη και Καλλιόπης Φύκαρη, ζωντανεύει στη σκηνή πάντα σε σκηνοθεσία των Ράπτη και Δούσου.
Σε μια πόλη που ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο έχουν ως στόχο τις βραβεύσεις και τις εκδηλώσεις αριστείας, δύο αδέσποτα, ο Λάκης ο σκύλος και η Ντολόρες η γάτα, θα αποδείξουν ότι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις ισχύουν για όλους και ότι μόνο μια πόλη με δημοκρατική διοίκηση μπορεί να ωφελήσει όλους τους κατοίκους, ανθρώπους και ζώα. Το δραματικό κείμενο είναι προσεκτικά δουλεμένο. Διάλογοι με ρυθμό, μουσικά μέρη, συγκινησιακές εναλλαγές, κίνηση, ανατροπές και λύση είναι στις σωστές αναλογίες. Η παράσταση ακολουθεί το κείμενο, ωστόσο πάει ένα βήμα παραπέρα. Η δημοκρατική λειτουργία, η φιλοζωία, οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι φιλοδοξίες, αλλά και η φιλία, η συνεργασία, η σπουδαιότητα του κοινού καλού διαβιβάζονται από τη σκηνή στην πλατεία με τη βοήθεια της πρωτότυπης σωματικής μεθόδου kinemo.
Οι δύο ηθοποιοί κινούνται ακατάπαυστα, με σωματική πειθαρχία και πλαστικότητα, συγχρόνως μιλούν με σωστές αναπνοές και σωστούς τονισμούς, τραγουδούν και εμψυχώνουν το κοινό.
Η Βέρα Κατσιμπάρου και η Κυριακή Λεγάκη Κριμιτζά είναι το δίδυμο επί σκηνής που αναλαμβάνει την παράσταση όλων των ρόλων. Οι δύο ηθοποιοί κινούνται ακατάπαυστα, με σωματική πειθαρχία και πλαστικότητα, συγχρόνως μιλούν με σωστές αναπνοές και σωστούς τονισμούς, τραγουδούν και εμψυχώνουν το κοινό. Τα μουσικά ιντερμέδια γεφυρώνουν τις εναλλαγές της υπόθεσης. Η σκηνή είναι σχεδόν γυμνή. Το κέντρο βάρους της παράστασης είναι διαμοιρασμένο σε δύο πόλους, χωρίς διαμεσολαβήσεις: οι δύο ηθοποιοί και το κοινό. Στην ουσία η παράσταση εκκινεί από το κείμενο, εξελίσσεται στη σκηνή και σταδιακά περιλαμβάνει τους θεατές, ως μέρος του θεατρικού γεγονότος.
Το στοίχημα είναι ριψοκίνδυνο. Η παράσταση έχει στηθεί ώστε η διάδραση με το κοινό να αποτελεί βασικό άξονα για την πραγματοποίησή της. Η οπτική ενός συμμετοχικού, δημοκρατικού θεάτρου όπου ηθοποιοί και θεατές διαπλέκονται στην θεατρική δοκιμασία ηγεμονεύει στα Αδέσποτα. Το δύσκολο στοίχημα φαίνεται ότι κερδίζεται καθώς οι θεατές συντονίζονται απολύτως με τις σκηνοθετικές οδηγίες και τις παραστασιακές μεθόδους που ακολουθούν οι ηθοποιοί. Τα σκηνικά όρια γκρεμίζονται και η δράση ρέπει προς την συνθήκη ενός immersive δρώμενου.
Οι ηλικίες στις οποίες απευθύνεται η παράσταση είναι από 5 ως 12 ετών, αν και η πράξη δείχνει ότι ανώτατο ηλικιακό όριο δεν υπάρχει, καθώς μικροί και μεγάλοι συμμετέχουν με το ίδιο πάθος στα δρώμενα.
...και το βιβλίο στο οποίο βασίστηκε η παράσταση
Με τα Αδέσποτα οι συγγραφείς τους (Φώτης Δούσος, Αλέξανδρος Ράπτης και Καλλιόπη Φύκαρη) προσφέρουν ένα θεατρικό έργο που μπορεί να διαβαστεί και σαν μικρό μυθιστόρημα. Η γραφή είναι φιλική για τα παιδιά, και γλωσσικά προσεγμένη. Τα δραματικά μέρη εναλλάσσονται με τα τραγούδια που ακούγονται στην παράσταση.
Οι εικόνες του Βασίλη Σελιμά εμπλουτίζουν διακριτικά το κείμενο. Πέρα όμως από το κείμενο, η ενότητα με το θεατροπαιδαγωγικό υλικό που ακολουθεί, δείχνει πόσο μελετημένη είναι η προσέγγιση της ομάδας στο θέμα που εξετάζει. Το υλικό για αναστοχασμό μέσα από το θεατρικό παιχνίδι είναι πρωτότυπο, περιλαμβάνει ασκήσεις κίνησης, λόγου, γραφής και δραματοποίησης αποδεικνύοντας τόσο τη θεατρολογική γνώση, όσο και τη γνώση επί του υποκριτικού πεδίου.
Το βιβλίο έχει σαφή προσανατολισμό στα επίδικα της θεατρικής αγωγής αλλά και της κοινωνικής και πολιτικής αγωγής για το δημοτικό και συστήνεται ως μια από τις επιλογές για σύνθετες σχολικές δραστηριότητες.
Τα Αδέσποτα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Δωδώνη. Η έκδοση συνοδεύεται με πρωτότυπο θεατροπαιδαγωγικό υλικό.
* Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΡΑΠΤΟΥ είναι θεατρολόγος-εκπαιδευτικός και κριτικός θεάτρου.
