Έξι βιβλία για γονείς και ανθρώπους που φροντίζουν και μεγαλώνουν παιδιά. Βιβλία που σπάνε ταμπού, μιλούν ανοιχτά για ό,τι προβληματίζει ή και απελπίζει τους γονείς και που βοηθούν να γίνει η γονεϊκότητα θετική εμπειρία.
Γράφει η Ελένη Κορόβηλα
Έξι νέα βιβλία που είναι διαθέσιμα εδώ και λίγο καιρό για να προστεθούν στη βιβλιοθήκη των γονιών, κατορθώνουν, το καθένα από τη σκοπιά του, να σπάσουν τη μοναξιά της γονεϊκότητας και να πουν στους γονείς ότι όχι μόνο «χρειάζεται ένα χωριό για να μεγαλώσει ένα παιδί», κατά την αφρικανική παροιμία, αλλά αυτό το «χωριό» το συγκροτεί ο καθένας με τις αξίες του, τις γνώσεις και τις επιθυμίες του.
Όλα τα παρακάτω βιβλία, διευρύνουν τον διάλογο με τους ανθρώπους που μεγαλώνουν παιδιά απενοχοποιώντας για πολλά και γεννώντας προβληματισμούς για πολλά άλλα
Τι μας λένε; Η αγάπη είναι προϋπόθεση αλλά για να συγχρονιστεί η οικογένεια (όπως αυτή της κεντρικής εικόνας) χρειάζεται εμπιστοσύνη, χρόνος και κοινή λογική. Όλα τα παρακάτω βιβλία διευρύνουν τον διάλογο με τους ανθρώπους που μεγαλώνουν παιδιά απενοχοποιώντας για πολλά και γεννώντας προβληματισμούς για πολλά άλλα, ενώ δίνουν κατευθύνσεις και πρακτικές συμβουλές.
Τι να απαντήσω στο παιδί μου (εκδ. Ψυχογιός) των Πελιώς Παπαδιά και Σουζάνας Παπαφάγου.
Περισσότερο σαν φίλες και συνεργάτιδες που βρίσκονται σε μία ανοικτή, διαρκή και δυναμική συνομιλία, οι συγγραφείς του βιβλίου, που παρουσιάζεται ως «οδηγός για εύκολες και δύσκολες συζητήσεις από τη νηπιακή ηλικία ως την ενηλικίωση», πετυχαίνουν να συντάξουν έναν χρήσιμο τόμο για κάθε γονιό στην Ελλάδα. Η επισήμανση αυτή δεν γίνεται τυχαία καθώς δηλώνεται και από τις ίδιες καθώς περιγράφουν το εγχείρημά τους: στόχος τους ήταν το βιβλίο τους να αφορά την ελληνική πραγματικότητα όπως έχει διαμορφωθεί την τελευταία δεκαπενταετία.
Για να το πετύχουν και να δημιουργήσουν ένα ασφαλές περιβάλλον στο οποίο οι γονείς που μεγαλώνουν τα παιδιά τους στη χώρα μας θα αναγνωρίσουν καταστάσεις, τύπους ανθρώπων και συμπεριφορών, θα βρουν τον εαυτό τους και θα ακούσουν τα δικά τους παιδιά να θέτουν ερωτήματα, άντλησαν υλικό από τις προσωπικές και επαγγελματικές τους εμπειρίες. Η κλινική αναπτυξιακή ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια, οικογενειακή και ομαδική αναλύτρια, Σουζάνα Παπαφάγου, και η επικοινωνιολόγος και δημοσιογράφος, Πελιώ Παπαδιά, αξιοποίησαν γνώσεις και τις συνδύασαν με ερεθίσματα και εμπειρίες καταλήγοντας στον παρόντα τόμο.
Πώς να μιλάμε στα παιδιά για τα πάντα (μτφρ. Ουρανία Τουτουντζή, εκδ. Διόπτρα), της Ρόμπιν Σίλβερμαν.
Tην ίδια στόχευση έχει και η ειδικός στην ανάπτυξη παιδιών και εφήβων Ρόμπιν Σίλβερμαν, πολύ δημοφιλής στις ΗΠΑ μέσω του podcast της How to Talk to Kids About Anything που έδωσε τον τίτλο και στο βιβλίο της. Η Σίλβερμαν που παρουσιάζεται ως «γιατρός της συζήτησης» πιστεύει βαθιά στη δύναμη του λόγου και προτείνει στους γονείς λύσεις, κόλπα, ιδέες, έτοιμα σενάρια και προτάσεις για δραστηριότητες που απαντούν στο ερώτημα που θέτει στον πυρήνα των προβληματισμών της και είναι «πώς να κάνετε εύκολη ακόμα και την πιο άβολη συζήτηση».
Είτε είναι ο εκφοβισμός είτε ένα επώδυνο διαζύγιο είτε οι πρώτες ερωτήσεις για το σεξ, η Σίλβερμαν έχει συστηματοποιήσει εμπειρίες και γνώσεις και μέσα από αυτές δίνει την κατάλληλη συνταγή. Το μοντέλο που προτείνει είναι οι γονείς να μην εγκλωβίζονται στην ιδέα ότι για κάθε μεγάλο ζήτημα θα κάνουμε μία μεγάλη κουβέντα, αλλά αντιθέτως προτείνει ότι πρέπει να χτίζουν τη σχέση εμπιστοσύνης με τα παιδιά μέσω πολλών μικρών συζητήσεων που προοδευτικά εξελίσσονται. Ένα εξίσου πολύ ενδιαφέρον σημείο στο οποίο επιμένει η Σίλβερμαν είναι οι γονείς να κατορθώσουν να γίνουν «η πιο έγκυρη πηγή» για τα παιδιά τους. Ειδικά στις μικρότερες ηλικίες και μέχρι την είσοδο στο Λύκειο, είναι ο τρόπος τα παιδιά να μην πελαγοδρομούν στον ωκεανό των πληροφοριών από αμέτρητες και συνηθέστερα όχι αξιόπιστες πηγές.
Οι 7 συνήθειες των εξαιρετικά αποτελεσματικών οικογενειών (μτφρ. Δέσποινα Αλεξανδρή, εκδ. Κλειδάριθμος) των Στίβεν Κόβεϊ και Σάντρα Μέριλ Κόβεϊ.
Ο τίτλος, αν σταθεί κανείς μόνο σε αυτόν, μπορεί να προβληματίσει κάποιους κάνοντας τους να σκεφτούν «μα, υπάρχουν εξαιρετικά αποτελεσματικές οικογένειες;» Η απάντηση είναι ότι δεν υπάρχουν οικογένειες εξαρετικά αποτελεσματικές σε όλα, υπάρχουν όμως οικογένειες που βρίσκουν τον δρόμο τους μέσα από πρακτικές συμβουλές ανάλογα με το στάδιο της ζωής των μελών τους και που όσο πιο νωρίς υιοθετούν «αποτελεσματικές» συνήθειες τόσο πιο κοντά είναι σε μια οικογενειακή ζωή όπου κυριαρχεί η εμπιστοσύνη και η αγάπη. Και όσο πιο νωρίς σημαίνει ότι οι δεσμοί αυτοί θα εδραιωθούν πιο γρήγορα και θα διαρκέσουν περισσότερο.
Σε μια κριτική που έχει γραφτεί για το βιβίο του Στίβεν Κόβεϊ, χαρακτηρίζεται «οδηγός κοινής λογικής για να βοηθηθούν οικογένειες» και αν πετυχαίνει κάτι πάνω απ' όλα με τις ιστορίες που παρουσιάζει ο Κόβεϊ είναι να δείξει ότι μια αποτελεσματική οικογένεια δεν είναι θέμα ταλέντου ή τύχης ή πολλών πόρων. Τα πράγματα είναι πάντοτε πιο απλά αλλά χρειάζεται εμπιστοσύνη σε λύσεις «κοινής λογικής», μας λέει ο Κόβεϊ και μας δίνει το απόσταγμα της σκέψης του με τρόπο οργανωμένο: διδάσκουμε με το παράδειγμά μας, έχουμε πάντα σκοπό, βρίσκουμε χρόνο, συνδεομαστε, επικοινωνούμε, αφήνουμε τον καθένα να ξεχωρίσει με τα δυνατά του σημεία και δεν παύουμε να ανανεωνόμαστε.
Δύναμη και βία στην εφηβεία (εκδ. Μεταίχμιο) του Νίκου Σιδέρη.
Mε τα βιβλία του, ο ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής, Νίκος Σιδέρης έχει μπει στα ελληνικά σπίτια εδώ και πολλά χρόνια. Βιβλία, όπως το πολυδιαβασμένο Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, Γονείς θέλουν! (Μεταίχμιο, 2009), που έχουν λειτουργήσει αφυπνιστικά και, παράλληλα, έχουν διαπαιδαγωγήσει τους γονείς των νεότερων γενιών. Στο τελευταίο του βιβλίο πραγματεύεται το πιο ανησυχητικό φαινόμενο: τη βία στην εφηβεία και προτείνει, όπως προϊδεάζει, από τον υπότιτλο του βιβλίου του, μια στρατηγική για γονείς και παιδαγωγούς.
Για να γίνουν δέκτες οι αναγνώστες (γονείς, φροντιστές ή εκπαιδευτικοί), αυτής της στρατηγικής, ο συγγραφέας προτείνει την απαραίτητη πλαισίωση αναλύοντας τι εστί εφηβεία, ποια είναι τα αίτια που θρέφουν τη βία και ανατροφοδοτούν αρνητικά πρότυπα και συμπεριφορές, γιατί το κακό είναι σαγηνευτικό.
Αν και εστιάζει στη σχολική βία, το φαινόμενο του εκφοβισμού (bullying) και τις πολλαπλές όψεις που έχει, ο Σιδέρης καταθέτει στο τέλος του βιβλίου μια αναπάντεχη πρόταση. Μέσα σε λίγες σελίδες λέει στους γονείς ότι μπορείτε κι εσείς με τα υλικά, τα εργαλεία που έχουν ήδη φέρει στο σπίτι οι ίδιοι οι έφηβοι, να πετύχετε. Με δύο λόγια, λέει, ακούστε τους εφήβους και πάψτε να τους αγνοείτε, δείτε «τι τους μαγεύει και τι τους κινητοποιεί»: είναι οι υπερήρωες, είναι η μουσική και οι στίχοι, είναι ο αθλητισμός, είναι ακόμα και το λάιφ στάιλ; Ό,τι κι αν είναι, η πρόταση είναι οι γονείς να αφιερώσουν χρόνο, να γίνουν συμμέτοχοι του φαντασιακού των παιδιών τους και μέσα από αυτό να τους δείξουν τα σωστά, ηθικά και, γιατί όχι, ηρωικά παραδείγματα που θα κάνουν τον δρόμο του καλού να μοιάζει μονόδρομος.
Πώς να προστατεύσετε την ψυχική υγεία του παιδιού σας (μτφρ. Κέλλυ Δημοπούλου, εκδ. Ψυχογιός) της Μπεθ Μόζλι.
Το βιβλίο της Βρετανίδας συμβούλου κλινικής ψυχολογίας δρ Μπεθ Μόζλι απευθύνεται σε γονείς παιδιών από 4 έως 21 ετών και προτείνει και αυτά συγκεκριμένες στρατηγικές γονεϊκότητας. Αν υπάρχει ένα σημείο στην 20ετή και πλέον επαγγελματική της πορεία που θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε, αυτό είναι το εργαστήριο για γονείς την εποχή της πανδημίας, Ένα εργαστήριο που το παρακολούθησαν περισσότεροι από 12.000 γονείς, πάνω στα πιο καίρια θέματα που ταλαιπωρεί εφήβους και νέους, και τις οικογένειές τους: το άγχος, την κατατονία και τους αυτοτραυματισμούς που κατά τη διάρκεια των πρωτόγνωρων συνθηκών εγκλεισμού, απαγορεύσεων και φόβου θανάτου, πήραν τεράστιες διαστάσεις επηρεάζοντας χιλιάδες οικογένειες σε όλο τον κόσμο.
Ως ειδικός της ψυχικής υγείας, και με μακρά εμπερία στο Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας (NHS), η Μόζλι εξηγεί στους αναγνώστες της ορισμένα πολύ βασικά στοιχεία. Η ψυχική υγεία είναι κάτι το μεταβλητό, άνθρωποι ψυχικά ισορροπημένοι μπορεί να βιώσουν στιγμές αγωνίας και μεγάλου πόνου και ενδέχεται να αποσταθεροποιηθούν, η αποδοχή των συναισθημάτων και η σύνδεσή τους με τις συμπεριφορές είναι κομβική, αλλά και κάτι που πρέπει να είναι ξεκάθαρο σε όποιον γίνεται γονιός ή αναλαμβάνει τη φροντίδα ενός παιδιού, ότι δηλαδή δεν αρκεί μόνο η απροϋπόθετη αγάπη αλλά υπάρχουν προϋποθέσεις, προαπαιτούμενα, για να έχει και να διατηρήσει ένα παιδί την ψυχική του υγεία.
Στην ανάπτυξη των υποθεμάτων που διαπραγματεύεται, κωδικοποιεί τις προτάσεις της για συγκεκριμένες ενέργειες από την πλευρά των γονιών σε αυτό που αποκαλεί «Δραστηριότητα σε κουτί». Είναι πρακτικές συμβουλές για θέματα με τα οποία μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπες όλες οι οικογένειες. Πέρα όμως από τις «έτοιμες» συμβουλές για μια σειρά από θέματα που αφορούν τα παιδιά κάθε ηλικίας, οι γονείς θα βρουν το βιβλίο χρήσιμο γιατί θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε καταστάσεις χειρισμού ζητημάτων που ανακύπτουν και θα επιλέξουν ποια στάση θα συμβάλει όχι μόνο στην επιβίωση των παιδιών, αλλά στην ευημερία τους, όπως τονίζει η συγγραφέας.
Θωρακίζοντας τα παιδιά σας από το τραύμα (μτφρ. Λίνα Βαρότση, εκδ. Πουά) των Πίτερ Λεβίν και Μάγκι Κλάιν
Ένας άλλος συμπληρωματικός τίτλος στο βιβλίο που έγραψαν οι ψυχοθεραπευτές Λεβίν και Κλάιν θα μπορούσε να είναι πώς αποκαθιστούμε την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών. Με βάση τη θεώρηση ότι το γενικευμένο άγχος των παιδιών έχει τις ρίζες του σε τραύματα, ζητούμενο είναι να αναγνωριστεί και να μετασχηματιστεί. Οι συγγραφείς, λαμβάνοντας υπόψη τους τον τεράστιο και συνεχώς αυξανόμενο αριθμό παιδιών που είναι αγχωμένα, καταθλιπτικά, υπερκινητικά και αποστασιοποιημένα, αναζητούν τα αίτια στον εκφοβισμό, τη βία, την κακοποίηση λεκτική, σωματική ή ακόμα και σεξουαλική που μπορεί να έχουν υποστεί. Κάνουν όμως και κάτι ακόμα πιο αποκαλυπτικό για τους γονείς: Εξηγούν ότι το τραύμα ενδέχεται να συμβεί στις πιο συνηθισμένες καταστάσεις για τη ζωή ενός ανθρώπου, όπως για παράδειγμα εξαιτίας μιας ασθένειας, ενός ατυχήματος, μιας απώλειας ή του χωρισμού των γονιών.
Στο βιβλίο οι γονείς θα βρουν περιγραφές καταστάσεων μαζί με σενάρια αντιμετώπισης και πρακτικές συμβουλές. Και κυρίως, θα βρουν συμπυκνωμένη τη βεβαιότητα των έμπειρων συγγραφέων του ότι το τραύμα είναι αναστρέψιμο και τα παιδιά μπορούν να βοηθηθούν αποτελεσματικά για να ζήσουν μια ζωή ούτε ως θηράματα, ούτε ως θύματα αλλά με αυτοπεποίθηση και κυρίως, χαρά.
Το Θωρακίζοντας τα παιδιά σας από το τραύμα προσφέρει μια σανίδα σωτηρίας στους γονείς που αναρωτιούνται πώς μπορούν να βοηθήσουν τα ανήσυχα και προβληματισμένα παιδιά τους. Προσφέρει απλά αλλά ισχυρά εργαλεία που προστατεύουν τα παιδιά από τους κινδύνους και τα βοηθούν να ανακάμψουν έπειτα από περιόδους γεμάτες αισθήματα φόβου και ανημποριάς. Δεν χρειάζεται πια τα παιδιά να είναι παθητικά θηράματα των θυτών ή τα αθώα θύματα των περιστάσεων.
