5 βιβλία περιπέτειας για εφήβους και νέους – μέρος Β'

Περιπέτεια, αστυνομική πλοκή, επιστημονική γοητεία και συγκίνηση

Ζέστη, θάλασσα, μεσημεριάτικη ραστώνη. Διασκέδαση και ηρεμία, ανάπαυση και δράση. Και κάπου εκεί, μέσα στην τσάντα για τη θάλασσα, απολαμβάνοντας τον ήλιο παρέα με τους φίλους ή στα ήσυχα καλοκαιρινά βράδια, υπάρχει ένα βιβλίο. Ένα βιβλίο που όταν θα το πάρεις στα χέρια σου δε θα θέλεις να το αφήσεις. Που θα διαβάζεις τη μια σελίδα μετά την άλλη. Θα εύχεσαι να μην τελειώσει. Σε αυτό το β' μέρος των προτάσεων για μεγάλους εφήβους στο κατώφλι της ενηλικίωσης ή και λίγο μετά από αυτό, προτείνουμε βιβλία που δικαιώνουν τη χαρά της ανάγνωσης. 

Ο Ισπανικός Εμφύλιος και ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος σε μια ιστορία επιβίωσης και ενηλικίωσης

Το μυθιστόρημα Εκεί που πεθαίνει ο άνεμος του Albert Bertran Bas (εκδ. Κλειδάριθμος) είναι ένα πυκνό, γοητευτικό αφήγημα με τον τρόπο που μόνο οι Ισπανοί και Λατινοαμερικάνοι συγγραφείς μπορούν να πλέξουν. Το μυθιστόρημα του Bas εκτυλίσσεται την εποχή που ο εμφύλιος σαρώνει την Ισπανία. Από τη μια πλευρά βρίσκονται οι Δημοκρατικοί και από την άλλη οι οπαδοί του δικτάτορα Φράνκο που με τη βοήθεια του Χίτλερ υπερισχύουν. Και μέσα σε όλη τη δίνη του πολέμου ζωές σαρώνονται, άνθρωποι διασκορπίζονται και πρέπει να επιβιώσουν με κάθε κόστος.

Για τον δεκαπεντάχρονο Όμηρο όλα αρχίζουν στη Βαρκελώνη. Ο Όμηρος χάνει την οικογένειά του στον ανηλεή πόλεμο. Αναγκάζεται να διασχίσει τα Πυρηναία. Ζει στην κόψη του ξυραφιού. Συναντά τον Χέμινγουεϊ, μαθαίνει τον έρωτα στη σκιά του Φράνκο, βλέπει από κοντά τον Χίτλερ, γλιτώνει από θανάσιμο πυροβολισμό, βρίσκεται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, συνέχισε τη ζωή του μέχρι τα βαθιά γεράματα σε έναν ινδιάνικο καταυλισμό στο Μεξικό και ερωτεύτηκε τρεις φορές την ίδια γυναίκα. Οι γονείς του συνήθιζαν να του διαβάζουν ποιήματα του Πάμπλο Νερούδα και σε ηλικία ενενήντα επτά χρονών ξαναβρίσκεται εκεί που άρχισαν όλα, στην αγαπημένη του Βαρκελώνη.

Ο Bas γράφει πολυεπίπεδα, καταιγιστικά, εκκινώντας από τις αναμνήσεις του παππού του. Η συγκίνηση έρχεται ξανά και ξανά σαν κύματα του ωκεανού. Μια συναρπαστική ιστορία εβδομήντα και πλέον χρόνων ξετυλίγεται, γοητευτική, με ένταση με λυρισμό, με ισορροπία ανάμεσα στη βία του πολέμου, στην αγωνία, στην απώλεια αλλά και στη χαρά της ζωής, την περιπέτεια, την αγάπη, τη μουσική, την τέχνη.

το νεανικό κοινό από την ηλικία των δεκαέξι ετών αν συναντηθεί αναγνωστικά με το Εκεί που πεθαίνει ο άνεμος, θα έχει ανοίξει με αξιώσεις την πόρτα της μεγάλης ισπανόφωνης λογοτεχνίας.

Η μεταφραστική δουλειά της Αγγελικής Βασιλάκου επιτρέπει το αίσθημα και η ένταση του πρωτότυπου να κατακλύσουν την ελληνική έκδοση.

Αν και το βιβλίο στοχεύει σε ενήλικες αναγνώστες, το νεανικό κοινό από την ηλικία των δεκαέξι ετών αν συναντηθεί αναγνωστικά με το Εκεί που πεθαίνει ο άνεμος, θα έχει ανοίξει με αξιώσεις την πόρτα της μεγάλης ισπανόφωνης λογοτεχνίας.

Κλασική αστυνομική λογοτεχνία για νυχτερινές αναγνώσεις

Μετά από τη βάσανο των πανελλαδικών εξετάσεων ένα κλασικό αστυνομικό ανάγνωσμα είναι ό,τι πρέπει για τις νύχτες του καλοκαιριού. Η Άγκαθα Κρίστι, η ιέρεια του αστυνομικού μυθιστορήματος, εκεί, περίπου στη ηλικία των δεκαεπτά, είναι μια καλή εποχή για να αρχίσει κανείς να διαβάζει τις καλοπλεγμένες, πολυεπίπεδες, και με καταιγιστικό ρυθμό ιστορίες της Κρίστι.

Η λονδρέζικη ατμόσφαιρα του Μεσοπολέμου, η ζέστη της αιγυπτιακής ερήμου, η αύρα της γαλλικής Ριβιέρας, η ομίχλη των αγγλικών νησιών, αστικά σπίτια, πολυτελείς επαύλεις, τρένα, ποταμόπλοια, έχουν υπάρξει τόποι διάπραξης εγκλήματος στις αμέτρητες ιστορίες της «θείας Άγκαθα». Το έγκλημα είναι μόνο η αφορμή για να ξεδιπλωθούν στις σελίδες των βιβλίων της η ανεξάντλητη συλλογή της από χαρακτήρες, συμπεριφορές, κίνητρα, πάθη, ματαιώσεις, πλεκτάνες και ευρηματικές λύσεις.

Ο Ηρακλής Πουαρό, η δεσποινίς Μαρπλ και τόσα άλλα πρόσωπα συγκροτούν τον δραματικό κόσμο της Κρίστι. Η συγγραφέας έχει το δικό της, μοναδικό ύφος. Επιμένει ακόμα και στη λεπτομέρεια αναπαράστασης του αγγλικού τρόπου ζωής, των σκηνών, των κοστουμιών, των χώρων. Για αυτό τα έργα της αξίζουν και ως παραστάσεις ή ταινίες όταν καλοί σκηνοθέτες αποφασίζουν να ασχοληθούν μαζί τους. Αν και η γραφή της έχει μπολιάσει γενιές συγγραφέων και έχει επηρεάσει εκατομμύρια αναγνώστες παγκοσμίως, τα τελευταία χρόνια υπάρχουν φωνές που θέλουν να απαλύνουν το στυλ της προς όφελος μια κακοχωνεμένης πολιτικής ορθότητας που τείνει να γίνει λογοκρισία.

Δώδεκα επεισόδια σε στυλ νουβέλας αποτελούν μια καλή εισαγωγή στον σκοτεινό αλλά απολύτως στιλιστικό κόσμο της Κρίστι.

Μια συλλογή που συνδυάζει το σασπένς με τη σύντομη φόρμα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός με τον τίτλο Μάρτυρας κατηγορίας και άλλες ιστορίες, σε μετάφραση Χρύσας Θ. Μπανιά. Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορεί το σύνολο των τίτλων της Κρίστι. Δώδεκα επεισόδια σε στυλ νουβέλας αποτελούν μια καλή εισαγωγή στον σκοτεινό αλλά απολύτως στιλιστικό κόσμο της Κρίστι. Εκεί που η αμετάκλητη πράξη δεν είναι παρά μόνο η αρχή.

Τέσσερις φίλοι και ένας φόνος χωρίς πτώμα – Το σύγχρονο noir στα καλύτερά του

Η σφαίρα που αστόχησε είναι το τρίτο βιβλίο της σειράς Η Λέσχη των φόνων της Πέμπτης (εκδ. Ψυχογιός) του Richard Osman. Τα βιβλία της σειράς, έχουν κάνει ρεκόρ πωλήσεων διεθνώς. Αυτό δεν είναι από μόνο του εγγύηση υψηλής ποιότητας. Στην περίπτωση όμως των βιβλίων του Osman, η συγγραφική μαεστρία συμπορεύεται με την επιτυχία. Η σφαίρα που αστόχησε, βιβλίο για ώριμους αναγνώστες, μπορεί να διαβαστεί από εφήβους από την ηλικία των δεκαεπτά και γενικά από το εξοικειωμένο σε αναγνώσματα κοινό που υπάρχει σε ικανή αναλογία στις τάξεις του Λυκείου.

Για την ιστορία, οι ηλικιωμένοι φίλοι που συστήνουν τη Λέσχη των φόνων της Πέμπτης, για μια ακόμα φορά, καλούνται να λύσουν ένα σύνθετο μυστήριο. Η δυναμική, πρώην κατάσκοπος Ελίζαμπεθ, η συνταξιούχος νοσηλεύτρια Τζόις, με πρακτικό πνεύμα, ο πρώην συνδικαλιστής Ρον και ο ψυχίατρος Ιμπραήμ λειτουργούν ως ομάδα και αλληλοσυμπληρώνονται. Το πάθος τους για ζωή δεν έχει υποσταλεί λόγω ηλικίας και μπροστά στις προκλήσεις που ξεδιπλώνονται επιδεικνύουν την ίδια (αν όχι και περισσότερη) ευελιξία και ετοιμότητα που είχαν ως νέοι. Έτσι εκείνη την Πέμπτη μια υπόθεση αρχείου που προσπαθούν να εξιχνιάσουν τους οδηγεί σε μια διάσημη δημοσιογράφο και σε ένα δυσεπίλυτο γρίφο.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη με έξυπνους υπότιτλους. Τα κεφάλαια είναι σύντομα και η αλληλουχία έχει αλλεπάλληλες κορυφώσεις και ευεργετικές υφέσεις. Η ταχύτητα της αφήγησης συμπορεύεται με την προσωπική γραφή του Osman, προτερήματα που αποδίδει με ευαισθησία και ακρίβεια ο Αύγουστος Κορτώ ως μεταφραστής.

Θρίλερ, εξιλέωση και ένα χταπόδι από τον Ειρηνικό Ωκεανό

Η Τόβα Ισάλιβαν δουλεύει ως καθαρίστρια στο ενυδρείο του Σόουελ Μπέι. Η Τόβα είναι η μητέρα του Έρικ που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς πριν τριάντα χρόνια, όταν ήταν μόλις δεκαοχτώ ετών. Η Τόβα είναι μια μάνα σε αγωνία, μια μάνα σε ατελείωτο πένθος, μια μάνα που ό,τι και αν κάνει οι νύχτες τη στοιχειώνουν. Για αυτό και επιλέγει να δουλέψει στη νυχτερινή βάρδια του ενυδρείου. Εκεί βρίσκεται και ένα γιγάντιο χταπόδι του Ειρηνικού, ο Μάρκελος.

Ο Μάρκελος φέρει τη σοφία ενός άλλου είδους, γνωρίζει τα μυστήρια των ωκεανών, διασυνδέεται με τον κόσμο μας με τρόπο διαφορετικό. Αιχμάλωτος των ανθρώπων, ζει κάθε μέρα στην ανία του ενυδρείου, μέχρι που αυτός και η Τόβα δημιουργούν μια απροσδόκητη φιλία και όλα αλλάζουν. Ο Μάρκελος αποφασίζει να βοηθήσει την ανθρώπινη φίλη του. Να μη χαθεί άλλος χρόνος, να τη βοηθήσει στην εξιχνίαση της εξαφάνισης, να επέλθει η λύτρωση.

Η Shelby Van Pelt στο πρώτο της μυθιστόρημα Τα πανέξυπνα πλάσματα (μτφρ. Ιλάειρα Διονυσοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) διαλέγει να πλέξει μια ιστορία μυστηρίου με την παράδοξη σχέση ανθρώπου-θαλάσσιου πλάσματος. Η παραδοξότητα και διάρρηξη των ορίων της κοινής λογικής είναι μια τεχνική που ελευθερώνει τη συγγραφέα από τις συμβάσεις ενός αστυνομικού μυθιστορήματος, αλλά και από τα συνήθη μοτίβα μιας ιστορίας επιστημονικής φαντασίας. Η διάσχιση των ορίων και η όσμωση ανάμεσα σε λογοτεχνικές φόρμες, μια δημοφιλής μεταμοντέρνα πρακτική, μπορεί μεν να οδηγήσει σε ευρηματική πλοκή, ενίοτε δε, μπορεί να υποπέσει σε κλισέ που υποτίθεται θέλει να αποφύγει. Στην προκειμένη περίπτωση Τα πανέξυπνα πλάσματα υπερασπίζονται με άνεση τη συγγραφική επιλογή.

Η λογοτεχνική σύλληψη της Van Pelt εφάπτεται σημειακά με την επιδραστική αλληγορική-φανταστική ταινία του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο  «Η μορφή του νερού». Εδώ όμως η ιστορία εκτυλίσσεται με άλλους όρους.

Η επίμονη αναζήτηση της αλήθειας λυτρώνει του πρωταγωνιστές στην πραγματική ζωή και όχι σε κάποια φανταστική θαλάσσια συνθήκη. Το βιβλίο αφηγείται μια ιστορία τρυφερή, χωρίς εξωραϊσμούς. Μια ιστορία απλών ανθρώπων που όλοι έχουν το μερίδιο τους στη δυστυχία και ωστόσο καταφέρνουν να ζουν και να χαίρονται. Οι αναγνώστες (από 15 ετών) θα διαβάσουν με αμείωτο ενδιαφέρον μέχρι και την τελευταία σελίδα.

Ταξίδι στην απεραντοσύνη της ζωής και της θάλασσας

Ο Ιταλός Φάμπιο Τζενοβέζι κάνει την έκπληξη του καλοκαιριού. Το Γιγάντιο Καλαμάρι: Ταξίδι στο όνειρο της απεραντοσύνης (μτφρ. Φωτεινή Ζερβού, εκδ. Πατάκη) είναι από εκείνα τα βιβλία που δεν ανήκει σε κάποιο «είδος». Η επιστημονική γνώση, η νοσταλγία, η πραγματικότητα μέσα από το μύθο, η ανορθόδοξη σκέψη που οδηγεί στις μεγάλες ανακαλύψεις, η αντιμετώπιση της καθημερινότητας χωρίς τον παραμορφωτικό καθρέφτη των συμβάσεων, αλλά κυρίως το ταξίδι της ζωής που καθένας οφείλει να το ζήσει πραγματικά και ουσιαστικά, είναι βασικές συντεταγμένες σε ένα βιβλίο απροσδόκητο.

Ο Τζενοβέζι εκκινεί από τις δικές του παιδικές και εφηβικές αναμνήσεις στην Ιταλία για να μας οδηγήσει σταδιακά και εθιστικά σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στη θάλασσα, το αρχέγονο σπίτι όλων μας. Η θαλάσσια αύρα καλύπτει την πεζή καθημερινότητα και στρέφει την προσοχή μας στο ουσιαστικό. Σε ανθρώπους που αποφάσισαν να αφιερώσουν τη ζωή τους στην επιστημονική διερεύνηση των θαλάσσιων μυστηρίων και οι οποίοι για την εποχή τους θεωρήθηκαν από εκκεντρικοί μέχρι γραφικοί.

Ο Τζενοβέζι γράφει με τρόπο άμεσο και συνάμα ονειρικό. Χρησιμοποιεί ως κεντρική ιδέα την αναζήτηση για το γιγάντιο καλαμάρι που ενέπνευσε τόσους και τόσους μυθιστοριογράφους να γράψουν για θαλασσινές περιπέτειες-θρίλερ, με κορυφαίο τον Ιούλιο Βερν, ο οποίος στις Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα, αλλά και στο Τέρας της θάλασσας, κάνει λόγο για το γιγάντιο καλαμάρι ή/και το γιγάντιο χταπόδι που κρύβονται στα βάθη των ωκεανών. Πρόκειται για δύο μυθιστορήματα που μαζί με το βιβλίο του Τζενοβέζι εγγυώνται την απόλυτη θαλασσινή και υπαρκτική εμπειρία. Το γιγάντιο καλαμάρι, το Κράκεν όπως το ονομάζουν οι λαοί της Σκανδιναβίας, δεν είναι πλέον μύθος. Όπως άλλωστε δεν είναι πλεόν μύθος και τόσα άλλα είδη των ωκεανών που η επιστημονική κοινότητα και η κοινή λογική ανά τους αιώνες, αναλόγως της υπάρχουσας και αποδεκτής γνώσης, θεωρούσαν στο παρελθόν ως δοξασίες και θρύλους.

Το Γιγάντιο καλαμάρι μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει τη βάση για εκπαιδευτικά προγράμματα, για ντοκιμαντέρ σχετικά με τις θαλάσσιες επιστήμες, για σενάριο κινηματογραφικής ή τηλεοπτικής παραγωγής.

Χωρισμένο σε 11 ενότητες με πρωτότυπους τίτλους, το βιβλίο εκτείνεται στον χώροχρόνο κάνοντας αναφορά στο έργο ερευνητών (γνωστών αλλά και αρκετών παραγνωρισμένων) όπως ο Δανός επίσκοπος Έρικ Ποντόππινταν, ο ντον Φραντσέσκο Νέγκρι, ο Πιερ Ντενύ ντε Μονφόρ, η Μαίρη Άννινγκ, που με τον τρόπο τους αποκωδικοποίησαν τα μυστήρια της θάλασσας. Η ιστορία, ευλύγιστη στη δομή της, αναδεικνύει κομμάτια των θαλάσσιων επιστημών και των συνεπαγωγών τους, όπως είναι η δημιουργία ηφαιστειακών νησιών και η μέριμνα των κρατών να τα ιδιοποιηθούν, οι ουσίες που εκκρίνουν οι φάλαινες και λατρεύουν να πληρώνουν αδρά οι αρωματοποιοί και οι ευγενείς, ζητήματα θαλάσσιας παλαιοντολογίας και σπηλαιολογίας, η θαλάσσια οικολογία κ.λπ, που επηρεάζουν εντέλει τις κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, πολιτισμικές νόρμες.

Το Γιγάντιο καλαμάρι μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει τη βάση για εκπαιδευτικά προγράμματα, για ντοκιμαντέρ σχετικά με τις θαλάσσιες επιστήμες, για σενάριο κινηματογραφικής ή τηλεοπτικής παραγωγής. Η μετάφραση της Φωτεινής Ζερβού συνεπικουρεί στην απολαυστική ανάγνωση.

 * Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΡΑΠΤΟΥ είναι θεατρολόγος-εκπαιδευτικός και κριτικός θεάτρου.