Με αφορμή τη βίαιη επίθεση σε δύο non-binary άτομα στη Θεσσαλονίκη από νεαρούς πολλοί από τους οποίους είναι ανήλικοι, τίθεται το ερώτημα με ποια εργαλεία προσεγγίζονται στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και ειδικά στα Λύκεια, ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων και τι θέση έχουν βιβλία με κουήρ θεματολογία σε σχολικές βιβλιοθήκες. Η απάντηση είναι προφανής: δεν έχουν καμία θέση καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχουν καν βιβλιοθήκες ή άλλες πρωτοβουλίες για την προώθηση του διαλόγου μέσω του βιβλίου πάνω σε σύγχρονα θέμα που αφορούν τους εφήβους και τους νέους. Κεντρική εικόνα: από τη σειρά Heartstopper που βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο των εκδόσεων Διόπτρα.
Γράφει η Ελένη Κορόβηλα
Το εξοργιστικό ομοφοβικό, τρανσφοβικό και ρατσιστικό περιστατικό λιντσαρίσματος δύο νέων non-binary ανθρώπων στην πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη το βράδυ του Σαββάτου 9 Μαρτίου, πέρα από την καταδίκη του, μας οδηγεί σε μια πρώτη αναζήτηση βιβλίων για παιδιά στο τέλος της εφηβείας, που συμβάλλουν στην κουήρ ορατότητα.
Τι συνέβη στη Θεσσαλονίκη
Η περιγραφή στο κάλεσμα σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας την επομένη εξηγεί τι έγινε:
«Χτες το βράδυ δύο αδέρφια μας, δύο κουήρ υποκείμενα, ενώ έκαναν τη βόλτα τους στο πιο κεντρικό σημείου της Θεσσαλονίκης, δέχτηκαν επίθεση από όχλο άνω των 150 ατόμων. Τα άτομα αυτά ήταν κυρίως ανήλικα αγόρια που αράζουν στο σημείο. Ούτε οργανωμένοι φασίστες, ούτε οπαδοί. Το περιστατικό δείχνει ξεκάθαρα το ποσό βαθιά έχει σαπίσει ο κορμός της ελληνικής κοινωνίας. Τα παιδιά αυτά δεν έδρασαν μόνα τους. Οπλίστηκαν από τις ομοτρανσφοβικές απόψεις που αναπαραγονται στα σπίτια τους, στην τηλεόραση και το ίντερνετ. Κι έδρασαν με αυτό τον τρόπο αντανακλαστικα, όχι οργανωμένα. Τις ημέρες του φεστιβάλ ντοκιμαντέρ και λίγες εβδομάδες πριν το Europride, εμείς κατηγορούμε ευθέως καθε άτομο που συμμετείχε σε αυτό το σκηνικό. Ενήλικο η ανήλικο. Οι μέρες που μας τραμπουκίζατε έχουν περάσει. Τώρα ο φόβος αλλάζει πλευρά. Κατηγορούμε επιπλέον κάθε δημόσιο πρόσωπο, κάθε βουλευτή, κάθε δημοσιογράφο ή πανελιστα, κάθε σελέμπριτι και κάθε ιερέα που με αφορμή την ψήφιση του ομόφυλου γάμου χλεύασε εμάς, τις ταυτότητες μας, τις ζωές μας και τις αδερφές μας. Απόψε στις 19.00 συγκέντρωση στο σημείο του περιστατικού (Πλατεία Αριστοτέλους με Λεωφόρο Νίκης). Έχουμε μόνο το ένα το άλλο».
Για το περιστατικό έγιναν 21 συλλήψεις. Οι δώδεκα συλληφθέντες που είναι ανήλικοι αφέθηκαν ελεύθεροι με προφορική εντολή εισαγγελέα, αφού τους παρέπεμψε προηγουμένως σε δίκη στο αρμόδιο Δικαστήριο Ανηλίκων. Σε όλους τους συλληφθέντες ασκήθηκε ποινική δίωξη για εξύβριση κατά συρροή, με ρατσιστικά χαρακτηριστικά, ενώ σε δύο εκ των ενηλίκων απαγγέλθηκε επιπλέον κατηγορία για απόπειρα απλής σωματικής βλάβης κατά συρροή (πάλι με ρατσιστικά χαρακτηριστικά), όπως μετέδωσε το πρακτορείο ειδήσεων ΑΠΕ-ΜΠΕ. Το γεγονός ότι στο λιντσάρισμα πρωταγωνίστησαν έφηβοι με νοοτροπία όχλου προκαλεί ανησυχία αλλά όχι κατάπληξη: Στην παραπάνω ανακοίνωση γίνεται η εκτίμηση ότι τα επιτιθέμενα παιδιά «έδρασαν αντανακλαστικά» οπλισμένα «από τις ομοτρανσφοβικές απόψεις που αναπαράγονται στα σπίτια τους, στην τηλεόραση και το ίντερνετ».
Με τι εργαλεία πλαισιώνονται αυτά και όλα τα παιδιά στα σχολεία τους και στις τοπικές κοινωνίες όπου μεγαλώνουν ώστε να διευρύνουν τους ορίζοντές τους
Και έτσι προκύπτει το ερώτημα με τι εργαλεία πλαισιώνονται αυτά και όλα τα παιδιά στα σχολεία τους και στις τοπικές κοινωνίες όπου μεγαλώνουν ώστε να διευρύνουν τους ορίζοντές τους τα παιδιά κσι να οδηγηθούν τα μεν κουήρ παιδιά στην ορατότητα, τα δε υπόλοιπα στην αποδοχή των συνομιλήκων τους.
Τα εργαλεία αυτά θα έπρεπε να είναι βιβλία, (αλλά και σειρές και ταινίες, θεατρικές παραστάσεις αλλά και θεατρικά εργαστήρια) που απευθύνονται σε εφήβους και θα έπρεπε να βρίσκονται σε όλες τις σχολικές και δημοτικές βιβλιοθήκες και να διαβάζονται σε όλες τις λέσχες ανάγνωσεις σε όλα τα λύκεια και, γιατί όχι, τους δήμους της Ελλάδας, αλλά και να συζητώνται με ειδικούς, συγγραφείς, καθηγητές, ερευνητές, ακτιβιστές, εκπροσώπους της πολιτείας σε οργανωμένα workshops και άλλες εκπαιδευτικές δράσεις. Όλα αυτά αν βέβαια είχαμε σχολικές βιβλιοθήκες σε όλα τα λύκεια της Ελλάδας και σε αυτές διοργανώνονταν λέσχες ανάγνωσης ή και άλλες εκπαιδευτικές δράσεις και υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι οι εκπαιδευτικοί θα τα είχαν ως προτεραιότητα.
Ακολουθεί μια ενδεικτική επιλογή βιβλίων με κουήρ θεματολογία που απευθύνονται σε εφήβους και YA κοινό
«Ελ» από το Heartstopper: Ένα τρανς κορίτσι στη σειρά γκράφικ νόβελ της Άλις Όζμαν και άλλοι κουήρ έφηβοι
Στην εφηβική σειρά γκράφικ νόβελ της Άλις Όσμαν Heartstopper (μτφρ. Τατιάνα Γαλάτουλα, εκδ. Διόπτρα) ένας από τους χαρακτήρες, η Ελ, βασικό μέλος της παρέας του Τσάρλι και αργότερα και του Νικ (από όταν τα δύο αγόρια γίνονται ζευγάρι) είναι ένα τρανς κορίτσι, δηλαδή μια έφηβη που γεννήθηκε με βιολογικό φύλο ως αγόρι αλλά μετά από τη διαδικασία φυλομετάβασης είναι τρανς κορίτσι.
Στο βιβλίο η Ελ είναι είναι ένα άτομο που ξεφεύγει από την καρικατούρα, εμφανίζεται ως μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα που συνδέεται συναισθηματικά με τους φίλους της, ερωτεύεται και ξέρει ότι αξίζει να την ερωτευτούν. Η ομώνυμη σειρά της πλατφόρμας Netflix που είναι η τηλεοπτική μεταφορά των γκράφικ νόβελ της Όσμαν συμβάλλει κι αυτή στην ορατότητα ενός τρανς κοριτσιού.
«Ματέο και Ρούφος»: Μια ζωή σε μία μέρα
Στο μυθιστόρημα Στο τέλος πεθαίνουν και οι δύο (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης) του Άνταμ Σιλβέρα, ο Ματέο και ο Ρούφους είναι δύο άγνωστοι μεταξύ τους έφηβοι που, όπως και άλλοι, λαμβάνουν ειδοποίηση από την εφαρμογή «Ο Τελευταίος Φίλος» ότι έφτασε η μοιραία μέρα. Οι δύο νέοι θα γνωρίσουν την αγάπη και θα ζήσουν μια ολόκληρη ζωή μέσα σε μια μέρα και θα στείλουν το μήνυμα ότι δεν υπάρχει ζωή χωρίς θάνατο, αγάπη χωρίς απώλεια και ότι είναι δυνατόν να αλλάξει αναπάντεχα όλος ο κόσμος μας. Στο πρόσφατο άρθρο της για τη Book Press με τίτλο Τα καλύτερα κουήρ βιβλία του 2023: δοκίμια, λογοτεχνικά + 1 για παιδιά η Φανή Χατζή επέλεξε και τέσσερα μυθιστορήματα που απευθύνονται σε αυτό το κοινό.
Πρόκειται για το Χθες βράδυ στο Τέλεγκραφ κλαμπ (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Διόπρα) της Μαλίντα Λο για την οποία σημειώνει ότι «καταφτάνει με διθυράμβους από τις Ηνωμένες Πολιτείες» καθώς το βιβλίο της κέρδισε το National Book Award Νεανικής Λογοτεχνίας το 2021. Ένα μυθιστόρημα που παρακολουθεί τη σχέση δύο κοριτσιών στο Σαν Φρανσίσκο του 1954. Μέσα σε ένα κλίμα μακαρθισμού, συντηρητισμού και ρατσισμού που υψώνει διαρκώς εμπόδια, τα δυο κορίτσια θα αναζητήσουν καταφύγιο στα λεσβιακά μπαρ που λειτουργούσαν τότε στην Chinatown. Η συγγραφέας συνδυάζει τη μυθοπλασία με την ιστορική έρευνα και παραδίδει ένα συναισθηματικό και προσεγμένο αφήγημα».
Στις επιλογές για τα καλύτερα κουήρ βιβλία του 2023 για εφήβους ξεχωρίζουν τα τρία βιβλία των non-binary συγγραφέα Κέισι ΜακΚουίστον.
Στο Κόκκινο, λευκό και βασιλικό μπλε (μτφρ. Ουρανία Τουτουντζή, εκδ. Διόπτρα) το οποίο διασκευάστηκε για τον κινηματογράφο σε παραγωγή Netflix «πλάθει το παράδοξο σενάριο της ερωτικής σχέσης ανάμεσα στον νεαρό γόνο της Αγγλικής Βασιλικής Οικογένειας και στον γιο της Αμερικανίδας Προέδρου. Αυτή η σχέση, μέσα στην υπερβολή της, επιτρέπει στη/στο συγγραφέα να σχολιάσει την υποκρισία που εμφιλοχωρεί σε αυτούς τους θεσμούς, καθώς και να εκθέσει ορισμένες κοινές παθογένειες των δύο αγγλόφωνων χωρών».
Δύο ακόμα βιβλία των Κέισι ΜακΚουίστον κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, το Μια τελευταία στάση και το Φίλησα τη Σάρα Γουίλερ, αμφότερα σε μετάφραση της Ειρήνης Παιδούση.
* Η Ελένη Κορόβηλα είναι δημοσιογράφος.
