Πριν από επτά χρόνια, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του Πάνου Χριστοδούλου «Ο Ναβίντ δεν ήρθε για διακοπές» (εκδ. Κέδρος), στην Ελλάδα το θέμα των μεταναστών και δη των παράνομων μεταναστών καθώς και των προσφύγων ήταν οξύ, ήταν φλέγον, ήταν μεγάλο αλλά ήταν ένα θέμα που πολλοί μπορούσαν να προσποιηθούν πως δεν τους αφορά, μια που το επέτρεπαν ακόμη οι συνθήκες ανέμελης ευημερίας.
Της Ελένης Κορόβηλα
Επτά χρόνια αργότερα, η ρητορική της ξενοφοβίας και του ρατσισμού -που συχνά υπαγορεύεται από το ένστικτο επιβίωσης των ανθρώπων, εν μέσω της ισοπεδωτικής για πολλούς οικονομικής κρίσης- λέει πως «όσοι παρασιτούν στη χώρα μας, να σηκωθούν να φύγουν και να γυρίσουν πίσω στη δική τους» και κερδίζει έδαφος. Η άποψη αυτή ωστόσο αρνείται να λάβει υπόψη της ένα κομβικής σημασίας στοιχείο: το θέμα της επιλογής. Οι άνθρωποι που αποφασίζουν να βάλουν τη ζωή των ίδιων και των παιδιών τους σε κίνδυνο, να ταξιδέψουν μακριά από τη χώρα τους σε εντελώς ανορθόδοξες και επισφαλείς συνθήκες, τις περισσότερες φορές το κάνουν επειδή δεν έχουν άλλη επιλογή.
Ένας 10χρονος μαθητής διδάσκει αλληλεγγύη και εξηγεί ότι ο ο πρόσφυγας συμμαθητής του δεν ήρθε για διακοπές
Όταν οι ξενοφοβικές απόψεις φτάνουν στα αφτιά των παιδιών (και πώς να μην φτάνουν;), τα δηλητηριάζουν, διαβρώνοντας τη σχέση τους με τα παιδιά εκείνα (συμμαθητές τους, συχνά) που βρέθηκαν στη χώρα μας ως πρόσφυγες. Αυτό είναι το σημείο στο οποίο εστιάζει ο Πάνος Χριστοδούλου αφηγούμενος την ιστορία του 10χρονου Άλκη, μαθητή της Ε' δημοτικού, ο οποίος καλείται να αποκωδικοποιήσει το μυστήριο και την απορία που προκαλεί η άφιξη ενός καινούργιου μαθητή. Και τα καταφέρνει με χιούμορ, διεισδυτική ματιά και απολαυστική παιδική αφέλεια μέσα από τις εκθέσεις που γράφει. Ο μικρός Ναβίντ, ξενιτεύεται από την πατρίδα του, φτάνει στην Ελλάδα με τη μαμά του, γράφεται στο σχολείο και κάνει τους συμμαθητές του να αναρωτηθούν για την ιστορία του και εν τέλει να κατανοήσουν τον πυρήνα της κατάστασής του: ο Ναβίντ –και η οικογένειά του– δεν είχαν άλλη επιλογή, δεν ήρθαν εδώ "για διακοπές".
Από τις σελίδες του βιβλίου στο παιχνίδι στο διαδίκτυο
Το βιβλίο γνώρισε επιτυχία, διαβάστηκε από πολλά παιδιά και χρησιμοποιείται από τους εκπαιδευτικούς ως αφορμή για συζήτηση πάνω στο θέμα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Ιδού ορισμένα αποσπάσματα, από την 9η έκθεση του Άλκη με τίτλο: «Χθες στο σχολείο παρακολούθησες μια διάλεξη».
«...Αυτοί από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες μας μίλησαν για πολλές χώρες, όπου οι άνθρωποι καταπιέζονται και αναγκάζονται να φύγουν για να σωθούν. Για παιδιά, που τα αναγκάζουν να γίνουν στρατιώτες και δεν τα αφήνουν να πάνε σχολείο. Για γυναίκες, που δεν επιτρέπεται να κυκλοφορούν στο δρόμο, που τις βαράνε μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες. Γενικά για ανθρώπους, που άλλοι άνθρωποι, πιο δυνατοί, τους διώχνουν από τις δουλειές τους, τους φοβερίζουν, τους κάνουν να αφήσουν τα σπίτια τους, τους φίλους τους και να πάνε πρόσφυγες σε άλλη χώρα...»
«...Άλλωσε, ο περισσότερος κόσμος αγαπάει τη χώρα του και το σπίτι του. Δε φεύγει από εκεί χωρίς λόγο, ούτε κάνει ένα τόσο δύσκολο και επικίνδυνο ταξίδι μέχρι την Ελλαδα για πλάκα. Μάλιστα, πολλοί Έλληνες, κάποιες φορές, χρειάστηκε να φύγουν από το σπίτι τους και να πάνε σε άλλες χώρες...»
Και ένα άλλο, από την 13η έκθεση με τίτλο: «Χθες επισκεφθήκαμε όλη η τάξη μου έναν συμμαθητή μας στο νοσοκομείο»:
«...ο Αλέξανδρος δεν έφταιγε που φοβόταν και δε συμπαθούσε τους ξένους. Έτσι τον έμαθαν. Όμως, τη στιγμή που έπρεπε (όταν ο Ναβίντ τον έσωσε από δύο Έλληνες νταήδες του λυκείου), κατάλαβε αυτό που δεν έχουν καταλάβει οι γονείς του, αλλά και πολλοί άλλοι: ότι δεν είναι οι ξένοι κακοί και οι Έλληνες καλοί, ούτε το αντίθετο. Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι, που δυστυχώς κάποια στιγμή, για λίγο ή πολύ, μπορεί να γίνουν κακοί. Όπως αυτοί οι δύο νταήδες του λυκείου. Θα μπορούσε να είναι από οποιαδήποτε χώρα, γιατί δεν έχει σημασία από που κατάγεσαι, αλλά από το αν μαθαίνεις να αγαπάς τους συνανθρώπους σου...»
Παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικοί μπορούν πλέον να βρουν στο διαδίκτυο ακόμη ένα εργαλείο για τον ίδιο σκοπό, πολύ ευχάριστο μάλιστα. Το ηλεκτρονικό παιχνίδι Ο Ναβίντ δεν ήρθε για διακοπές βρίσκεται στην ιστοσελίδα www.navid.gr. Με αφορμή το βιβλίο, ο συγγραφέας του Πάνος Χριστοδούλου (ο οποίος εργάστηκε στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες), η εκπαιδευτικός και συγγραφέας βιβλίων για παιδιά Μαρίζα Ντεκάστρο, ο σχεδιαστής παιχνιδιών Μίλτος Κύρκος, η ζωγράφος (και εικονογράφος του βιβλίου) Άννα - Μαρία Παπαδημητρίου και η μουσικός Δέσποινα Μιχαήλ, δημιούργησαν ένα παιχνίδι στο διαδίκτυο και μια σελίδα που το φιλοξενεί μαζί με πολλές πληροφορίες, βιβλιογραφία, συνδέσεις με τους αρμόδιους φορείς, ένα όμορφο τραγούδι και εύγλωττη εικονογράφηση όπως και στο βιβλίο.
Μέσω της διαδικασίας του παιχνιδιού και της έρευνας στο διαδίκτυο τα παιδιά μαθαίνουν πως στη ζωή οι επιλογές μας είναι μερικές φορές εξαιρετικά περιορισμένες και πως κανείς δεν είναι κατακριτέος επειδή κάποια στιγμή στη ζωή του είχε μόνο μία.
*Η Ελένη Κορόβηλα είναι δημοσιογράφος.
Ο Ναβίντ δεν ήρθε για διακοπέςΕκδόσεις Κέδρος, 2007
Τιμή € 11,22, σελ.126
