Για το εικονογραφημένο παραμύθι «Φανταζού» της Κατρίνας Τσάνταλη που κυκλοφορεί σε εικονογράφηση της Little Miss Grumpy από τις εκδόσεις Διόπτρα. Μια ιστορία αφιερωμένη στα ζώα που ζουν σε καθεστώς ανελευθερίας μέσα σε ζωολογικούς κήπους.
Γράφει η Ελένη Κορόβηλα
Με αφορμή ένα αληθινό περιστατικό, την ιστορία του Μπαζού, ενός χιμπατζή που ζούσε σε καθεστώς ανελευθερίας στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο στα Σπάτα, και το θλιβερό τέλος που είχε, η Κατρίνα Τσάνταλη έγραψε το Φανταζού, ένα τρυφερό και ταυτόχρονα επαναστατικό παραμύθι για πολύ μικρά παιδιά.
Η ιστορία του Μπαζού είχε πριν από έναν χρόνο φέρει στο προσκήνιο μια κατάσταση μπροστά στην οποία συχνά κλείνουμε τα μάτια. Τα ζώα που συναντούμε σε ένα ζωολογικό πάρκο -μια εξωραϊσμένη εκδοχή του ζωολογικού κήπου με τα κλουβιά- παραμένουν σε καθεστώς ανελευθερίας και σε συνθήκες ξένες από το φυσικό τους περιβάλλον. Πέρα από τις συνθήκες διαβίωσης των ζώων, η ιστορία του Μπαζού είχε φέρει προ των ευθυνών της και την πολιτεία καθώς η υφιστάμενη νομοθεσία φαίνεται να μην είχε τηρηθεί όταν ο Μπαζού «κατάφερε και πήδηξε τα ηλεκτροφόρα καλώδια της ψηλής περίφραξης του πάρκου, καθώς τον καταδίωκαν άλλα αρσενικά και βγήκε στα χωράφια έξω από τον χώρο του πάρκου». Το ζώο θεωρήθηκε επικίνδυνο αλλά αντί να εφαρμοστούν τα προβλεπόμενα πρωτόκολλα για την ακινητοποίησή του, ο Μπαζού θανατώθηκε, δηλαδή ένας φροντιστής του πάρκου τον πυροβόλησε και τον σκότωσε.
Τα παιδιά μαθαίνουν πώς να διεκδικούν τα δικαιώματα τα δικά τους και των αδυνάμων και πώς να δίνουν τη φωνή τους σε εκείνους που δεν έχουν – εν προκειμένω τα ζώα
Από αυτή την ιστορία γεννήθηκε μια άλλη ιστορία όπου ζώα και παιδιά συνεργάζονται, βάζουν σε εφαρμογή ιδέες και αναλαμβάνουν δράση. Τα παιδιά μαθαίνουν πώς να διεκδικούν τα δικαιώματα τα δικά τους και των αδυνάμων και πώς να δίνουν τη φωνή τους σε εκείνους που δεν έχουν -εν προκειμένω, τα ζώα- για να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους.
Η ελεφαντίνα Μάρτζι, τα αδέλδια Κρις και Μόλι κι ένας ζωολογικός κήπος... τόσο λάθος
Η ιστορία ξεκινά με μια μαμά που καλημερίζει το μικρό της με τρυφερότητα, φροντίδα αλλά και μια δική της ανάμνηση που γεννιέται από τη νοσταλγία για τις παλιές, καλύτερες μέρες στην πατρίδα της. Η Μάρτζι ζει πλέον σε έναν ζωολογικό κήπο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Αφρική όπου βρίσκεται το φυσικό της περιβάλλον.
Εκτός από τη μαμά ελεφαντίνα και το μικρό της, τόσα και τόσα ζώα ζουν εκεί. Δελφίνια, μαϊμούδες και πολικές αρκούδες, σαύρες και λιοντάρια, ζέβρες και πιγκουίνοι. Κάνοντας ένα γλωσσικό παιχνίδι με την αγγλική λέξη "zoo" (ζωολογικός κήπος) ως δεύτερο συνθετικό, και με πρώτο τη ρίζα της λέξης «φαντασία», η Κατρίνα Τσάνταλη πλάθει έναν κόσμο που δεν υπάρχει αλλά είναι επιτακτικό να δημιουργηθεί: έναν χώρο σεβασμού κι αγάπης, ιδεατό καταφύγιο και διαμετακομιστικό σταθμό προς την ασφάλεια και την ελευθερία.
Οι μικροί αναγνώστες, παρατηρητικοί και καλοί γνώστες των εκπροσώπων του ζωικού βασιλείου, γνωρίζοντας πού ζει το κάθε ζώο και τι συνήθειες έχει, οδηγούνται σταδιακά στο ερώτημα, τι κάνουν όλα αυτά τα ζώα μαζεμένα στο ίδιο μέρος; Οι συνθήκες, προφανέστατα, είναι τόσο… λάθος.
Στο παιχνίδι μπαίνουν η Μόλι και ο Κρις, δύο πανέξυπνα αδέλφια μαϊμουδάκια, που καταλαβαίνουν ότι υπάρχει κάτι να γίνει αλλά για να πετύχει χρειάζεται δράση, συνεργασία και αυτό που τα παιδιά συνειδητοποιούν διαβάζοντας το παραμύθι ότι ονομάζεται ακτιβισμός.
Τα συναισθήματα των ζώων τους γενούν σκέψεις. Κάτι μπορεί να αλλάξει. Η σκέψη γίνεται ιδέα και η ιδέα πράξη και κάπως φτάνουμε στη δράση με πρωταγωνιστές τα ίδια τα παιδιά.
Στις σελίδες του βιβλίου που οργανώνεται η δράση, η εικονογράφηση έχει πετύχει να οδηγήσει τους μικρούς αναγνώστε σε μια σκέψη αποκαλυπτική: μέσα από τον τρόπο που τα δυο αδέλφια μαμαϊμουδάκια οργανώνουν τον αγώνα, τα παιδιά βλέπουν για πρώτη φορά τα ζώα ως ζωντανά πλάσματα με δικαιώματα.
Η ιστορία του Φανταζού λειτουργεί υπόγεια και βαθιά: η αγάπη για τα ζώα, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, γίνεται ηθική στάση και τρόπος ζωής.
Το μήνυμα που μεταφέρουν τα σημειώματα των ζώων είναι ευθύ και ταυτόχρονα μεταμορφωτικό για τα παιδιά. Η δύναμη της αλήθειας, καταλαβαίνουν τα παιδιά, δεν έχει επιστροφή. Από τη στιγμή που ξέρεις, πράττεις.
Η θριαμβευτική επικράτηση του καλού είναι για τους μικρούς αναγνώστες πηγή ανάτασης και χαράς. Τα ζώα δεν θα ξαναζήσουν ποτέ φυλακισμένα, δεν θα στερηθούν ποτέ ξανά το φυσικό τους περιβάλλον. Τα παιδιά ξέρουν και πλέον μπορούν να μεταφέρουν το μήνυμα.
Η ιστορία του Φανταζού λειτουργεί υπόγεια και βαθιά: η αγάπη για τα ζώα, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, γίνεται ηθική στάση και τρόπος ζωής. Στο τέλος του βιβλίου γονείς, παιδιά αλλά και οι δάσκαλοί τους θα βρουν μια σελίδα με εναλλακτικές δραστηριότητες για να έρθουν τα παιδιά κοντά στα ζώα απορρίπτοντας λογικές που τα θέλουν εκθέματα για διασκέδαση των ανθρώπων, αδιαφορώντας για τις ιδιαίτερες ανάγκες τους.
Οι δύο δημιουργοί
Η Κατρίνα Τσάνταλη γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Γράφει και εκδίδει βιβλία για παιδιά από το 2017. Εδώ και περίπου τρία χρόνια, από το 2020, έχει συνιδρύσει το καταφύγιο ζώων «A little shelter» στο οποίο καθημερινά, δεκάδες αδέσποτα δέχονται φροντίδα. Αλλά εξίσου σημαντικό είναι ότι το καταφύγιο λειτουργεί ως σημείο επαφής των ζώων με τις μελλοντικές τους οικογένειες που εκεί ενημερώνονται για τις ευθύνες που απορρέουν από το να υποδεχθείς ένα ζώο στο σπίτι σου και τη δέσμευση που αυτό συνεπέγεται.
Την ιστορία «Φανταζού» εικονογράφησε με τις κατάλληλες δόσεις νοσταλγίας, αισιοδοξίας και θεατρικότητας η Little Miss Grumpy, αυτοδίδακτη ζωγράφος με σπουδές υποκριτικής.
Η φιλοζωϊκή, ακτιβιστική και αισιόδοξη εικονογραφημένη ιστορία για μικρά παιδιά «Φανταζού», της Κατρίνας Τσάνταλη, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.