Για «Το Νυχτόσπιτο» (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Μεταίχμιο) του Τζο Νέσμπο, που πρόκειται να μεταφερθεί στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία του Σουηδού Γιέσπερ Γκάνσλαντ που θα συνεργαστεί με τον συγγραφέα για την διασκευή του μυθιστορήματος σε σενάριο. Ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί από μεγάλους εφήβους και νέους.
Γράφει η Ελευθερία Ράπτου
Η αστυνομική λογοτεχνία δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Ξεκινώντας από τα κλασικά αναγνώσματα, όπως της Άγκαθα Κρίστι και φτάνοντας στην υφολογική και θεματική ποικιλία του παρόντος, το θρίλερ, το καλοστημένο αίνιγμα, η πλοκή και φυσικά η γλωσσική τεχνική εγγυώνται τη συγκίνηση και τη διαρκή αναγνωστική σχέση με το είδος. Ειδικά για το εφηβικό και νεανικό κοινό που αγαπά τη λογοτεχνία, του αρέσουν τα καλοστημένα θρίλερ, η δουλεμένη γραφή που δεν προδίδει την αισθητική και τη γλώσσα, με πρωταγωνιστές εφήβους, το μυθιστόρημα Το Νυχτόσπιτο του Τζο Νέσμπο με ήρωα τον δεκατετράχρονο Ρίτσαρν Ελόβιντ μπορεί να διαβαστεί από μεγάλους εφήβους και νέους ξανά και ξανά μια και φέρει τις αρετές του καλού, ποιοτικού, αστυνομικού θρίλερ.
Το Νυχτόσπιτο, του Τζο Νέσμπο
Ο πολυσχιδής Τζο Νέσμπο, ο εξαιρετικά επιδραστικός συγγραφέας σύγχρονων αστυνομικών βιβλίων, γράφει στο Νυχτόσπιτο μια καθηλωτική ιστορία με πρωταγωνιστή τον δεκατετράχρονο Ρίτσαρντ Ελόβντ, ο οποίος μετά το θάνατο των γονιών του σε πυρκαγιά, πηγαίνει να ζήσει στη μικρή πόλη Μπαλαντάιν, στους θείους και θετούς γονείς του. Ο Ρίτσαρντ είναι ένας από τους «απροσάρμοστους» νέους για τα δεδομένα της επαρχιακής πόλης. Μέτριος ως «κακός» μαθητής, υψηλής όμως νοημοσύνης και ευαισθησίας, παρατηρητικός, με σκοτεινό παρελθόν, ερωτευμένος με την εξίσου αντισυμβατική αλλά άριστη συμμαθήτριά του Κάρεν, ο Ρίτσαρντ μπλέκεται στον ιστό μιας σχεδόν εξωπραγματικής, σουρεαλιστικής περιπέτειας από την οποία φαίνεται ότι δε θα μπορέσει να βγει σωματικά και πνευματικά αλώβητος. Εξαφανίσεις φίλων, στις οποίες ο μοναδικός μάρτυρας αλλά και ύποπτος είναι αυτός, υπερφυσικά φαινόμενα, αστυνομικές έρευνες και καταδιώξεις, η σχολική πραγματικότητα και οι ποικίλες όψεις του εκφοβισμού, οι σύνθετες οικογενειακές σχέσεις, η κοινωνική αρχιτεκτονική της μικρής αμερικανικής πόλης με όλες τις συμβάσεις της, χρησιμοποιούνται με μαεστρία από τον εμπνευσμένο συγγραφέα.
Βασικό τοπόσημο, γεωγραφικό, σημασιολογικό και δραματικό είναι η βιβλιοθήκη της μικρής πόλης. Η βιβλιοθήκη συντάσσει σχέσεις, τόσο στον πραγματικό όσο και στον οιονεί, φανταστικό χώρο˙
Στο Νυχτόσπιτο (μετάφραση και πρόλογος: Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Μεταίχμιο) κεντρικός χαρακτήρας της ιστορίας είναι ακόμα ένα πρόσωπο, φασματικό, οιονεί παρόν, με σκοτεινό παρελθόν και συνεχή παρουσία-απουσία, ένα δαιμονικό στοιχειό που διαπερνά σαν ρίγος τα πρόσωπα του μυθιστορήματος, αλλά και τους αναγνώστες. Ο Ιμεσί Γιούνασον σαν ερινύα κατατρύχει το παρελθόν και το παρόν του Ρίτσαρντ. Μαζί με τους ετερόκλητους, άρτια δομημένους χαρακτήρες, κομβικά μέρη της πλοκής είναι και τα κτίσματα-πρόσωπα.
Η έννοια του βιβλίου, η απόκτηση της γνώσης, όχι απαραίτητα στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης, είναι ένας από τους άξονες γύρω από τους οποίους στήνεται η υπόθεση. Ο Νέσμπο δίνει έμφαση στη συγγραφή, την ανάγνωση, όχι μόνο ως δεξιότητες που ενισχύουν την αντίληψη, διευρύνουν τις γνώσεις, αλλά ως μέσα αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης.
Η γοτθική έπαυλη στη δασώδη πλευρά της επαρχιακής πόλης, το αναμορφωτήριο, το σχολείο, το σπίτι που μένει ο Ρίτσαρντ, οι πολυκατοικίες της μεγάλης πόλης που έμενε παλιότερα, είναι μέρη τα οποία ο συγγραφέας μεταχειρίζεται τόσο ως σημαντικούς τόπους δράσης όσο και ως αυτόνομους χαρακτήρες. Βασικό τοπόσημο, γεωγραφικό, σημασιολογικό και δραματικό είναι η βιβλιοθήκη της μικρής πόλης. Η βιβλιοθήκη συντάσσει σχέσεις, τόσο στον πραγματικό όσο και στον οιονεί, φανταστικό χώρο˙λειτουργεί πολύτροπα και πολύμορφα. Ως αποθετήριο στοχασμών, αντανακλάται σε άλλες κτηριακές μορφές, όπως είναι το σχολείο και το ψυχιατρείο, στο τρίτο μέρος του μυθιστορήματος. Η έννοια του βιβλίου, η απόκτηση της γνώσης, όχι απαραίτητα στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης, είναι ένας από τους άξονες γύρω από τους οποίους στήνεται η υπόθεση. Ο Νέσμπο δίνει έμφαση στη συγγραφή, την ανάγνωση, όχι μόνο ως δεξιότητες που ενισχύουν την αντίληψη, διευρύνουν τις γνώσεις, αλλά ως μέσα αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης. Με αυτά προικίζει τον κεντρικό του χαρακτήρα.
Η πλοκή χωρίζεται από τον συγγραφέα σε τρία μέρη, διαφορετικής έκτασης το καθένα. Το ένα μπορεί να διαβαστεί ως συνέχεια του άλλου, καθώς βαθμιαία το πεδίο των αποκαλύψεων όλο και βαθαίνει, όλο και πιο πολύ φωτίζει τις ψυχοσυνθέσεις και τις πράξεις των χαρακτήρων. Όμως με αυτό τον άνισο, ως προς την έκταση, χωρισμό της υπόθεσης, ο Νέσμπο προτείνει επιπροσθέτως μια αιρετική ανάγνωση, απείθαρχη ίσως. Μπορεί κανείς να επιλέξει από ποιο μέρος θα αρχίσει, καθώς θα καταλήξει εντέλει στο ίδιο σημείο που επιθυμεί ο συγγραφέας.
Διακειμενική ματιά μέσα από τα εφηβικά αναγνώσματα του Νέσμπο
Ο αναγνώστης από επεισόδιο σε επεισόδιο, μέσα από τον τριχασμό του μυθιστορήματος ενσωματώνεται σχεδόν στην περιπέτεια η οποία από ρεαλιστική ως υπερεαλιστική ως προς το περιεχόμενο, γίνεται ψυχαναλυτική, εισέρχεται στη σύσταση του ατόμου, στο μηχανισμό του μυαλού. Η διακειμενική ματιά, αναφορές σε εμβληματικά βιβλία, όπως ο Άρχοντας των μυγών του Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, Η μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα, οι πλάγιες νύξεις σε σκηνικά-λυρικά αριστουργήματα όπως Η Λίμνη των Κύκνων κ.λπ., αλλά και το περίτεχνο -στην αμεσότητά του- ύφος του συγγραφέα συνομολογούν σε ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται χωρίς διάλειμμα.
Το Νυχτόσπιτο φέρει κάτι από το Νησί των Καταραμένων του Ντένις Λεχέιν και την παραδοξολογική γραφή του Στίβεν Κινγκ, για να καταδειχθεί ακολούθως η απαράμιλλη τεχνική του Νέσμπο.
Ο Νέσμπο στο Νυχτόσπιτο, εκθέτει τον πλούτο των δικών του αναγνωσμάτων, τις επιρροές που έχει δεχθεί από άλλους συγγραφείς και δημιουργούς αφηγηματικών, δραματικών, καλλιτεχνικών κόσμων, με τη γλώσσα να είναι στυλιστικά εναρμονισμένη με το νεανικό κοινό στο οποίο απευθύνεται, και συγχρόνως ελκυστική για όλους. Η κινηματογραφική λογική που διατρέχει το αφήγημα αποδίδει στο μυθιστόρημα σεναριακές ποιότητες για το σινεμά και την τηλεόραση.
Το Νυχτόσπιτο φέρει κάτι από το Νησί των Καταραμένων του Ντένις Λεχέιν και την παραδοξολογική γραφή του Στίβεν Κινγκ, για να καταδειχθεί ακολούθως η απαράμιλλη τεχνική του Νέσμπο. Να επισημάνουμε επίσης την ιδιαίτερη μεταφραστική δουλειά του Κονδύλη, ο οποίος μεταχειρίζεται καίρια την ελληνική για να προσφέρει στο κοινό τη συγκίνηση, την ένταση, τη ματιά του συγγραφέα. Ο Κονδύλης στο σημείωμα του μεταφραστή παρουσιάζει και ένα χρήσιμο σχεδιάγραμμα-οδηγό για την ανάγνωση του μυθιστορήματος, αναδεικνύοντας με κριτική ματιά τις βασικές αρετές του βιβλίου.
*Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΡΑΠΤΟΥ είναι θεατρολόγος-εκπαιδευτικός, κριτικός θεάτρου και βιβλίου.
