Βασιλική Μαρκάκη - Ζήνωνας Ζαμπακίδης: Διαβάζοντας για γυναίκες που διακρίθηκαν σε πολύ δύσκολες συνθήκες λες «μπορώ και εγώ»

Η συλλογή ιστοριών γυναικών που έζησαν και άφησαν το αποτύπωμά τους στην αρχαιότητα και τους βυζαντινούς χρόνους με τίτλο Γυναίκες αρχαίες και βυζαντινές που άγγιξαν και ξεπέρασαν τον μύθο (εκδ. Παπαδόπουλος) υπογράφεται από ένα συγγραφικό δίδυμο που έχουμε γνωρίσει και από προηγούμενες προσεγγίσεις τους στην Ιστορία (μία με τη συλλογή πορτρέτων ηρώων της Επανάστασης του '21 και μία δεύτερη με ένα παραμύθι με καμβά τη Σμύρνη πριν από την Καταστροφή του 1922). 

Η Βασιλική Μαρκάκη, μουσειολόγος-διεθνολόγος και συγγραφέας, και ο Ζήνωνας Ζαμπακίδης, οικονομολόγος, διδάσκων στο διεθνές πρόγραμμα International Baccalaureate σε ιδιωτικά σχολεία και συγγραφέας, επιλέγουν 57 γυναίκες, τους δίνουν φωνή καθώς η κάθε μία αποκαλύπτει σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση την ιστορία της και συνθέτουν έτσι ένα εντυπωσιακό μωσαϊκό από γυναικείες φιγούρες, άλλες πολύ γνωστές και άλλες ελάχιστα. 

Καταλήξαμε ότι μέσα από τη μυθοπλασία και έχοντας τις ίδιες τις πρωταγωνίστριες μας να μας λένε τις δικές τους ιστορίες σε πρώτο πρόσωπο μειώναμε την απόσταση των αιώνων που μας χωρίζει με αυτές.

Ποια ήταν η πρόθεσή σας πίσω από την επιλογή να μιλήσετε μονάχα για γυναίκες;

Παρακινηθήκαμε από το δικό μας σχετικό ενδιαφέρον. Συχνά πέφταμε πάνω σε μελέτες ή αναφορές σε συγκεκριμένες γυναίκες άλλων εποχών και τις καταπληκτικές ζωές τους, διερωτώμενοι «μα, γιατί δεν είναι πιο γνωστά αυτά τα κατορθώματα;» Αυτό το ενδιαφέρον μας οδήγησε να γράψουμε το συγκεκριμένο βιβλίο και να αποδώσουμε στις γυναίκες αυτές τη θέση που αξίζουνε, πλάι στους (πιο αναγνωρισμένους) άνδρες της Ιστορίας. Η αλήθεια είναι πως είναι όλες τους μοναδικές. Η καθεμία με το δικό της τρόπο άλλαξε την ιστορία, Έχουμε μια γυναίκα, τη Λάμια, που δημιούργησε την πρώτη πινακοθήκη της ιστορίας, την πραγματική Σταχτοπούτα που ήταν φίλη του Αισώπου και τελικά έζησε το παραμύθι της στην Αίγυπτο, τις γυναίκες της οικογένειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όλες τους εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, την Πραξιθέα που βάση κληρονομικού δικαιώματος στεκόταν ισάξια με τους Αθηναίους πολίτες, την Ύδνα που βοήθησε να βυθιστεί ο περσικός στόλος, τη Θεοφανώ που στάλθηκε νύφη στη Γερμανία κι άλλαξε τις τέχνες και την καθημερινότητα των Γερμανών, τη Θεμιστόκλεια που δίδαξε τον ίδιο τον Πυθαγόρα, τη Ρωμαία Φούλβια που τρομοκρατούσε Ρωμαίους αυτοκράτορες με τη δύναμη της, και τόσες άλλες!

Σε αυτή την τρίτη συγγραφική συνεργασία σας, συνθέσατε ένα βιβλίο που ανήκει στην κατηγορία των βιβλίων γνώσεων. Δεν λείπει ωστόσο το στοιχείο της μυθοπλασίας καθώς κάθε ηρωίδα που έχετε επιλέξει αποκτά φωνή και λέει σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση την ιστορία της. Γιατί διαλέξατε αυτό τον τρόπο για να τις συστήσετε στα παιδιά;

Η αλήθεια είναι ότι στην τρίτη μας αυτή συνεργασία έχουμε αντλήσει όχι μόνο από τη δική μας επαγγελματική εμπειρία που μας επιτρέπει να αναγνωρίζουμε τι θα "μιλήσει" σε ένα παιδί – αλλά κι από τις εμπειρίες που είχαμε από τις δύο προηγούμενες συνεργασίες μας: τα «Πρόσωπα της Επανάστασης του 21» και τη «Μυρτώ και τη Σμύρνη των Θαυμάτων». Καταλήξαμε ότι μέσα από τη μυθοπλασία και έχοντας τις ίδιες τις πρωταγωνίστριες μας να μας λένε τις δικές τους ιστορίες σε πρώτο πρόσωπο μειώναμε την απόσταση των αιώνων που μας χωρίζει με αυτές. Το παιδί-αναγνώστης λοιπόν μπαίνει σε προσωπικό διάλογο με την κάθε ηρωίδα, την αφουγκράζεται και δημιουργεί μια προσωπική σχέση μαζί της σχεδόν… συνωμοτική. Τελικά, φτιάξαμε ένα βιβλίο με δράση και κίνηση μέσα από τις σελίδες του οποίου μπορούν οι αναγνώστες μας να πλάσουν πολλές και ποικίλες εικόνες. Ταυτόχρονα βοηθήσαμε τους αναγνώστες, να αισθανθούν τι περνούσαν, πώς ζούσαν, τι ένιωθαν και σκέφτονταν οι ηρωίδες μας δυναμώνοντας τη σύνδεση τους με τις μοναδικές αυτές γυναίκες.

Ανά τομέα δράσης, διαβάζουμε για γυναίκες της εξουσίας, των γραμμάτων, της τέχνης και της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της στρατηγικής, γυναίκες πρωτοπόρες και πολύ επιδραστικές, γυναίκες δεμένες με τον τόπο τους, τη Μεσόγειο. Πόσο εύκολο είναι τα σημερινά παιδιά να τις δουν ως πρόσωπα που υπήρξαν πραγματικά και να εμπνευστούν από αυτές;

Αναμφίβολα, οι συνθήκες (πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές) της αρχαιότητας και του Βυζαντίου σε σχέση με τις σημερινές είναι πολύ διαφορετικές. Αλλά από την άλλη αυτό που δεν έχει αλλάξει είναι η ανάγκη να αντλήσει ένας άνθρωπος από τη δύναμη που κρύβει βαθιά μέσα του για να ξεπεράσει τις αντιξοότητες και να κυνηγήσει τους στόχους του. Και το να διαβάζεις για γυναίκες, για ανθρώπους που διακρίθηκαν σε πολύ δύσκολες συνθήκες σε ένα τομέα που και εσύ θέλεις να πετύχεις σε κάνει να λες «μπορώ και εγώ».

Ο αρχαιολόγος, podcaster και συγγραφέας Θεόδωρος Παπακώστας, γνωστός ως Archaeostoryteller, προλογίζοντας το βιβλίο σας γράφει ότι «δεν είναι ένα βιβλίο ενδυνάμωσης μικρών κοριτσιών» και εξηγεί ότι είναι ένα βιβλίο με πραγματικές ιστορίες ανθρώπων για το μεγαλείο του να είσαι άνθρωπος. Μήπως λοιπόν αυτό ακριβώς το κάνει ένα βιβλίο ενδυνάμωσης όλων των παιδιών;

Σαφώς! Πρόκειται ακριβώς γι’ αυτό μεταξύ άλλων: είναι ένα βιβλίο γνωριμίας με άγνωστες μα σπουδαίες προσωπικότητες, ένα μέσον αναγνώρισης πως υπάρχουν κι άλλες, πολύ γοητευτικές πτυχές της ιστορίας μας που δεν έχουμε ακόμη συναντήσει… και μαζί ένα βιβλίο ενδυνάμωσης όλων των παιδιών και – θα τολμήσουμε να πούμε – ακόμα και μεγάλων που θα βρουν ενδιαφέρουσες ιστορίες και πληροφορίες μέσα στο βιβλίο μας, καθώς και μία προσωπικότητα που θα νιώσουν πιο κοντά τους, λόγω κοινών ενδιαφερόντων ή/και κοινής πορείας.

Σίγουρα τα μουσεία έχουν έναν πολύ συγκεκριμένο ρόλο αλλά έχουν και πολλούς τρόπους κι εργαλεία να προσεγγίσουν το κοινό τους. Και σε αυτά πρέπει να επενδύσουν.

Κυρία Μαρκάκη, ως μουσειολόγος, τι θα λέγατε στα σημερινά παιδιά για να τα πείσετε ότι η επίσκεψη στο μουσείο έχει κάτι να τους προσφέρει και, τα ίδια τα μουσεία, πώς πρέπει να μεριμνούν ώστε να είναι τόποι με νόημα για τα παιδιά;

Η αλήθεια είναι πως υπάρχει ένα μουσείο για όλους! Έχω γνωρίσει πολλούς ανθρώπους που δηλώνουν πλήρη αποστροφή προς τα μουσεία (συνολικά, σα να πρόκειται για ένα σώμα κι όχι μια ομάδα φορέων με κοινά χαρακτηριστικά), χαρακτηρίζοντας τα βαρετά. Μετά από συζήτηση για τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα καταλήγουν να παραδέχονται πως φυσικά θα πήγαιναν σε ένα μουσείο σχετικό με αυτά. Δε θα προσπαθούσα λοιπόν να πείσω τα παιδιά για τη χρησιμότητα των μουσείων αλλά να τους δείξω πώς να περνάνε καλά στην επίσκεψη τους. Μέσα από αυτή τη διαδικασία θα μάθουν να εκτιμάνε πραγματικά το Μουσείο. Εκτός αυτού, βλέπουμε στο εξωτερικό πολλές πρωτοβουλίες σε μουσεία αλλά και βιβλιοθήκες με παιχνιδιάρικη διάθεση που σίγουρα προ(σ)καλούν τα παιδιά να περάσουν πιο ευχάριστα και να συνδέσουν το μουσείο με μια όμορφη εμπειρία. Σίγουρα τα μουσεία έχουν έναν πολύ συγκεκριμένο ρόλο αλλά έχουν και πολλούς τρόπους κι εργαλεία να προσεγγίσουν το κοινό τους. Και σε αυτά πρέπει να επενδύσουν.

ο εκάστοτε μαθητής μέσα από το διάβασμα μαθαίνει πέρα από λεξιλόγιο, πώς να συνδυάζει τις λέξεις με μαεστρία και πώς να εκφράζει τις σκέψεις του. Αλλά και πέρα από αυτό, ανοίγει η φαντασία και τα όρια του κόσμου του.

Κύριε Ζαμπακίδη, διδάσκετε οικονομικά και διοίκηση επιχειρήσεων σε ένα διεθνές απαιτητικό σχολικό πρόγραμμα. Πόση σημασία έχει γι’ αυτά τα παιδιά, ακόμη και για την επιτυχία τους στο μέλλον, να έχουν αναπτύξει μια καλή σχέση με το λογοτεχνικό βιβλίο και γενικότερα με τα πολιτιστικά πράγματα (θέατρο, χορός, μουσική κ.ά);

Καίρια σημασία. Η ικανότητα της κατανόησης ενός κειμένου, της κριτικής του ανάλυσης μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αλλά και η ικανότητα γραπτής μεταφοράς των σκέψεων αυτών σε σχέση με αυτό το κείμενο είναι βασικές δεξιότητες για τους μαθητές του σήμερα και τους φοιτητές του αύριο. Και η τριβή με λογοτεχνικά κείμενα έχει ουσιαστική επίδραση στην ενίσχυση αυτών των δεξιοτήτων. Όλοι μαθαίνουμε συχνά πιο βαθιά όταν αυτό που κάνουμε είναι διασκέδαση και όχι επίσημο μάθημα. Έτσι και ο εκάστοτε μαθητής μέσα από το διάβασμα μαθαίνει πέρα από λεξιλόγιο, πώς να συνδυάζει τις λέξεις με μαεστρία και πώς να εκφράζει τις σκέψεις του. Αλλά και πέρα από αυτό, ανοίγει η φαντασία και τα όρια του κόσμου του.

*Η ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΟΒΗΛΑ είναι δημοσιογράφος.