kalilkantzaroi

Με κοινό γνώρισμα την ασχήμια και την πονηριά τους, οι καλικάντζαροι έχουν τις ρίζες τους στη λαϊκή παράδοση και τις δοξασίες. Σύμφωνα με αυτές, το δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα, βγαίνουν από τα έγκατα της γης, τον Κάτω Κόσμο όπου ζουν, για να πειράξουν τους ανθρώπους, να φέρουν τα πάνω κάτω, να κάνουν αταξίες και σκανταλιές. Στη λογοτεχνική παράδοση, οι κακομούτσουνοι δαίμονες έχουν αποτυπωθεί με πλείστους τρόπους. Διαλέγουμε εδώ, επτά βιβλία για παιδιά με τους πιο απολαυστικούς καλικάντζαρους. 

Γράφει η Ελένη Κορόβηλα

PARRHSIA kalikantzaroiΤο διήγημα του Ανδρέα Καρκαβίτσα (1865-1922) με τίτλο Καλικάντζαροι και ήρωα έναν νεαρό, τον Γιαννάκη, το γιο του μυλωνά, ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με τους καλικάντζαρους και χάρη στην εξυπνάδα του καταφέρνει να γλιτώσει, είναι ίσως η χαρακτηριστικότερη λογοτεχνική αποτύπωσή τους. Στην κλασική ιστορία που συχνά μελετάται στο σχολεία, θα βρούμε τον «τουρλόπαπα» με την «αγιαστούρα του». Τα μικρά παιδιά θα μυηθούν όχι μόνο στον αρχαϊκό μύθο και τα στοιχεία της λαογραφίας για τα δαιμόνια που στήνουν χορό όταν τα νερά είναι ακόμα αβάφτιστα αλλά και σε μια γλώσσα παιγνιώδη, με στακάτο ρυθμό που γίνεται καυστική και αστεία. 

«Φεύγετε να φεύγουμε γιατ' έφτασ' ο τουρλόπαπας με την αγιαστήρα του και με την πλαστήρα του.

Μας έβρεξε, μας άγιασε και μας καψοκώλιασε».

Από τις εκδόσεις Παρρησία κυκλοφορεί μια διασκευή αυτής της ιστορίας που απευθύνεται στα παιδιά. Η εικονογράφηση είναι της Εύας Καραντινού. 

PATAKIS kalokantzarosΈνα από τα ωραιότερα βιβλία για παιδιά που άντλησε την έμπνευσή του από τους καλικάντζαρους είναι το παραμύθι Ο ΚαλΟκάντζαρος σώζει το καλικαντζαροχωριό (εικονογράφηση Κάρλα Μανέα, εκδ. Πατάκη). Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος με γλωσσική πλαστικότητα και ευρηματικότητα, έγραψε μια ευφάνταση και τρυφερή περιπέτεια για την αλληλεγγύη, την αλληλοβοήθεια και τη φιλία με ήρωα τον σκανδαλιάρη Μανόλη που έχει αγνή ψυχή και δένεται με γερή φιλία με τον μοναδικό καλΟκάντζαρο του δάσους. Το εύρημα του καλού καλικάντζαρου λειτουργεί απόλυτα και αξιοποιείται για να θιγεί η αξία των παραδόσεων και η σημασία της εξέλιξης και μετάπλασής τους για τα σημερινά παιδιά. 

Τι είναι το χειρότερο για τους καλικάντζαρους; Η λήθη. Ότι δηλαδή, οι άνθρωποι, που έχουν πάψει να γιορτάζουν παραδοσιακά τα Χριστούγεννα, δεν πιστεύουν πια σε αυτούς και άρα κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Ο Μανόλης αποφασίζει να πάει στο χωριό τους και εκεί, ο Μαντρακούκος, ο Κωλοβελόνης κι ο Κοψαχείλης, οι αρχηγοί των καλικάντζαρων, τρομάζουν μόλις ακούν τα νέα αλλά συνεργάζονται μαζί του για σώσουν και να σωθούν. 

Στην πρώτη έκδοσή του, αλλές και σε πολλές που ακολούθησαν, το βιβλίο συνοδευόταν από CD με την υπέροχη αφήγηση του Γεράσιμου Γεννατά και τα τραγούδια σε σύνθεση Κώστα Θωμαΐδη. Επανεκδόθηκε στα τέλη του 2022 για να συνοδεύσει στο παιχνίδι της ανάγνωσης και αυτή τη γενιά μικρών παιδιών που θα χαρούν κάθε στιγμή της αναγνωστικής και ακουστικής εμπειρίας ενώ θα τραγουδούν για καιρό τα στιχάκια στις όμορφες μελωδίες του. 

PATAKIS kalokantzaroi karakaxaΑπό τις ιστορίες για τους καλικάντζαρους εμπνεύστηκε και ο Φίλιππος Μανδηλαράς στο βιβλίο του Μυστική πράκτωρ Καρακάξα - «Φάκελος Καλικάντζαροι» (εικονογράφηση. Σπύρος Γούσης, εκδ. Πατάκη).

Δίνοντας απάντηση στο ερώτημα πώς γεννήθηκαν οι καλικάντζαροι, η μυστική πράκτωρ Kαρακάξα αναλαμβάνει να ταξιδέψει στο κέντρο της Γης, να αναζητήσει το δέντρο που ολοχρονίς πελεκάνε οι καλικάντζαροι. Στο ταξίδι της κάνει στάσεις στο χρόνο και αποκαλύπτει στους μικρούς αναγνώστες άλλες εποχές όταν η θέση των καλικάντζαρων στη ζωή των ανθρώπων είχε άλλη θέση και άλλη σημασία, ενώ οι ομοιότητες στη συμπεριφορά των δυο μπορεί και να ήταν πολύ μεγαλύτερες από ό,τι φανταζόμαστε. 

ELLHNOEKDOTIKH SkadaliesΈνα παραμύθι χριστουγεννιάτικο γεμάτο σκανδαλιάρικα καλικαντζαράκια έγραψε η Ελένη Μπετεινάκη. Στο βιβίο με τίτλο Σκανταλιές στο Πι και Φι - Δύο καλικάντζαροι που τα κάνουν όλα στη στιγμή (εικονογράφηση Ναταλία Καπατσούλια, εκδ. Άγκυρα) τα παιδιά θα διαβάσουν μια ιστορία των διδύμων Πι και Φι που είναι δυο μικρά καλικαντζαράκια. 

Στην ιστορία τους συναντάμε επί το έργο, δηλαδή μόλις έχουν αρπάξει το μεγάλο πριόνι και με μανία κόβουν το δέντρο της Γης. 

Ξαφνικά σταμάτησαν και κοίταξαν ο ένας τον άλλον. Τα καλικαντζαράκια της ιστορίας θα μπλέξουν σε περιπέτειες με αφετηρία την καλικαντζαροχώρα τους και το άγαλμα του Λεοντοκαλικάντζαρου του Α', του πιο σπουδαίου ήρωά τους. Θα καταφέρουν να βγουν στον πάνω κόσμο και εκεί θα αρχίσει το γλέντι. 

AGKYRA KARAGIOZHS kalikantzaroiΚαραγκιόζης και καλικάντζαροι! Τι συνάντηση! Ο κατάλληλος άνθρωπος για να την οργανώσει είναι ο δημιουργός του θεάτρου σκιών και καραγκιοζοπαίκτης, Κώστας Σπυρόπουλος που την αποτύπωσε και στο χαρτί με το εικονογραφημένο βιβλίο του Ο Καραγκιόζης και οι Καλικάντζαροι (εικονογράφηση Άκης Μελάχρης, εκδ. Άγκυρα).

Καθώς πλησιάζουν τα Χριστούγεννα, ο Καραγκιόζης κάνει τα θελήματα του κύριου Σκορδαλιά, προκειμένου να κερδίσει λίγα χρήματα για την οικογένειά του. Ο πολύ πλούσιος και πολύ τσιγγούνης Σκορδαλιάς νοιάζεται για ένα μόνο πράγμα στη ζωή του: πώς ν' αυγαταίνει τα χρήματά του. Δεν δείχνει να τον ενδιαφέρει τόσο πολύ ούτε η ευτυχία της ίδιας του της κόρης. Την παραμονή των Χριστουγέννων, ο τσιγγούνης τρέμει από τον φόβο του, επειδή γνωρίζει ότι, όπου να 'ναι, θα έρθουν οι καλικάντζαροι και ανησυχεί πως θα του αρπάξουν τα χρήματά του. Ενώ ο Καραγκιόζης για το μόνο που ανησυχεί, είναι μήπως αρπάξουν τον ίδιο. Άραγε τι πρόκειται να συμβεί; Θα έρθουν οι καλικάντζαροι στο σπίτι του κύριου Σκορδαλιά, και αν ναι, πώς θ' αντιδράσουν ο ίδιος μα και ο Καραγκιόζης;  

DIOPTRA kalikantzarakiaΠολύ χριστουγεννιάτικοι και πολύ παιχνιδιάρηδες είναι οι μικροί καλικάντζαροι με τα κόκκινα σκουφάκια στο εικονογραφημένο παραμύθι για μικρά παιδιά Καλικαντζαράκια - Ζαβολάκια (εκδ. Διόπτρα). Η Γερμανίδα Κριστίνα Σάφερ υπογράφει ένα χαρούμενο παραμύθι για τους πολύ μικρούς αναγνώστες γεμάτο ενθουσιασμό και κέφι. Τα δικά της καλικαντζαράκια φτιάχνουν δωράκια, μαστορεύουν, πλέκουν, ράβουν. Ένα καλικαντζαράκι όμως κάνει συνεχώς σκανταλιές – είναι ο Καλ, αυτός με το ριγέ σκουφάκι! Τα μικρά παιδάκια πρέπει να ψάξουν για τον βρουν!

OXY kalikatzaroiΣε εντελώς διαφορετικό ύφος, το βιβλίο Καλικάντζαροι 1 Για πρώτη φορά στο φως! (εκδ. Οξύ) σε κείμενο Ανδρονίκης Μαστοράκη και εικονογράφηση Νίκου Παγώνη, προσεγγίζει με συμπάθεια τους άσχημους, φοβερούς και κατεργάρηδες καλικάντζαρους και ρίχνει φως στη ζωή τους όταν δεν επισκέπτονται τον πάνω κόσμο. Με χιουμοριστική διάθεση, επιχειρείται να λυθούν παρεξηγήσεις για την κακή φήμη αυτών των πλασμάτων. Πρόκειται για μια αρκετά παλιότερη έκδοση, (του 2009) που όμως εξακολουθεί να κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία. 

Κάποια σκληρά στοιχεία στην εικονογράφηση καθώς και οι δυνατές αντιθέσεις στους χρωματισμούς, κάνουν το βιβλίο καταλληλότερο για μεγαλύτερα παιδιά, των τελευταίων τάξεων του δημοτικού. 


 Η Ελένη Κορόβηλα είναι δημοσιογράφος.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, ανατρέχουμε στην «Ανθολογία Ποίησης για παιδιά και νέους» του Νικηφόρου Βρεττάκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Ομάδα 018

Πριν από ακριβώς 45 χρόνια, τον Μάρτιο του 1979, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος εξ...

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

«Το φάντασμα του Κάντερβιλ» του Όσκαρ Ουάιλντ, το ανάγνωσμα που αντέχει στο χρόνο και απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους αλλά και στο ενήλικο κοινό, ανεβαίνει στο θέατρο Βεάκη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Δεγαΐτη και μετάφραση – θεατρική διασκευή Άνδρης Θεοδότου. Η κριτική αποτίμηση της παράστασης και αναγνωστικές προτ...

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Με αφορμή τη βίαιη επίθεση σε δύο non-binary άτομα στη Θεσσαλονίκη από νεαρούς πολλοί από τους οποίους είναι ανήλικοι, τίθεται το ερώτημα με ποια εργαλεία προσεγγίζονται στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και ειδικά στα Λύκεια, ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων και τι θέση έχουν βιβλία με κουήρ θεματολογία σε σχο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το περίεργο μαξιλάρι» του Μισέλ Φάις (κριτική)  – Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε;

«Το περίεργο μαξιλάρι» του Μισέλ Φάις (κριτική)  – Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε;

Για το παραμύθι του Μισέλ Φάις «Το περίεργο μαξιλάρι», σε εικονογράφηση Ντανιέλας Σταματιάδη από τις εκδόσεις Πατάκη. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Γιατί ένας ενήλικας να γράψει ένα λογοτεχνικό κείμενο που θα το εντάξει στ...

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, ανατρέχουμε στην «Ανθολογία Ποίησης για παιδιά και νέους» του Νικηφόρου Βρεττάκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Ομάδα 018

Πριν από ακριβώς 45 χρόνια, τον Μάρτιο του 1979, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος εξ...

Κρις Νέιλορ-Μπαλεστέρος: «Τα παιδιά που διαβάζοντας διασκεδάζουν θα γίνουν αναγνώστες για μια ζωή»

Κρις Νέιλορ-Μπαλεστέρος: «Τα παιδιά που διαβάζοντας διασκεδάζουν θα γίνουν αναγνώστες για μια ζωή»

Με αφορμή την κυκλοφορία της τρίτης ιστορίας με ήρωες τους Φρανκ & Μπερτ και τίτλο «Πικνίκ με μπισκότα» (μτφρ. Λύντη Γαλάτη, εκδ. Διόπτρα) είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα όσο και αποκαλυπτική γραπτή επικοινωνία με τον Βρετανό συγγραφέα και εικονογράφο Κρις Νέιλορ-Μπαλεστέρος. 

Συνέντευξη στην Ε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, ανατρέχουμε στην «Ανθολογία Ποίησης για παιδιά και νέους» του Νικηφόρου Βρεττάκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Ομάδα 018

Πριν από ακριβώς 45 χρόνια, τον Μάρτιο του 1979, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος εξ...

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

«Το φάντασμα του Κάντερβιλ» του Όσκαρ Ουάιλντ, το ανάγνωσμα που αντέχει στο χρόνο και απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους αλλά και στο ενήλικο κοινό, ανεβαίνει στο θέατρο Βεάκη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Δεγαΐτη και μετάφραση – θεατρική διασκευή Άνδρης Θεοδότου. Η κριτική αποτίμηση της παράστασης και αναγνωστικές προτ...

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Με αφορμή τη βίαιη επίθεση σε δύο non-binary άτομα στη Θεσσαλονίκη από νεαρούς πολλοί από τους οποίους είναι ανήλικοι, τίθεται το ερώτημα με ποια εργαλεία προσεγγίζονται στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και ειδικά στα Λύκεια, ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων και τι θέση έχουν βιβλία με κουήρ θεματολογία σε σχο...

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ