25 Martiou anagnwstiko

Για τα βιβλία «1821: Ερωτήσεις μόνο!» (εκδ. Ίκαρος) των Μαρίας Αγγελίδου και Ειρήνης Βοκοτοπούλου και «Ιωάννης Κ. Το χρονικό ενός μυστηρίου» (εκδ. Ψυχογιός) της Κατερίνας Λαγού. 

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου

Στην εγκύκλιο γνώση το μάθημα της Ιστορίας έχει γραμμική ανάπτυξη. Αρχίζεις από τη μυθολογία και καταλήγεις στη σύγχρονη ιστορία, εστιάζοντας σε πολλά, σημαντικά γεγονότα, αλλά όχι όλα και όχι χωρίς στρογγύλεμα των «αιχμών» και της κρίσιμης σχέσης «γεννεσιουργό αίτιο-γεγονός-επίπτωση». Έτσι καταλήγουμε να μαθαίνουμε στο σχολείο την ιστορία του τόπου μας σχεδόν αποστειρωμένη από την ανθρώπινη διάσταση, απορφανισμένη από τα πάθη, τα λάθη, αλλά και τις υπερβάσεις, τις αγωνίες, το περικείμενο, το πλαίσιο δράσης, τη φιλοδοξία, την αποτυχία.

«Τι γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου»

Ακόμα και τις πράξεις απαράμιλλου ηρωισμού, από τις οποίες βρίθει εν προκειμένω η περίοδος της Ελληνικής Επανάστασης, τις απαριθμούμε είτε σαν λίστα, σαν συνταγολόγιο θάρρους και γενναιότητας, είτε σαν να είναι καταστάσεις υπερβατικές, που πολύ λίγο φωτίζουν τον Άνθρωπο που αποφάσισε να πράξει τοιουτοτρόπως, εντός συγκεκριμένου ιστορικού πλαισίου. Μαθητές και εκπαιδευτικοί με την «αδιαμφισβήτητη» επιταγή κεντρικών εκπαιδευτικών επιλογών, εγκλωβίζονται αενάως στη διαδικασία παράθεσης ιστορικών γεγονότων, άγονης αποστήθισης, επίπεδης διαχείρισης μια επιστήμης και γνώσης που υπό άλλο πρίσμα είναι εξόχως γοητευτική και διαφωτιστική τόσο για τη διαχρονία όσο και τη συγχρονία μας. Έτσι «παρενέργειες», όπως οι απαντήσεις- «μαργαριτάρια» σε ερωτήσεις του τύπου «τι γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου» ή «πότε και έναντι ποιας κατάστασης επαναστάτησαν οι Έλληνες το 1821 και γιατί», που συχνά βρίσκουν το δρόμο για τις δημοσιογραφικές πλατφόρμες σαν πικρό ανέκδοτο, δεν πρέπει να εκπλήσσουν και τόσο. Εξάλλου, σε έναν κόσμο όπου παιδιά και έφηβοι αντιμετωπίζουν μια πολύμορφη πληροφοριακή καταιγίδα, αν η γνώση στερείται της απαραίτητης γοητείας, δεν πρόκειται να εγκατασταθεί ουσιωδώς στο γνωστικό δυναμικό του μαθητή.

Πώς μπορούμε να επικοινωνήσουμε στα παιδιά και τους εφήβους, ως μαθητές και ως κοινό, το μέγα γεγονός της Ελληνικής Επανάστασης και των σπουδαίων εξελίξεων που πυροδότησε;

Τι καθιστά άραγε γοητευτική την Ιστορία; Πώς μπορούμε να επικοινωνήσουμε στα παιδιά και τους εφήβους, ως μαθητές και ως κοινό, το μέγα γεγονός της Ελληνικής Επανάστασης και των σπουδαίων εξελίξεων που πυροδότησε; Η απάντηση βρίσκεται στην κριτική προσέγγιση. Ειδικότερα δε στη διαδικασία που ονομάζουμε διερώτηση. Γιατί μόνο αν έχεις ερωτήσεις μπαίνεις στη διαδικασία να ψάξεις για απαντήσεις. Και η Ιστορία είναι γεμάτη από ποικίλες ερωτήσεις και πολύσημες απαντήσεις.

25 Martiou anagnwstiko 2

1821: Ερωτήσεις μόνο!

Γύρω από την ιδρυτική συνθήκη της μάθησης, δηλαδή την ερώτηση και ακολούθως την προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις, συγκροτείται το βιβλίο της Μαρίας Αγγελίδου και Ειρήνης Βοκοτοπούλου, 1821: Ερωτήσεις μόνο! με την εικονογράφηση του Φοίβου Χαλκιόπουλου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος. Το βιβλίο, με κεντρικό επίδικο την Επανάσταση του 1821, ξεφεύγει από την κλασική γραμμική ανάπτυξη των γεγονότων. Αντιθέτως η σπειροειδής ανάπτυξη του θέματος χαρακτηρίζει τη δομή του, τη σύνταξη της μορφής και το περιεχόμενο.

Οι συγγραφείς επιλέγουν να χτίσουν το μελέτημα, που προορίζεται για παιδιά και εφήβους, αλλά και για όλους όσοι θέλουν να πληροφορηθούν για τα επαναστατικά γεγονότα και τις αλληλεπιδράσεις τους μέσα από ολιστική ματιά, με σαφή διακειμενική διάθεση. Στην εισαγωγή παρουσιάζονται οι στόχοι του βιβλίου και οι βασικοί άξονες. Έτσι ο αναγνώστης από την αρχή πληροφορείται για το συγγραφικό view point: Με όχημα την ερώτηση και με επίγνωση της απίστευτα σύνθετης ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης το βιβλίο περιλαμβάνει 10 ενότητες-κεφάλαια που δομούνται βάσει ενός ερωτήματος το οποίο τίθεται κάθε φορά. Για να απαντηθεί ή καλύτερα για να φωτιστούν πλευρές της ιστορίας που δύνανται να συντάξουν μια έγκυρη, περιεκτική και σύγχρονη απάντηση περιγράφεται κάθε φορά το ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου μορφοποιείται η ερώτηση και η απάντηση, ακολουθεί μια «ιστορία», ένα αφήγημα, η παρουσίαση μιας κατάστασης ή ακόμα «η φωνή», τα λόγια των ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα και τα αφηγούνται με τη δική τους οπτική.

Οι μαρτυρίες-παραθέματα ζωντανεύουν τους πρωταγωνιστές των γεγονότων, οι ήρωες ξεκολλούν από το κάδρο, γίνονται τρισδιάστατοι και αποκτούν απήχηση στη δική μας πραγματικότητα, μια που οι διερωτήσεις του μελετήματος είναι διαρκείς και επίκαιρες σε κάθε χρονική περίοδο. 

Στην αρχή επίσης υπάρχει χρονολόγιο με τα βασικά γεγονότα και εικονογράφηση, ενώ στο τέλος του βιβλίου οι ευχαριστίες, η βιβλιογραφία, οι πηγές εικονογράφησης, αλλά και η επεξήγηση για το πώς φτιάχτηκε το βιβλίο (με λόγια και εικόνες) συγκροτούν ένα σφριγηλό συγγραφικό εγχείρημα με επιστημονικότητα.

ikaros 1821 erwtiseis monoΤα κεφάλαια-ενότητες έχουν τους τίτλους: Επανάσταση, Πατρίδα, Γλώσσα, Και Ανατολή και Δύση, Στρατός, Εχθροί, Ξένοι, Διπλωματία, Χρήματα, Πολίτευμα. Ελλειπτικοί τίτλοι και υποενότητες που αρχίζουν πάντα με μια ερώτηση όπως: τι σημαίνει επανάσταση, τακτικός ή άτακτος στρατός, όλοι εναντίον όλων, ποιος είναι ο ξένος, μπορούμε μόνοι μας, για την αγάπη ποιας πατρίδας, ποιος κρατάει την «κάσα», πώς θα κυβερνηθούμε, σκηνοθετούν το πεδίο της Επανάστασης και αφήνουν τους πρωταγωνιστές να μιλήσουν ελεύθερα. Σύγχρονα ερωτήματα κουμπώνουν με τα ιστορικά γεγονότα, τις αφηγήσεις, τις συγκρούσεις, χωρίς τη συνηθισμένη τάση ωραιοποίησης από τη μια πλευρά ή ισοπέδωσης από την άλλη – τάσεις που πολύ συχνά «μολύνουν» την ιστορική έρευνα και καταργούν τα κρίσιμα ημιτόνια.

Οι μαρτυρίες-παραθέματα ζωντανεύουν τους πρωταγωνιστές των γεγονότων, οι ήρωες ξεκολλούν από το κάδρο, γίνονται τρισδιάστατοι και αποκτούν απήχηση στη δική μας πραγματικότητα, μια που οι διερωτήσεις του μελετήματος είναι διαρκείς και επίκαιρες σε κάθε χρονική περίοδο.

Η εικονογράφηση συνεπικουρεί στη μελετητική γραμμή όπου από το ειδικό πηγαίνουμε στο γενικό, από το ιστορικό στο σύγχρονο και αντιστρόφως, συντείνοντας στο δραματικό εν τέλει χαρακτήρα του βιβλίου.

Η γραφή βοηθάει στην ενεργητική μάθηση, ενώ κάλλιστα το βιβλίο μπορεί να βοηθήσει καθοριστικά στην οργάνωση της διδακτέας ύλης στην τάξη, όπως και στη δημιουργία πρωτότυπων, θεατρικών, διδακτικών σεναρίων στο πλαίσιο της θεατρικής αγωγής και γενικά σε ένα περιβάλλον όπου η συνδιδασκαλία ιστορίας, τέχνης, κοινωνικής και πολιτικής αγωγής μπορεί να ευδοκιμήσει.

Ιωάννης Κ. Το χρονικό ενός μυστηρίου

psuxogios iwannis k to xroniko enos musthriouΑλλάζοντας διηγηματικό περιβάλλον, με την ίδια ωστόσο λογική της διερώτησης-κρίσης-διάκρισης και με δόση sci-fi λογικής, ανάμικτης με εφηβικό αστυνομικό διήγημα, συναντούμε το βιβλίο της Κατερίνας Λαγού, με τον τίτλο: Ιωάννης Κ. Το χρονικό ενός μυστηρίου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Εδώ η προσωπικότητα και το έργο του Ιωάννη Καποδίστρια αναδεικνύονται μέσα από μια δροσερή και με καταιγιστικό ρυθμό εφηβική ιστορία μυστηρίου.

Τα δύο αδέρφια, η Γιάννα που είναι φοιτήτρια Ιστορίας και ο αδερφός της Ιάσονας, που ακόμα είναι μαθητής, ενώνουν τις δυνάμεις τους και με τη βοήθεια φίλων, προσπαθούν να βρουν απαντήσεις για τη δολοφονία του πρώτου Κυβερνήτη του νέου Ελληνικού Κράτους, τον σπουδαίο Ιωάννη Καποδίστρια. Με ισχυρές δόσεις αστυνομικού μυστηρίου, τα ιστορικά πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στο γεγονός της δολοφονίας του Καποδίστρια, συνδιαλέγονται με τους νεανικούς χαρακτήρες που δρουν στο παρόν. Τα κεφάλαια της ιστορίας είναι σύντομα, καλοχτισμένα και με ευφυείς τίτλους που απηχούν ενίοτε τίτλους ή φράσεις από γνωστά αστυνομικά μυθιστορήματα.

Η εικονογράφηση της Πετρούλας Κρίγκου με την ελαφρώς καρτουνίστικη, σχολιαστική διάθεση, προσθέτει ακόμα ένα ερμηνευτικό πλαίσιο στην ιστορία, ενώ το τέλος παραμένει ανοικτό. Τα ιστορικά δεδομένα χρησιμοποιούνται από τη Λαγού έντεχνα και με επιστημονικό τρόπο, ενώ η λογοτεχνική οπτική δημιουργεί μια πρωτότυπη θεατρική ατμόσφαιρα που βοηθάει τους νεαρούς αναγνώστες αφενός να μάθουν για τον Καποδίστρια και άλλες προσωπικότητες της Επανάστασης, αφετέρου να απολαύσουν το διήγημα.

Η παρουσίαση των κυριότερων προσώπων του έργου στην αρχή και το διαφωτιστικό Χρονολόγιο στο τέλος, μαζί με την ενδεικτική βιβλιογραφία, συμπληρώνουν το έργο που παίζει σε πολλά επίπεδα: το λογοτεχνικό, το εκπαιδευτικό και το δυνάμει θεατρικό. Και εδώ η λογική της διερώτησης είναι καταφανής, όπως και η σπειροειδής πορεία από το παρελθόν στο παρόν.

Η Ελληνική Επανάσταση ιδωμένη μέσα από σύγχρονες, ατελώνιστες και φιλελεύθερες προσεγγίσεις, μπορεί να συγκλονίσει τα παιδιά και τους εφήβους, μια και το όραμα για ελευθερία, αυτοδιάθεση των λαών, παιδεία, δημοκρατία είναι διαρκές. Όπως και η ιστορία εξάλλου.

* Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΡΑΠΤΟΥ είναι θεατρολόγος-εκπαιδευτικός και κριτικός θεάτρου.


Βρείτε επίσης εδώ δέκα προτάσεις βιβλίων που περιλαμβάνουν εικονογραφημένα βιβλία, βιβλία γνώσεων, εκτενείς ιστορίες για μεγαλύτερα παιδιά καθώς και ένα «δώρο» από το παρελθόν. Κοινό χαρακτηριστικό, η τυπογραφική και εικονογραφική φροντίδα και η προσεγμένη γλώσσα που εμπλουτίζει τον γλωσσικό κόσμο των παιδιών, ενώ δεν λείπουν αναφορές σε μείζονα έργα που δίνουν νέα αναγνωστικά ερεθίσματα.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, ανατρέχουμε στην «Ανθολογία Ποίησης για παιδιά και νέους» του Νικηφόρου Βρεττάκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Ομάδα 018

Πριν από ακριβώς 45 χρόνια, τον Μάρτιο του 1979, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος εξ...

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

«Το φάντασμα του Κάντερβιλ» του Όσκαρ Ουάιλντ, το ανάγνωσμα που αντέχει στο χρόνο και απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους αλλά και στο ενήλικο κοινό, ανεβαίνει στο θέατρο Βεάκη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Δεγαΐτη και μετάφραση – θεατρική διασκευή Άνδρης Θεοδότου. Η κριτική αποτίμηση της παράστασης και αναγνωστικές προτ...

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Με αφορμή τη βίαιη επίθεση σε δύο non-binary άτομα στη Θεσσαλονίκη από νεαρούς πολλοί από τους οποίους είναι ανήλικοι, τίθεται το ερώτημα με ποια εργαλεία προσεγγίζονται στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και ειδικά στα Λύκεια, ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων και τι θέση έχουν βιβλία με κουήρ θεματολογία σε σχο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το περίεργο μαξιλάρι» του Μισέλ Φάις (κριτική)  – Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε;

«Το περίεργο μαξιλάρι» του Μισέλ Φάις (κριτική)  – Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε;

Για το παραμύθι του Μισέλ Φάις «Το περίεργο μαξιλάρι», σε εικονογράφηση Ντανιέλας Σταματιάδη από τις εκδόσεις Πατάκη. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Γιατί ένας ενήλικας να γράψει ένα λογοτεχνικό κείμενο που θα το εντάξει στ...

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, ανατρέχουμε στην «Ανθολογία Ποίησης για παιδιά και νέους» του Νικηφόρου Βρεττάκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Ομάδα 018

Πριν από ακριβώς 45 χρόνια, τον Μάρτιο του 1979, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος εξ...

Κρις Νέιλορ-Μπαλεστέρος: «Τα παιδιά που διαβάζοντας διασκεδάζουν θα γίνουν αναγνώστες για μια ζωή»

Κρις Νέιλορ-Μπαλεστέρος: «Τα παιδιά που διαβάζοντας διασκεδάζουν θα γίνουν αναγνώστες για μια ζωή»

Με αφορμή την κυκλοφορία της τρίτης ιστορίας με ήρωες τους Φρανκ & Μπερτ και τίτλο «Πικνίκ με μπισκότα» (μτφρ. Λύντη Γαλάτη, εκδ. Διόπτρα) είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα όσο και αποκαλυπτική γραπτή επικοινωνία με τον Βρετανό συγγραφέα και εικονογράφο Κρις Νέιλορ-Μπαλεστέρος. 

Συνέντευξη στην Ε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, ανατρέχουμε στην «Ανθολογία Ποίησης για παιδιά και νέους» του Νικηφόρου Βρεττάκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Ομάδα 018

Πριν από ακριβώς 45 χρόνια, τον Μάρτιο του 1979, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος εξ...

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

«Το φάντασμα του Κάντερβιλ» του Όσκαρ Ουάιλντ, το ανάγνωσμα που αντέχει στο χρόνο και απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους αλλά και στο ενήλικο κοινό, ανεβαίνει στο θέατρο Βεάκη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Δεγαΐτη και μετάφραση – θεατρική διασκευή Άνδρης Θεοδότου. Η κριτική αποτίμηση της παράστασης και αναγνωστικές προτ...

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Με αφορμή τη βίαιη επίθεση σε δύο non-binary άτομα στη Θεσσαλονίκη από νεαρούς πολλοί από τους οποίους είναι ανήλικοι, τίθεται το ερώτημα με ποια εργαλεία προσεγγίζονται στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και ειδικά στα Λύκεια, ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων και τι θέση έχουν βιβλία με κουήρ θεματολογία σε σχο...

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ