«Το κομμάτι που λείπει» και «Το κομμάτι που λείπει συνάντησε το μεγάλο Ο» του Σελ Σιλβερστάιν – Αναζητώντας το άλλο μας μισό

Γενιές και γενιές αναρωτιούνται με αγωνία και προσμονή: «Υπάρχει άραγε εκεί έξω το άλλο μου μισό;» Το άλλο μας μισό, το κομμάτι που λείπει από τον καθένα μας, Το Άγιο Δισκοπότηρο των ανθρώπινων σχέσεων είναι και η κεντρική ιδέα δύο πολύ συγκινητικών ιστοριών για παιδιά (αλλά και γιατί όχι και για μεγαλύτερους) που υπογράφει ο Σελ Σιλβερστάιν [Shel Silverstein] (1930-1999). 

Το Κομμάτι που λείπει και Το Κομμάτι που λείπει συναντά το Μεγάλο Ο, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα, είναι καλαίσθητες σκληρόδετες εκδόσεις, με τη χαρακτηριστική, μινιμαλιστικής αισθητικής, εικονογράφηση του συγγραφέα, την εύστοχη και εξίσου μινιμαλιστική γλωσσικά, μετάφραση του Άγγελου Αγγελίδη και της Μαρίας Αγγελίδου, που έχουν μεταφράσει και όλα τα υπόλοιπα έργα του Σιλβερστάιν.

Βιβλία που οδηγούν σε καλλιτεχνικά σενάρια με πυρήνα τις ιστορίες του Σιλβερστάιν για το άλλο μας μισό

Πρόκειται για βιβλία που αγγίζουν τον αναγνώστη και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με επιτυχία ως βιβλία-οδηγοί δράσεων, ήδη από τις τάξεις του νηπιαγωγείου. Σε αυτό το πλαίσιο, εντός της σχολικής κοινότητας, οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να οργανώσουν πολλά εκπαιδευτικά, θεατροπαιδαγωγικά, καλλιτεχνικά σενάρια με πυρήνα τις ιστορίες του Σιλβερστάιν για το άλλο μας μισό. Για εκείνο το κομμάτι που λείπει, αλλά και για το υπόλοιπο «σχήμα» ύπαρξης που συγκαθορίζεται από τη σχέση έλλειψης-συμπλήρωσης, κάτι που επηρεάζει πολλές από τις επιλογές μας. Εξάλλου σε αυτό το διαρκώς διαφεύγον κομμάτι, στην ανάγκη υπαρκτικής ολοκλήρωσης και συνάντησης, φυσικής και πνευματικής, με τον ιδανικό «άλλο» στήνεται ο πυρήνας πολλών φιλοσοφικών θεωρήσεων και θρησκειών.

Ο Σιλβερστάιν με τη στοχευμένα λιτή εικονογράφηση και τη δουλεμένη αφαιρετική του γραφή συνθέτει μια αλληγορία για τις ανθρώπινες σχέσεις, την ανάγκη του καθενός να ανήκει, τα όρια της ελευθερίας, τους συμβιβασμούς, τις επιλογές εντέλει, οι οποίες γίνονται πάντα ενσυνείδητα.

Στο βιβλίο Το Κομμάτι που λείπει (που πρωτοκυκλοφόρησε το 1981), ο Σιλβερστάιν με λόγο καίριο, μεστό και συγκινητικό, αν και εξαιρετικά λιτό, εξιστορεί την περιπέτεια ενός παραλίγο ολόκληρου στρογγυλού κομματιού που αναζητά το κομμάτι που του λείπει. Ψάχνει για ένα κομμάτι μοναδικό, προορισμένο να ταιριάσουν απολύτως και να ζήσουν μαζί όλη τους τη ζωή. Συμπληρωμένοι, αρμονικοί, ιδανικά συνταιριασμένοι. Στη διαδρομή, το ανολοκλήρωτο κομμάτι, θα συναντήσει εμπόδια, θα βαδίσει μαζί με άλλους, θα συνομιλήσει με τα στοιχεία της φύσης, θα μάθει να τραγουδά και να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις. Θα συναντήσει πολλά κομμάτια που ψάχνουν και αυτά να ταιριάξουν με άλλα μεγαλύτερα. Κάποιο θα αρνηθεί να ταιριάξει, γιατί θέλει να κρατήσει αναλλοίωτο το σχήμα του και θέλει να είναι ελεύθερο, με κάποια άλλα θα προσπαθήσουν να αλληλοσυμπληρωθούν αλλά για διάφορους λόγους δεν θα μπορέσουν.

Και τι γίνεται όταν τελικά το Κομμάτι θα βρει το μοναδικό του «άλλο»; Θα διαρκέσει άραγε η ένωσή τους; Ή μήπως η ανάγκη για ελευθερία, η άρνηση να αλλάξει στοιχεία της συμπεριφοράς του, θα κάνουν το μεγάλο κομμάτι να συνεχίσει το δρόμο του, αναζητώντας αενάως το κομμάτι που του λείπει; Η ιστορία σημασιοδοτείται πολλαπλώς. Οι ερμηνείες δεν είναι μονοσήμαντες ούτε και επιφανειακές. Ο Σιλβερστάιν με τη στοχευμένα λιτή εικονογράφηση και τη δουλεμένη αφαιρετική του γραφή συνθέτει μια αλληγορία για τις ανθρώπινες σχέσεις, την ανάγκη του καθενός να ανήκει, τα όρια της ελευθερίας, τους συμβιβασμούς, τις επιλογές εντέλει, οι οποίες γίνονται πάντα ενσυνείδητα. Ο συγγραφέας γράφει ένα παραμύθι με μεγάλο συναισθηματικό βάθος. Με την ένταση του νυχτερινού ψίθυρου διδάσκει ότι η συνύπαρξη και η αγάπη και η συμπόρευση ίσως δεν είναι θέμα ιδανικών συνθηκών αλλά κυρίως συνειδητή απόφαση να θυσιάσεις κάτι από τον παλιό σου εαυτό, για να βρεις έναν καινούριο, πιο πλήρη και σίγουρα όχι μονήρη.

Στο βιβλίο Το Κομμάτι που λείπει συναντά το Μεγάλο Ο, ο Σιλβερστάιν αντιστρέφει την οπτική. Η ιστορία θα ειπωθεί από την πλευρά του άλλου. Του μικρού κομματιού, ενός κομματιού που και αυτό έχει ανάγκη κάποιο άλλο, μεγαλύτερο ίσως, για να συμπορευτούν και να αντιμετωπίσουν τις προσκλήσεις της «ζωής» τους. Σε αντίθεση με το κομμάτι της προηγούμενης ιστορίας, που αποφασιστικά προχωρά στην εύρεση του ελλείποντος μικρότερου κομματιού, εδώ σε αυτή την ιστορία, το μικρό κομμάτι περιμένει να το βρουν τα άλλα κομμάτια, μήπως και ταιριάσουν και έτσι κυλήσουν κάπου μαζί. Δεν είναι ότι κάθεται παθητικά. Προσπαθεί να ελκύσει κάποιο κομμάτι. Και, αλήθεια, πολλά θα περάσουν αλλά τελικά με κανένα δε θα μπορέσει να κυλήσει μαζί για πολύ χρόνο. Ακόμα και με εκείνο που έμοιαζε αναντίρρητα το ιδανικό και ταιριαστό.

Σε κάθε περίπτωση όσοι συναντηθούν με τη γραφή του Σιλβερστάιν είναι κερδισμένοι. Εξάλλου και αυτός δεν έμεινε ποτέ στάσιμος σαν μια πέτρα χορτιαριασμένη, περιμένοντας το ιδανικό «άλλο», τις τέλειες συνθήκες.

Κάποια μέρα, εκεί που καθόταν μονάχο, αδρανές μέσα στην απογοήτευση, συναντήθηκε με ένα κομμάτι διαφορετικό, πλήρες, που δεν ήθελε να βρει κάποιο άλλο για να κουμπώσει. Εκείνο το κομμάτι του έδωσε την καλύτερη συμβουλή· ίσως τελικά να μη χρειάζεται να βρεις οπωσδήποτε κάποιο άλλο να συμπληρωθείς. Ίσως τελικά χρειάζεται να προχωρήσεις γενναία, να λειάνεις τις δικές σου γωνίες, να αποδεχθείς τις αλλαγές που θα σε αφορούν υπαρκτικά και τότε καθώς όλο και θα στρογγυλεύεις και θα κυλάς, τελικά θα βρεις στο διάβα σου ένα άλλο κομμάτι που δεν θα έχει ανάγκη, αλλά στρογγυλό και αυτό, όπως και εσύ, θα κυλήσετε μαζί δίπλα δίπλα. Διαφορετικοί ίσως, αλλά στρογγυλεμένοι, σε μια σχέση που χτίζεται όχι πάνω στην έλλειψη αλλά πάνω στη συμπόρευση και την αυτάρκεια και τον σεβασμό...

Τα δύο βιβλία με κέντρο τα κομμάτια του εαυτού που αναζητούν το άλλο, αυτές οι απλές αλλά τόσο μα τόσο συγκινητικές και διδακτικές αφηγήσεις, με την εικονογράφηση να θυμίζει σημειώσεις κόμικς στα κενά των σελίδων, την ασπρόμαυρη αισθητική, προσφέρουν κάτι διαφορετικό και πολύ ειλικρινές στους αναγνώστες. Ο Σιλβερστάιν αντιμετωπίζει τους μικρούς αναγνώστες με σεβασμό και ωριμότητα, όπως και τους μεγάλους με την τεχνική των συνδηλώσεων και της εποικοδομητικής κριτικής. Σε κάθε περίπτωση, όσοι συναντηθούν με τη γραφή του Σιλβερστάιν είναι κερδισμένοι. Εξάλλου και αυτός δεν έμεινε ποτέ στάσιμος σαν μια πέτρα χορτιαριασμένη, περιμένοντας το ιδανικό «άλλο», τις τέλειες συνθήκες. Αντιθέτως, ήταν μια «πέτρα που κυλάει», γιατί η διαδρομή έχει σημασία. Και αυτό καλό είναι να το μαθαίνουμε από μικροί.

Σελ Σιλβερστάιν: Ο συγγραφέας του εμβληματικού Το Δέντρο που έδινε και πολλών άλλων ιστοριών

Ο εβραϊκής καταγωγής, γεννημένος στο Σικάγο των ΗΠΑ, Σιλβερστάιν, μπορεί να μη ζει πια, αλλά τα υπέροχα βιβλία του συνοδεύουν γενιές παιδιών, που μεγαλώνοντας μαθαίνουν και στα δικά τους παιδιά, τον τρόπο με τον οποίο ο ταλαντούχος δημιουργός γράφει για τον κόσμο.

Ο Σιλβερστάιν είναι επίσης ο συγγραφέας του εμβληματικού Το Δέντρο που έδινε, αλλά και πολλών άλλων ιστοριών όπως: Ποιος θέλει έναν Φτηνό Ρινόκερο, Στην Άκρη του Πεζοδρομίου, Ένα Φως στη Σοφίτα, Ένας Καμηλοπάρδαλος και μισός.

Ο Σιλβερστάιν εξάλλου είναι μια πολυσχιδής προσωπικότητα που έζησε από πρώτο χέρι την καλλιτεχνική ανάπτυξη των ΗΠΑ τις δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα κινήματα της πρωτοπορίας στη μουσική, στα εικαστικά, στη λογοτεχνία, στο θέατρο. Ως στιχουργός συνεργάστηκε με τον, επίσης εμβληματικό για την αμερικάνική μουσική σκηνή, Τζόνι Κας, ενώ τραγούδια του έχουν τραγουδήσει οι  Dr. Hook, Μαριάν Φέιθφουλ, Τζούντι Κόλινς, Μπελίντα Καρλάιλ και πολλοί άλλοι.

Επετειακή έκδοση του Δέντρου που έδινε με την αφορμή των 50 χρόνων από την πρώτη έκδοσή του.

Ως ανήσυχο πνεύμα και για να βιοποριστεί υπηρέτησε για κάποιο διάστημα στον αμερικανικό στρατό, ενώ η μεγάλη του επιτυχία προήλθε από την εικονογράφηση και τις σειρές κόμικς που δημιούργησε. Επιδραστικός θεατρικός συγγραφέας, με παρουσία στα θέατρα της Νέας Υόρκης, αλλά και σεναριογράφος (συνεργάστηκε μεταξύ άλλων με τον θεατρικό συγγραφέα  Ντέιβιντ Μάμετ), πολυβραβευμένος, είναι πράγματι μια αναγεννησιακή προσωπικότητα. Όταν λοιπόν άρχισε να γράφει και να εικονογραφεί βιβλία για παιδιά ήταν σχεδόν βέβαιο ότι θα έδινε έργα που θα διαρκούσαν στο χρόνο και θα γίνονταν αγαπητά παγκοσμίως.

* Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΡΑΠΤΟΥ είναι θεατρολόγος-εκπαιδευτικός, κριτικός θεάτρου και βιβλίου.