galateia sourelli

Για το μυθιστόρημα για μεγάλα παιδιά της Γαλάτειας Γρηγοριάδου-Σουρέλη «Εμένα με νοιάζει» που κυκλοφορεί από το 1990 στη συλλογή Περιστέρια των εκδόσεων Πατάκη. 

Γράφει η Ελένη Κορόβηλα

Το μυθιστόρημα της Γαλάτειας Γρηγοριάδου-Σουρέλη με τίτλο Εμένα με νοιάζει οι σημερινοί 50άρηδες και κάτω είναι πολύ πιθανό να το έχουν διαβάσει, τουλάχιστον όσοι διάβαζαν ως παιδιά. Η σταθερή εκδοτική του πορεία με επανεκδόσεις κάθε χρόνο από το 1990 στις εκδόσεις Πατάκη, αλλά και μέχρι τότε, με κάμποσες επανεκδόσεις από την πρώτη κυκλοφορία του, το 1977, μαρτυρά ότι έχει περάσει από αναρίθμητα παιδικά χέρια.

Ένα long seller προφητικό και επίκαιρο σχεδόν 50 χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του

Το ενδιαφέρον βέβαια δεν εξαντλείται στο ότι πρόκειται για ένα long seller της παδικής λογοτεχνίας, αλλά στο τι το κάνει να διατηρεί την επικαιρότητά του. Μια από τις σημαντικότερες Ελληνίδες συγγραφείς βιβλίων για παιδιά και εφήβους, η Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη έγραψε το 1977 ένα μυθιστόρημα πρωτοπόρο, ευαίσθητο και ανήσυχο. Πρωτοπόρο, γιατί έδινε φωνή στα παιδιά για να διατυπώσουν τα ίδια τις σκέψεις τους για θέματα των μεγάλων· ευαίσθητο, γιατί συλλάμβανε λεπτές αποχρώσεις στους προβληματισμούς μιας νεολαίας που εκκολαπτόταν σε μια μεταβατική περίοδο μεταξύ ασφυκτικού συντηρητισμού και μιας αβέβαιης υπόσχεσης για ελευθερία· και, ανήσυχο, γιατί μιλούσε για την επαπειλούμενη καταστροφή του περιβάλλοντος, σχεδόν προφητικά. Η ελευθερία, η πρόοδος και η προσωπική ευτυχία κατακτώνταν μέσα από αγώνες για τους ήρωες του μυθιστορήματος με τον εντυπωτικό τίτλο Εμένα με νοιάζει, που θυμίζει σύνθημα, και άλλωστε για τη συγγραφέα του ήταν, όπως έλεγε σε συνεντεύξεις της, η φράση που συνόψιζε τη στάση ζωής της.  

Κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο δάσκαλος Αλέξανδρος Δασκαλόπουλος. Ο νεαρός Αθηναίος εκπαιδευτικός διορίζεται στο παραθαλάσσιο χωριό Ανθόπυργος, μερικές ώρες από την Αθήνα – μια γωνιά του παραδείσου, όπως λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Γρήγορα, ο κυρ Αλέκος, όπως τον αποκαλούν στο χωριό, με τις εναλλακτικές και φιλελεύθερες μεθόδους διδασκαλίας, θα κερδίσει τον σεβασμό και τις καρδιές των παιδιών στις μεγάλες τάξεις του δημοτικού που έχει αναλάβει. Αν το βάφτισμα του νέου (σε ηλικία και σε ιδέες) εκπαιδευτικού σε «κυρ Αλέκο» μπορεί να ξενίζει σήμερα, είναι μια επιλογή ταιριαστή με την εποχή της, καθώς αναφέρεται στο πως συνήθιζαν να μιλούν τα παιδιά του χωριού της εποχής στον μεγαλύτερό τους, με τον οποίο ανέπτυσαν όμως οικειότητα. 

PATAKIS SOURELI EMENA

Όσο λοιπόν στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού του Ανθόπυργου πνέει αέρας ελευθερίας χάρη στον δάσκαλο, οι κάτοικοι του χωριού ανησυχούν βλέποντας τη ζωή τους να αλλάζει έπειτα από μια μεγάλη επένδυση: Το εργοστάσιο πλαστικών του Παύλου Βγένα. Το εργοστάσιο τους έχει δώσει δουλειά, και άρα χρήματα και ανέσεις που γλυκαίνουν τη ζωή τους και τους κάνουν να παραβλέπουν ανησυχητικά σημάδια, αποφεύγοντας ακόμη και να σκεφτούν ότι η πηγή της αναβάθμισής τους είναι ταυτόχρονα και πηγή δεινών. 

Ο ήρωας-δάσκαλος της Γρηγοριάδου-Σουρέλη, που έχει πιο καθαρό βλέμμα, αποφασίζει να δράσει. Σε μια εποχή που η σημασία του είναι κανείς πιστός στους δημοκρατικούς θεσμούς είναι πολύ μεγάλη, ο δάσκαλος δεν είναι ένας ρομαντικός που αγαπά τη φύση αλλά ένας μοντέρνος άνθρωπος, με γνώσεις και πίστη στον νόμο, με αρχές που δεν τον εξωθούν να γίνει συγκρουσιακός αλλά τον υποχρεώνουν να «χτίσει». Στην κατηγόρια από την πλευρά του διευθυντή του ότι είναι «αναρχικός», εκείνος αντιτάσσει την ελεύθερη σκέψη, την τόλμη να μιλήσει ανοιχτά και την ψυχραιμία και την υπομονή να κινηθεί θεσμικά. Ως τέτοιο θεσμικό πρότυπο θα πάρει με το μέρος του τους φορείς της εξουσίας: την αστυνομία, τους ανωτέρους του, αλλά και τον Τύπο.

Η σκηνή που ο «κυρ Αλέκος» επισκέπτεται τα γραφεία μιας επαρχιακής εφημερίδας με διεθυντή έναν μπαρουτοκαπνισμένο δημοσιογράφο που έχει αφήσει την Αθήνα για τον τόπο καταγωγής του ώστε εκεί να προσφέρει με πιο ουσιαστικό τρόπο, είναι ένα ωραίο παράδειγμα προς τα παιδιά για τη δύναμη που διαθέτουν τα μέσα ενημέρωσης στην αποκάλυψη της αλήθειας.

Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η σκηνή που ο δάσκαλος δέχεται προειδοποιήσεις και απειλές από πρόσωπα που κινούνται στο σκοτάδι, πρόσωπα που εκπροσωπούν το παλιό και αντιμάχονται την πρόοδο.

«Στο πάτωμα της τάξης μας είναι ένας ψύλλος...»

Στο μυθιστόρημα, τα παιδιά δεν είναι αμέτοχα. Με την παρότρυνση του δασκάλου τους αυτονομούνται, παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους: ενώνονται, συνεταιρίζονται (φτιάχνουν μια δική τους Λέσχη) και δίνουν τον πρώτο αγώνα της ζωής τους ως ενεργοί πολίτες. Μαζεύουν χρήματα και κάνουν μια μεγάλη δεντροφύτευση στον τόπο τους. Η δράση αυτή είναι ένας συνδετικός κρίκος με το σήμερα: κάθε σημερινό παιδί μπορεί να δει τον εαυτό του σε μια παρόμοια συνθήκη, με κουβάδες και φτυαράκια να φυτεύει μικρά δεντράκια, να έχει την έγνοια τους και να συμμετέχει στο πότισμά τους.

Η Λέσχη που έχουν φτιάξει είναι κάτι παραπάνω από ένα μέρος για να περνούν δημιουργικά τον χρόνο τους. Είναι χώρος συλλογικής δράσης που κληροδοτείται στα παιδιά της επόμενης γενιάς κάτι που δίνει την ευκαιρία για ακόμη μια αξιοσημείωτη σκηνή.

PATAKHS EMENA ME NOIAZEI GRHGORIADOU SOURELHΑυτή η κορυφαία πράξη για τα παιδιά, αμαυρώνεται και παρολίγο να ακυρωθεί όταν το κακό γίνεται πολύ απειλητικό και επιτίθεται. Αλλά στην ιστορία της Γαλάτειας Γρηγοριάδου-Σουρέλη το καλό και το κακό είναι πάντα διακριτά. Τα παιδιά του βιβλίου δεν υποκύπτουν και δεν το βάζουν κάτω. Η Λέσχη που έχουν φτιάξει είναι κάτι παραπάνω από ένα μέρος για να περνούν δημιουργικά τον χρόνο τους. Είναι χώρος συλλογικής δράσης που κληροδοτείται στα παιδιά της επόμενης γενιάς, κάτι που δίνει την ευκαιρία για ακόμη μια αξιοσημείωτη σκηνή: Χρόνια μετά από την χρονική περίοδο που τοποθετείται η κύρια δράση του βιβλίου, ο Θανάσης Βγένας, ο γιος του βιομήχανου, επιστρέφοντας στο χωριό μετά τις σπουδές του για να ξαναβρεί τις δικές του ρίζες, διαπιστώνει ότι η Λέσχη στην οποία πρωτοστάτησε για να φτιαχτεί ως παιδί, όχι μόνο υπάρχει αλλά κρατά και τις παραδόσεις. Το ξεχασμένο σήμερα παιδικό τραγουδάκι αλλοτινών σχολικών χρόνων «Στο πάτωμα της τάξης μας είναι ένας ψύλλος...» ηχεί στα αφτιά του σαν μια υπενθύμιση ότι ο αγώνας για το καλό και το δίκαιο συνεχίζεται. 

Ανάπτυξη χωρίς σχέδιο

Το κείμενο είναι φορέας των ανησυχιών της εποχής του: για την ανάπτυξη που καλπάζει χωρίς σχέδιο και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της, για τις αλλαγές στην κοινωνία με τους απλούς ανθρώπους να υψώνουν ανάστημα και τα παιδιά να αναγνωρίζονται πια ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Είναι όμως και φορέας αντιλήψεων στερεοτυπικών, ειδικά για τα φύλα, που βέβαια αντανακλούν τις νοοτροπίες των ανθρώπων της εποχής.

Οι μικροί αναγνώστες θα κρατήσουν την ουσία της ιστορίας και θα ταυτιστούν με τα θαρραλέα χωριατόπαιδα του Ανθόπυργου που αγωνίζονται για τον τόπο τους και για το μέλλον τους. Άλλωστε, τα σημερινά παιδιά έχουν τόσες και τόσες προσλαμβάνουσες: Θαυμάζουν την έφηβη Γκρέτα από τη Σουηδία που ταρακουνά τους παγκόσμιους ηγέτες ζητώντας μέτρα για την κλιματική κρίση, συμμετέχουν σε κινητοποιήσεις, στα σχολεία τους κάνουν περιβαλλοντικές δράσεις και στο σπίτι ανακύκλωση. Αυτά τα παιδιά, θα βρουν στο Εμένα με νοιάζει τις απαρχές πολλών σημερινών προβληματισμών, και θα δουν πιο καθαρά ότι οι αγώνες έχουν κοινή καταγωγή, κοινή ιστορία και κοινά ιδανικά. 

Τρία χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του Εμένα με νοιάζει, το 1977, η Ακαδημία Αθηνών τίμησε τη Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη για το σύνολο του έργου της, κι ας ήταν τότε μόνο πενήντα ετών. Στα χρόνια που ακολούθησαν έγραψε πολλά καλά βιβλία και υπήρξε ιδιαίτερα δραστήρια και παρούσα στις εξελίξεις γύρω από το βιβλίο για παιδιά, εξελίξεις που τις αφουγκραζόταν και τις ενσωμάτωνε στα έργα της. 

Τα μυθιστόρημα για μεγάλα παιδιά του δημοτικού Εμένα με νοιάζει της Γαλάτειας Γρηγοριάδου-Σουρέλη, επανακδίδεται σταθερά από το 1990 στη συλλογή Περιστέρια των εκδόσεων Πατάκη.


* Η ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΟΒΗΛΑ είναι δημοσιογράφος.


Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δεν ξεχνώ την Κύπρο… Πεζά και ποιήματα για παιδιά και εφήβους» σε επιμέλεια των Κώστα Κατσώνη & Τασούλας Τσιλιμένη (κριτική)

«Δεν ξεχνώ την Κύπρο… Πεζά και ποιήματα για παιδιά και εφήβους» σε επιμέλεια των Κώστα Κατσώνη & Τασούλας Τσιλιμένη (κριτική)

Για την ανθολογία ποιημάτων και πεζών «Δεν ξεχνώ την Κύπρο… Πεζά και ποιήματα για παιδιά και εφήβους» των  Κώστα Κατσώνη & Τασούλας Τσιλιμένη (επιμέλεια) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελληνοεκδοτική. 

Γράφει ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος

...
«13 παραμύθια που μου έλεγε η Αρβανίτισσα γιαγιά μου για να κοιμηθώ» της Κατερίνας Τσούμπα – «Και ζήσαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα»

«13 παραμύθια που μου έλεγε η Αρβανίτισσα γιαγιά μου για να κοιμηθώ» της Κατερίνας Τσούμπα – «Και ζήσαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα»

Για τη συλλογή παραμυθιών «13 παραμύθια που μου έλεγε η Αρβανίτισσα γιαγιά μου για να κοιμηθώ» της Κατερίνας Τσούμπα σε εικονογράφηση Αμάντας Γκαλάλ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φουρφούρι. «Δείγματα καλού ελληνικού, δημώδους «γκοθ», με μια αίσθηση που σε κάνει να θες να τυλιχθείς καλά με τα στρωσίδια και ανα...

«Μα πού πήγε το φεγγάρι;» του Γιώργη Χριστοδούλου - Μουσικό βιβλίο για παιδιά που ανεβάζει ψηλά τον πήχη

«Μα πού πήγε το φεγγάρι;» του Γιώργη Χριστοδούλου - Μουσικό βιβλίο για παιδιά που ανεβάζει ψηλά τον πήχη

Για το μουσικό παραμύθι «Μα πού πήγε το φεγγάρι;» του Γιώργη Χριστοδούλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φουρφούρι. Ένα βιβλίο για παιδιά από 3 ετών που συνοδεύεται από δέκα τραγούδια-νανουρίσματα τα οποία ερμηνεύουν γνωστοί καλλιτέχνες. 

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Γιώτα Κοκκόση: Τα παιδιά να μην συγκρίνονται μεταξύ τους και να είναι ελεύθερα να κάνουν ό,τι θέλουν

Γιώτα Κοκκόση: Τα παιδιά να μην συγκρίνονται μεταξύ τους και να είναι ελεύθερα να κάνουν ό,τι θέλουν

Η Γιώτα Κοκκόση μιλά για την πορεία της, από την Αρχιτεκτονική Σχολή στη γραφιστική κι ύστερα στον χώρο του παιδικού βιβλίου, για την ποικιλομορφία που επιδιώκει να αναδεικνύει αλλά και για τις πληροφορίες που άντλησε για την εποχή του Γεώργιου Βιζυηνού, όταν κλήθηκε να εικονογραφήσει τη διασκευή ενός διηγήματός του...

«Ο μεγάλος διαγωνισμός των λύκων» της Ζεραλντίν Μενσάν – Υπονομεύοντας τη στενομυαλιά, ανατρέποντας τα στερεότυπα

«Ο μεγάλος διαγωνισμός των λύκων» της Ζεραλντίν Μενσάν – Υπονομεύοντας τη στενομυαλιά, ανατρέποντας τα στερεότυπα

Για το εικονογραφημένο παραμύθι «Ο μεγάλος διαγωνισμός των λύκων» (μτφρ. Σοφία Γρηγορίου, εκδ. Άμμος) της Ζεραλντίν Μενσάν. Το βιβλίο διαθέτει QR code με υποστηρικτικό υλικό για γονείς και εκπαιδευτικούς. 

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου

Στο εικονογραφη...

Πέντε σειρές βιβλίων για παιδιά από Έλληνες συγγραφείς: Ένα σπουδαίο κορίτσι, δαιμόνιοι ντετέκτιβ, δυνατές φιλίες

Πέντε σειρές βιβλίων για παιδιά από Έλληνες συγγραφείς: Ένα σπουδαίο κορίτσι, δαιμόνιοι ντετέκτιβ, δυνατές φιλίες

Πέντε σειρές βιβλίων από Έλληνες συγγραφείς ταξιδεύουν τα παιδιά, εξάπτουν τη φαντασία τους και τα προετοιμάζουν για τα μεγάλα θέματα που μας απασχολούν σήμερα. 

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Πολλές από τις σειρές βιβλ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πέντε σειρές βιβλίων για παιδιά από Έλληνες συγγραφείς: Ένα σπουδαίο κορίτσι, δαιμόνιοι ντετέκτιβ, δυνατές φιλίες

Πέντε σειρές βιβλίων για παιδιά από Έλληνες συγγραφείς: Ένα σπουδαίο κορίτσι, δαιμόνιοι ντετέκτιβ, δυνατές φιλίες

Πέντε σειρές βιβλίων από Έλληνες συγγραφείς ταξιδεύουν τα παιδιά, εξάπτουν τη φαντασία τους και τα προετοιμάζουν για τα μεγάλα θέματα που μας απασχολούν σήμερα. 

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Πολλές από τις σειρές βιβλ...

Πασχαλινές ιστορίες από τη θρησκευτική παράδοση: Είκοσι βιβλία για παιδιά

Πασχαλινές ιστορίες από τη θρησκευτική παράδοση: Είκοσι βιβλία για παιδιά

Ένας μικρός αναγνωστικός οδηγός για παιδιά, που περιλαμβάνει και ένα γκράφικ νόβελ για εφήβους, με πασχαλινές ιστορίες που έχουν αντληθεί από τη θρησκευτική παράδοση. Κεντρική εικόνα: Λεπτομέρεια από τον πίνακα «Το ωόν του Πάσχα» (1874-75) του Νικηφόρου Λύτρα.

Επιλογή-παρουσίαση: Ελευθερία ...

«Ντενεκεδούπολη ξανά! Το μεγάλο ταξίδι του Μελένιου» από την ομάδα Μικρός Νότος – Ένα στοίχημα που κερδίζεται εδώ και 50 χρόνια

«Ντενεκεδούπολη ξανά! Το μεγάλο ταξίδι του Μελένιου» από την ομάδα Μικρός Νότος – Ένα στοίχημα που κερδίζεται εδώ και 50 χρόνια

Για την παράσταση «Ντενεκεδούπολη ξανά! Το μεγάλο ταξίδι του Μελένιου» από την ομάδα Μικρός Νότος, που βασίζεται στο ομώνυμο έργο της Ευγενίας Φακίνου και ανεβαίνει 50 χρόνια μετά την πρώτη παράσταση της Ντενεκεδούπολης.

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου

Όταν ...

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ