Μορίς Σέντακ: Το φιλάσθενο εβραιόπουλο από το Μπρούκλιν που έγραψε το παιδικό βιβλίο ορόσημο του 20ου αιώνα

Γιος Πολωνοεβραίων μεταναστών στις ΗΠΑ, της Σάντι Σίντλερ και του Φίλιπ Σέντακ, ο Μορίς γεννήθηκε μια μέρα σαν σήμερα, 10 Ιουνίου 1928 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας. Πλέον, αναγνωρίζεται ως «ο σημαντικότερος δημιουργός παιδικών βιβλίων του 20^ου αιώνα», όπως πρόσφατα έγραψαν οι New York Times.

Το φάντασμα του θανάτου τον βάραινε από πολύ μικρή ηλικία: η απώλεια πολλών συγγενών του κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος τον στιγμάτισε και επηρέασε καθοριστικά το ύφος των έργων του.

Ο φιλάσθενος, ως παιδί, Μορίς αγάπησε τα βιβλία από νωρίς και καθώς περνούσε πολλές εβδομάδες στο κρεβάτι του, διάβαζε. 

Η προσωπική του μυθολογία λέει ότι, όταν ήταν 12 ετών, ένα κορυφαίο κινηματογραφικό έργο του 20ου αιώνα, η Φαντασία του Ντίσνεϊ, του ξύπνησε την επιθυμία να ασχοληθεί με την εικονογράφηση. 

Μεγαλώνοντας σπούδασε στο Art Students League της Νέας Υόρκης, ενώ ως φοιτητής, είχε αναλάβει να σχεδιάζει τις βιτρίνες του καταστήματος παιχνιδιών FAO Schwarz.

Μέσα από τη δουλειά του, γνώρισε την επιμελήτρια παιδικών βιβλίων Ούρσουλα Νόρντστρομ η οποία εργαζόταν στον εκδοτικό οίκο Harper & Row (σήμερα HarperCollins), και κάπως έτσι, ξεκίνησε η πολυετής συνεργασία τους.

Στην αρχή της καριέρας του, ο Σέντακ εργαζόταν αποκλειστικά ως εικονογράφος, αλλά σύντομα αποφάσισε να γράφει τα σενάρια των ιστοριών που ζωγράφιζε.

Το 1956, κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο που υπέγραφε με την ιδιότητα του συγγραφέα, το παιδικό παραμύθι Kenny's window.

Η χώρα των τεράτων: «Ένα καλό βιβλίο για κακά παιδιά» όπου ένα ανυπάκουο αγόρι τσακώνεται με τη μητέρα του...

Το πιο σημαντικό έργο του Σέντακ δημοσιεύθηκε μερικά χρόνια αργότερα, το 1963. Πρόκειται για το βιβλίο Η χώρα των τεράτων (εκδ. Παπαδόπουλος, μτφρ. Γιάννης Παλαβός), που αφηγείται την ιστορία ενός νεαρού αγοριού που τσακώνεται με τη μητέρα του.

(...) δημιούργησε τα «τέρατα» του βιβλίου («wild things» στα αγγλικά) αντλώντας έμπνευση από τη φράση «vilde chaya», που χρησιμοποιείται στα γίντις (γερμανοεβραϊκά) για να περιγράψει τα ανυπάκουα παιδιά.

Η μητέρα βάζει το αγόρι τιμωρία, αφήνοντάς το νηστικό για ένα βράδυ. Το οργισμένο αγόρι κλειδώνεται στο δωμάτιό του, που μεταμορφώνεται μυστηριωδώς σε ζούγκλα γεμάτη με τέρατα. Τα τέρατα προσπαθούν να τρομάξουν το αγόρι, όμως αυτό παραμένει ψύχραιμο και εντέλει, γίνεται ο βασιλιάς τους.

Αφού περάσει αρκετό καιρό μαζί τους, το αγόρι αφήνει τη ζούγκλα κι επιστρέφει στο δωμάτιό του, όπου τον περιμένει ένα ζεστό πιάτο με φαγητό από τη μητέρα του.

Ο Σέντακ δημιούργησε τα «τέρατα» του βιβλίου («wild things», όπως αναφέρονται στα αγγλικά) αντλώντας έμπνευση από τη φράση «vilde chaya», που χρησιμοποιείται στα γίντις (γερμανοεβραϊκά) για να περιγράψει τα ανυπάκουα παιδιά.

Το βιβλίο, που εξερευνά τον τρόπο που τα παιδιά διαχειρίζονται το άγχος, την οργή και τον φόβο, αρχικά είχε απαγορευτεί σε πολλές βιβλιοθήκες της Αμερικής. Είναι ένα «καλό βιβλίο για κακά παιδιά», όπως χαρακτήριζε η επιμελήτρια παιδικών βιβλίων Ούρσουλα Νόρντστρομ τα έργα τα οποία επιμελήθηκε κατά τη θητεία της στον Harper & Row.

Σήμερα, η κυκλοφορία της Χώρας των τεράτων θεωρείται ορόσημο στην ιστορία της παιδικής λογοτεχνίας.

Τα χρόνια μετά από τη μεγάλη επιτυχία του

Όπως και η Χώρα των τεράτων, τα επόμενα βιβλία του Σέντακ διακρίνονται για την τόλμη τους να μιλήσουν για σύνθετα θέματα, παρουσιάζοντας πρωταγωνιστές που συνήθως είναι ανυπάκουα και άτακτα παιδιά.

Το 1966, ο Σέντακ ανέλαβε την εικονογράφηση του πρώτου παιδικού βιβλίου του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας πεζογράφου Ισαάκ Μπασέβις Σίνγκερ. Το βιβλίο σημείωσε μεγάλη επιτυχία και τιμήθηκε με το βραβείο Newbury Honor.

Ο Σέντακ έλεγε αργότερα ότι η συνεργασία με τον Σίνγκερ «έκανε επιτέλους τους γονείς μου να ενδιαφερθούν για τη δουλειά μου». 

Κατόπιν, επιμελήθηκε τη θεατρική διασκευή της Χώρας των τεράτων και εργάστηκε ως σκηνογράφος και σχεδιαστής κοστουμιών για βραβευμένες θεατρικές παραστάσεις και παραστάσεις όπερας.

Στη ζωή του, τιμήθηκε με πολλά σημαντικά βραβεία, μεταξύ των οποίων το Βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, για τη συνολική προσφορά του στην παιδική λογοτεχνία, καθώς και το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας στην κατηγορία του «Βιβλίου με Εικόνες» (picture book).

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του εικονογράφησε 150 βιβλία, εκ των οποίων τα δύο είχε γράψει ο αδερφός του, Τζακ, επίσης συγγραφέας παιδικών βιβλίων.

Ο Μορίς Σέντακ πέθανε το 2012 χτυπημένος από εγκεφαλικό, ένα μήνα πριν συμπληρώσει τα 84 του χρόνια. 

Στην προσωπική του ζωή, ο Σέντακ έζησε επί 50 χρόνια με τον σύντροφό του Γιουτζίν Ντέιβιντ Γκλιν, Νεοϋορκέζο ψυχίατρο και συγγραφέα με μεγάλη προσφορά στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας παιδιών και νέων. Όπως είχε πει ο ίδιος ο Σέντακ σε συνέντευξή του, δεν αποκάλυψε ποτέ στους γονείς του ότι ήταν ομοφυλόφιλος. Όταν, το 2007, πέθανε ο σύντροφός του, ο Σέντακ έκανε δωρεά ύψους 1 εκατ. δολαρίων στο Jewish Board of Family and Children’s Services, έναν φορέα της Νέας Υόρκης με μεγάλο κοινωνικό έργο και με πολλά προγράμματα στήριξης της ψυχικής υγείας παιδιών και νέων.

Ο Μορίς Σέντακ πέθανε το 2012 χτυπημένος από εγκεφαλικό, ένα μήνα πριν συμπληρώσει τα 84 του χρόνια. Το mural στην παραπάνω εικόνα είναι έργο του καλλιτέχνη Seth Anderson και δημιουργήθηκε στο πάρκο Wicker στο Σικάγο λίγο μετά την αναγγελία του θανάτου του.