Ο Ζιλμπέρ Ντελαέ (19 Μαρτίου 1923 - 6 Δεκεμβρίου 1997) ήταν Βέλγος συγγραφέας. Είναι ο δημιουργός της σειράς βιβλίων με ηρωίδα τη «Λιλίκα», ένα εκδοτικό φαινόμενο που ξεκίνησε το 1954 και συνεχίζεται. Οι «Ιστορίες με τη Λιλίκα» κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.
Γράφει η Ελένη Κορόβηλα
Η ιστορία του Ζιλμπέρ Ντελαέ είναι οπωσδήποτε ένα κεφάλαιο της μεγάλης ιστορίας των βιβλίων για παιδιά. Πώς αναπτύχθηκαν, ποιοι τα δημιουργούσαν, ποιοι εκδότες αποφάσισαν να επενδύσουν σε αυτά.
Γεννημένος στη Νορμανδία στις 19 Μαρτίου 1923, πριν από ακριβώς 100 χρόνια, ο Ντελαέ ήταν γιος ενός Βέλγου και μιας Νορμανδής από την μικρή πόλη Φρανκβίλ-Σεν-Πιέρ κοντά στη Ρουέν. Η οικογένεια αναζητεί την τύχη της στην πόλη του γαλλικού βορρά, τη Δουνκέρκη, όπου εγκαθίσταται το 1926, αλλά λίγα χρόνια αργότερα διασχίζουν τα σύνορα και ριζώνουν στη βελγική πόλη Τουρνέ. Βρισκόμαστε στα 1940, η Ευρώπη φλέγεται από τον πόλεμο, όταν ο 17χρονος Ντελαέ γράφει τα πρώτα του ποιήματα. Σύντομα φεύγει για τις Βρυξέλλες όπου σπουδάζει τυπογραφία στο Ινστιτούτο Saint-Luc, μια αναγνωρισμένη σχολή καλών τεχνών με μεγάλη παράδοση η οποία ιδρύθηκε το 1680.
Τυπογράφος στις εκδόσεις Casterman και για πάντα ποιητής
Το 1944, ο Ζιλμπέρ Ντελαέ είναι 21 ετών. Προσλαμβάνεται από τις ιστορικές εκδόσεις Casterman ως τυπογράφος. Για τα επόμενα 30 χρόνια θα δουλέψει εκεί και εκεί θα δημιουργήσει μια σειρά βιβλίων για παιδιά που έγινε εκδοτικό φαινόμενο και εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Σημειώνεται ότι οι εκδόσεις Casterman, θυγατρική σήμερα της εταρείας Madrigall -του τρίτου μεγαλύτερου εκδοτικού οίκου στη Γαλλία- υπό την σκέπη της οποίας βρίσκονται οι γαλλικές εκδόσεις Gallimard, ιδρύθηκαν το 1777 και έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση μικρών αναγνωστών. Είναι άλλωστε ο εκδοτικός οίκος του Τεντέν αλλά και πολλών άλλων πολύ αγαπημένων σειρών κόμικ, όπως ο Κόρτο Μαλτέζε, κ.ά.
Ο Ντελαέ δεν έπαψε όμως ποτέ να γράφει και ποίηση. Πέθανε το 1997. Ο τάφος του βρίσκεται στον αποκαλούμενο «Κήπο των Ποιητών», ένα τμήμα του νεκροταφείου της πόλης Τουρνέ, της πόλης του, στη μονή Σεντ-Ομπέρ, αφιερωμένο στους ποιητές της.
Martine à la ferme, Η Μαρτίν στο αγρόκτημα: Από το 1954, οι ιστορίες της Μαρτίν - Λιλίκας συνεχίζονται
Η πρώτη εικονογραφημένη ιστορία με ηρωίδα την Martine κυκλοφορεί το 1954. Έχει τίτλο Martine à la ferme, Η Μαρτίν στο αγρόκτημα. Την εικονογράφηση υπογράφει ο Βέλγος εικονογράφος Μαρσέλ Μαρλιέ (1930-2011). Οι δυο τους δημιούργησαν πάνω από 40 ιστορίες (μία κάθε χρόνο από το 1954), ενώ περιπέτειες της μικρής ηρωίδας εξακολουθούν να εκδίδονται από τους συνεχιστές τους στον εκδοτικό οίκο. Η 62η ιστορία με τίτλο Martine au château de Versailles - Η Μαρτίν στις Βερσαλίες, κυκλοφόρησε το 2022.
Για τις εκδόσεις Casterman, η σειρά είναι από τις πιο εμβληματικές στην ιστορία τους και ειδικότερα στην ιστορία της collection Farandole, της ξεχωριστής συλλογής βιβλίων για παιδιά 5 έως 8 ετών στην οποία από το 1953 έως το 1994 εκδόθηκαν σχεδόν 170 βιβλία.
 |
| Παλιότερη έκδοση, στη σειρά «Πεταλούδες» των εκδόσεων Παπαδόπουλος. |
Ο κόσμος της Martine είναι ένας εξιδανικευμένος κόσμος αθωότητας αποτυπωμένος με παστέλ χρώματα, μεγάλη λεπτομέρεια στα σχέδια και ιδιαίτερη προσοχή ώστε κάθε στοιχείο της εικονογράφησης, όλο το ντεκόρ κάθε ιστορίας και όλοι οι δευτερεύοντες χαρακτήρες, να απηχούν το συντηρητικό και καλογυαλισμένο πνεύμα της σειράς. Η μικρούλα είναι ένα υπόδειγμα.
Το κοριτσάκι, μαζί με τον σκύλο της τον Παταπούφ, κάνουν τα πάντα: διακοπές στη θάλασσα και το βουνό, βόλτα στο πάρκο, μάθημα χορού, ποδήλατο. Η μικρή γιορτάζει τα γενέθλιά της, κολυμπάει, μετακομίζει, περιμένει με αγωνία τα Χριστούγεννα, μαγειρεύει - τέλος δεν έχουν οι περιπέτειες και οι δραστηριότητές της.
(...) ως κεντρική ιδέα καθώς και ως εικαστική αποτύπωση είναι ένας υπέροχος κόσμος τρυφερότητας και αμέτρητων δυνατοτήτων.
Τα πρώτα χρόνια, τις δεκαετίες του '50, '60 και σταδιακά λιγότερο από το '70, η σειρά βιβλίων αποτυπώνει την ιδανική οικογένεια και την ιδανική παιδική ηλικία. Αν και από το δεκαετία του 1980 ο κόσμος αυτός έχει οριστικά πάψει να είναι αντιπροσωπευτικός της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται, του τρόπου που μεγαλώνουν τα παιδιά, της θέσης που κατακτά η γυναίκα-μητέρα, των ρόλων των κοριτσιών, η σειρά συνεχίστηκε με επιτυχία.
Το μήνυμα της Λιλίκας σήμερα
Σήμερα, για τους γονείς, και περισσότερο για τους παπούδες και γιαγιάδες των σημερινών παιδιών, είναι μια νοσταλγική ανάμνηση ενός κόσμου που δεν υπάρχει -αν υπήρξε και ποτέ- και που προκαλεί συγκίνηση. Για τα παιδιά είναι μια απεικόνιση της ζωής όπως ιδεατά ήταν κάποτε. Η επαφή των σημερινών παιδιών με τον ρετρό αυτό κόσμο, που καλύπτεται από την αχλή μιας γλυκιάς ζωής γαλήνης και ευημερίας έχει ακόμα κάτι να τους προσφέρει. Παρά την κριτική ότι συνητηρεί στερεότυπα και αποπνέει αναχρονισμό, ως κεντρική ιδέα καθώς και ως εικαστική αποτύπωση (που στις πιο πρόσφατες γαλλικές εκδόσεις είναι ένας συνδυασμός εικονογράφησης και φωτογραφιών) είναι ένας υπέροχος κόσμος τρυφερότητας και αμέτρητων δυνατοτήτων.
Το μήνυμα της Λιλίκας (όπως τη γνωρίζουμε στα ελληνικά) δεν είναι πια του φρόνιμου μικρού κοριτσιού αλλά εκείνο του δυναμικού παιδιού που με την αγάπη της οικογένειάς του ανοίγεται στον κόσμο για να τον κατακτήσει.
Πλέον θα τη συναντήσουμε στις ελληνικές εκδόσεις των ιστοριών της αποκλειστικά ως Λιλίκα. Οι Ιστορίες με τη Λιλίκα (μτφρ. Δήμητρα Τσουκαλά, Γιώργος Τσουκαλάς, Έλλη Έμκε) κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος σε τρεις τόμους.
