Η Κέλλυ Ματαθία-Κόβο, υποψήφια για το βραβείο Άντερσεν καθώς προτάθηκε από το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ, είναι εικονογράφος με ποιοτική πορεία στο χώρο του παιδικού βιβλίου και συγγραφέας ενός εικονογραφημένου βιβλίου. Μας μιλά για το πώς προσεγγίζει τη θεματολογία της, πώς επιλέγει τις συνεργασίες της, τα ταμπού και τα στερεότυπα στη λογοτεχνία για παιδιά, ενώ καταθέτει μια πρόταση για τη συνολική αναβάθμιση του χώρου του βιβλίου για παιδιά.
Συνέντευξη στην Ελένη Κορόβηλα
Έχετε προταθεί για το Βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν 2024, την ανώτατη διεθνή διάκριση για δημιουργούς στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας. Πώς υποδέχεστε αυτή την τιμητική πρόταση;
Αποδέχομαι με πολύ μεγάλη χαρά την πρόταση του Ελληνικού Τμήματος της IBBY για την υποψηφιότητά μου για το διεθνές Βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Αν και βρίσκομαι στο χώρο από το 1986, η βιβλιογραφία μου δεν είναι τόσο μεγάλη και ομολογώ πως αιφνιδιάστηκα όταν μου τηλεφώνησε η πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος, Βασιλική Νίκα, να μου το ανακοινώσει.
«Εμένα; Γιατί εμένα; Δεν έχω τόσα πολλά βιβλία!»
Αυθόρμητα της είπα: «Εμένα; Γιατί εμένα; Δεν έχω τόσα πολλά βιβλία!» Είναι πολύ μεγάλη τιμή αυτή η αναγνώριση μετά από τόσα χρόνια!
Στην εικονογράφηση, πώς προσεγγίζετε το κείμενο που καλείστε να εικονογραφήσετε και (στην περίπτωση των δικών σας βιβλίων) πώς επιλέγετε και πώς προσεγγίζετε τη θεματολογία σας;
Στην πορεία μου στο παιδικό βιβλίο κάποια στιγμή ανέλαβα να κάνω ένα βιβλίο που δεν μου άρεσε πολύ αλλά, επειδή χρειαζόμουν δουλειά, δέχτηκα να το εικονογραφήσω. Το αποτέλεσμα, στα δικά μου μάτια, δεν ήταν αυτό που ήθελα. Δεν ήμουν ποτέ περήφανη γι' αυτό. Τότε, υποσχέθηκα στον εαυτό μου να μην ασχοληθώ ποτέ με βιβλία που δεν μου ταίριαζαν, ή με βιβλία που πίστευα πως δεν είχαν πραγματικό λόγο ύπαρξης. Δεν είναι εύκολο να λες όχι, γιατί κάποια στιγμή κινδυνεύεις να μπεις στο περιθώριο.
Για να μπορέσω να ασχοληθώ δημιουργικά, επιλέγω βιβλία που με κινητοποιούν και με προβληματίζουν. Βιβλία που αναφέρονται σε σύγχρονα κοινωνικά θέματα ή βιβλία με τα οποία ταυτίζεται ο παιδικός μου εαυτός, που είναι πάντα παρών. Ιστορίες που μού αφήνουν χώρο να δώσω με τις εικόνες μια ακόμη ερμηνεία. Μια παράλληλη ιστορία.
Πριν λίγα χρόνια, έγραψα Τα Κίτρινα Καπέλα, το μοναδικό μέχρι στιγμής βιβλίο του οποίου εκτός από την εικονογράφηση έκανα και την συγγραφή. Αφορά την διάσωση της οικογένειάς μου την περίοδο του Ολοκαυτώματος. Είναι ένα συλλογικό τραύμα που πολλά χρόνια σκεφτόμουν να βρω έναν τρόπο να το κάνω για μικρά παιδιά.
Η επικαιρότητα σας επηρεάζει;
Κανένας άνθρωπος με ευαισθησία δεν μπορεί να μην επηρεάζεται από την επικαιρότητα. Δεν ζούμε σε γυάλα. Όταν τον περασμένο Φεβρουάριο ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, μου προτάθηκε ένα βιβλίο που είχε πολύ χαρούμενο θέμα. Γιορτές, πανηγύρια, καρναβάλια. Σε άλλη συγκυρία θα είχα δεχτεί. Όμως η ψυχική μου διάθεση εκείνη την εποχή, και μετά από δυο χρόνια εγκλεισμού, δεν ήταν για τέτοια γλέντια.
Υπάρχουν θέματα ταμπού στη λογοτεχνία και στην εικονογράφηση για παιδιά;
Υπάρχουν πολλά θέματα ταμπού και στερεότυπα στη χώρα μας που επηρεάζουν την παιδική λογοτεχνία και κατά συνέπεια και την εικονογράφηση. Η κοινωνία μας είναι ακόμα αρκετά συντηρητική. Η προσέγγιση τέτοιων θεμάτων χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, ευαισθησία και προπάντων σεβασμό. Ωστόσο, γίνονται σοβαρές προσπάθειες στο χώρο του παιδικού βιβλίου. Νομίζω όμως, πως ακόμα και αν εκδοθεί ένα βιβλίο που θα μιλήσει για κάποιο θέμα ταμπού, συχνά συμβαίνει να μην το διαλέγουν οι γονείς ή να διστάζουν οι εκπαιδευτικοί, αν και θα έπρεπε να το βλέπουν σαν εργαλείο για να συζητήσουν με τα παιδιά τέτοια θέματα.
Έλληνας ή Κύπριος δημιουργός δεν έχει βραβευθεί ποτέ με το Βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, αν δεν κάνω λάθος μόνο ο Ευγένιος Τριβιζάς έχει περιληφθεί σε βραχεία λίστα. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό;
Δεν είναι ότι δεν έχουμε καλούς δημιουργούς. Έχουμε πολλούς και πολύ καλούς. Ο Ευγένιος Τριβιζάς, με τον οποίο έχω συνεργαστεί στο παρελθόν, δεν φοβάται να γίνει ανατρεπτικός, την γραφή του χαρακτηρίζει το χιούμορ και θα μπορούσα να πω ότι τα βιβλία του αγγίζουν ένα ευρύτερο κοινό.
Δεν φτάνει να είναι κανείς ικανός στο σχέδιο ή στη ζωγραφική ή στον υπολογιστή για να ασχοληθεί επαγγελματικά με το παιδικό βιβλίο
Θα σταθώ όμως στην εικονογράφηση. Αρχικά, πιστεύω πως στον τομέα αυτό χρειαζόμαστε καλύτερη παιδεία. Πάντα φανταζόμουν μια σχολή που θα μπορούσε κανείς να σπουδάζει την τέχνη του παιδικού βιβλίου στην ολότητά της. Δεν φτάνει να είναι κανείς ικανός στο σχέδιο ή στη ζωγραφική ή στον υπολογιστή για να ασχοληθεί επαγγελματικά με το παιδικό βιβλίο. Χρειαζόμαστε περισσότερες και ολοκληρωμένες γνώσεις σε πολλούς τομείς που έχουν σχέση με αυτό: από τη σύλληψη μιας ιδέας, τη συγγραφή και την εικονογράφηση, την τυπογραφία, τη βιβλιοδεσία μέχρι την διακίνηση και τη συνεργασία με τους εκδότες. Και αναμφίβολα γνώσεις ψυχολογίας όταν επεξεργαζόμαστε θέματα που αφορούν παιδιά.
Ίσως να πρέπει οι δημιουργοί των βιβλίων να πλαισιώνονται από μια υποστηρικτική και συμβουλευτική ομάδα, όπου θα συζητείται η πορεία του βιβλίου τους μέχρι αυτό να παραχθεί. Ίσως πάλι να είμαι και αθεράπευτα ονειροπόλα!
Η εικονογράφηση, όπως και η συγγραφή, δεν είναι χόμπυ. Είναι ένα σοβαρό επάγγελμα που πρέπει να μπορεί να συντηρεί τους δημιουργούς. Συχνά, οι εικονογράφοι αναγκάζονται να έχουν κάποιο άλλο κύριο επάγγελμα. Έτσι, ο χρόνος αφοσίωσής τους στην εικονογράφηση περιορίζεται δραματικά με αποτέλεσμα την παραγωγή «φασόν» με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Γιατί πιστεύετε ότι η ελληνική λογοτεχνία για παιδιά δεν μεταφράζεται ή μεταφράζεται ελάχιστα;
Αν και τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια κίνηση προς τα έξω, πιστεύω πως τα θέματα που επιλέγουμε πρέπει να είναι περισσότερο εξωστρεφή και παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Είμαστε μια μικρή χώρα με μια γλώσσα που δεν απευθύνεται σε ευρύ κοινό και τα θέματά μας σε μεγάλο βαθμό αφορούν την ελληνική κοινωνία. Ένα άλλο ζήτημα είναι ο παρωχημένος διδακτισμός που συχνά συναντούμε στα βιβλία για παιδιά. Επίσης είναι σημαντικό να υπάρξει κρατική πολιτική βιβλίου που θα επενδύσει σε καλές μεταφράσεις και σε υψηλή ποιότητα παραγωγής.
Όμως, είμαστε μια μικρή χώρα...
Λογοτεχνία είναι η ανάγκη που έχουμε εμείς οι άνθρωποι να γράφουμε, και εν προκειμένω να ζωγραφίζουμε, ιστορίες για την καλύτερη κατανόηση του κόσμου μας και του ίδιου μας του εαυτού
Έχετε έναν ορισμό για το τι είναι παιδική λογοτεχνία; Τι την διαφοροποιεί από τη λογοτεχνία για ενήλικες;
Πιστεύω πως Λογοτεχνία είναι η ανάγκη που έχουμε εμείς οι άνθρωποι να γράφουμε, και εν προκειμένω να ζωγραφίζουμε, ιστορίες για την καλύτερη κατανόηση του κόσμου μας και του ίδιου μας του εαυτού. Είναι παράθυρο και καθρέφτης μαζί.
Η μόνη διαφορά που βλέπω είναι στις ανάγκες της ηλικιακής ομάδας στην οποία απευθύνεται.
Γιατί να διαβάζουν λογοτεχνία τα παιδιά; Αν έπρεπε να ξεχωρίσετε έναν μονάχα λόγο, ποιος θα ήταν αυτός;
Γιατί η λογοτεχνία κάνει τον μικρό μας κόσμο μεγαλύτερο.
Ποια είναι η Κέλλυ Ματαθία-Κόβο
Η Κέλλυ Ματαθία-Κόβο γεννήθηκε στην Αθήνα το 1959. Σπούδασε Graphic Design και Εικονογράφηση στο Neri Bloomfield Academy of Art and Design, στη Χάιφα του Ισραήλ. Εργάζεται στον χώρο της γραφιστικής, εικονογραφεί παιδικά βιβλία και ζωγραφίζει. Το 1988 τιμήθηκε με το Βραβείο Εικονογράφησης και το 1998 με Έπαινο από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου-Ελληνικό Τμήμα τη ΙΒΒΥ. Έχει αναγραφεί δύο φορές στον Τιμητικό Πίνακα της ΙΒΒΥ για την εικονογράφηση (1988, 2017).
