Πέντε λεπτά με μία συγγραφέα. Σήμερα, η Έλενα Αρτζανίδου για το βιβλίο της «Η Γη έχει πυρετό» (εκδ. Ψυχογιός, εικονογράφηση: Αγγελική Ρελάκη).
Συνέντευξη στην Ελένη Κορόβηλα
Στο πιο πρόσφατο βιβλίο σας, Η Γη έχει πυρετό, δύο μητέρες -εκείνη του μικρού ήρωά σας, του Οδυσσέα, και η μητέρα Γη, το αρχέτυπο της μητρότητας- εμφανίζουν το ίδιο σύμπτωμα: «υπερθερμαίνονται», η μία από τον πυρετό μιας ίωσης και η άλλη εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Έχοντας δουλέψει με παιδιά ως εκπαιδευτικός, βρίσκετε ότι οι μεταφορές είναι ένα πετυχημένο σχήμα για να επεξεργαστούν ένα νέο νόημα;
Νομίζω πως ναι. Πιστεύω πως θα δώσει τη δυνατότητα σε όλους, μικρούς και μεγάλους, να αντιληφθούν τη δυσκολία ή αν θέλετε, το επικίνδυνο που συμβαίνει και απαιτεί τη λύση του. Όπως η μητέρα έχει πυρετό και πρέπει να γιατρευτεί με το κατάλληλο φάρμακο, έτσι και η Γη ζητά εναγωνίως τη λύση με συγκεκριμένες δράσεις από τους ανθρώπους. Σίγουρα δεν μπήκε τυχαία και πιστεύω πως στα παιδιά θα λειτουργήσει και θα τα οδηγήσει να συζητήσουν, να αναρωτηθούν, να αναζητήσουν, να προτείνουν λύσεις και δικές τους δράσεις στην καθημερινότητα τους.
Γράφοντας ένα λογοτεχνικό βιβλίο γνώσεων που απευθύνεται σε αναγνώστες και αναγνώστριες χωρίς εμπεδωμένες αναγνωστικές βάσεις, καθώς είναι ακόμα στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, πώς ισορροπήσατε το μυθοπλαστικό με το πληροφοριακό στοιχείο;
Δεν ήταν καθόλου εύκολο. Με απασχόλησε πολύ και για αυτό γράφτηκε τέσσερις φορές από την αρχή σε διάστημα δύο ετών. Σε αυτό το βιβλίο η μυθοπλασία ακολούθησε την επιστημονική έρευνα που χρειάστηκε να κάνω από το 2022. Δε θα μπορούσε η συγκεκριμένη ιστορία να σταθεί αν δεν μελετούσα. Έτσι, βρήκα σύγχρονες επιστημονικές μελέτες, διάβασα όσες περισσότερες θέσεις επιστημόνων μπορούσα, είδα πολλά ντοκιμαντέρ με θέμα την κλιματική αλλαγή, το λιώσιμο των πάγων, τις δυσκολίες όλων των ζώων και των όντων της θάλασσας και φυσικά των ανθρώπων και ύστερα άρχισα να δημιουργώ την ιστορία μου. Ήταν πολύ δύσκολη η διαχείριση του θέματος, όμως όταν άκουσα τη φωνή του ήρωα μου και μπόρεσα να τον δω στον χώρο με τις συνθήκες γύρω του, κατέληξα στην οριστική γραφή της ιστορίας.
Με τη συμβολή της Ελένης Σβορώνου, συγγραφέα και υπεύθυνης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του WWF Ελλάδας, γίνεται στο βιβλίο σας η ενσωμάτωση δραστηριοτήτων που απορρέουν από την ιστορία, ενώ στο σημείωμά της, απευθύνεται στα παιδιά η ίδια αποσκοπώντας στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση και κινητοποίησή τους. Πώς σας φάνηκε συγγραφικά αυτού του είδους η συνύπαρξη στο ίδιο βιβλίο και πόσο επηρέασε τη γραφή σας;
Η ενσωμάτωση δραστηριοτήτων στο βιβλίο έγινε από εμένα. Αυτό που συνέβη, όταν παρουσιάσαμε το βιβλίο μας στην ομάδα της WWF, ήταν να γίνει η ανάγνωση του βιβλίου από αυτούς για να πιστοποιηθεί η ορθότητα, στο γνωστικό κομμάτι, των όσων παρουσιάζονται στην ιστορία και φυσικά αν είχε ενδιαφέρον για αυτούς, να συμπεριληφθεί σε εκείνες τις ιστορίες που προτείνουν σε σχολεία και εκπαιδευτικούς.
Η Ελένη Σβορώνου, η καταξιωμένη συγγραφέας και μέλος της WWF, με σπουδαίο και πλούσιο έργο από τη θέση ευθύνης που κατέχει στη περιβαλλοντική αυτή οργάνωση, έγραψε τον επίλογο που υπάρχει στο τέλος του βιβλίου και την ευχαριστώ πάρα πολύ.
Πώς ήταν η συνεργασία με την εικονογράφο Αγγελική Ρελάκη; Της δώσετε συγκεκριμένες κατευθύνσεις ή αφήσατε το κείμενο να της «μιλήσει» μόνο του;
Ποτέ και σε κανένα βιβλίο μου ως τώρα δεν έχω δώσει κατευθύνσεις σε εικονογράφο, γιατί όπως πολύ σωστά γράφετε, πιστεύω ότι το κείμενο είναι αυτό που θα μιλήσει στον εικονογράφο και θα αποδώσει τη δική του ιστορία μέσα από την εικόνα που θα δημιουργήσει. Έτσι, με την κυρία Ρελάκη είχαμε μια μεγάλη τηλεφωνική συνομιλία, με την ίδια να θέλει να μάθει κάποια πράγματα που αφορούσαν τον τρόπο σύλληψης της ιστορίας μου, το σκηνικό που την τοποθέτησα. Ήταν μια ουσιαστική συνομιλία, κατά την οποία η κυρία Ρελάκη έθεσε τα ερωτήματα που πίστευε πως θα τη βοηθούσαν.
Πιστεύω ακράδαντα πως ο/η εικονογράφος πρέπει να μην επηρεάζεται από το συγγραφέα με παρατηρήσεις ως προς το τι θα κάνει, αλλά να έχει την ελευθερία να δημιουργήσει και να δώσει τη δική του αφηγηματική φωνή στο κείμενο.
Μετά από καιρό, μας έστειλε δείγματα που μας ενθουσίασαν και δούλεψε μέχρι την παράδοση της δουλείας της απερίσπαστα. Για το εξώφυλλο χρειάστηκε η ίδια τη συνεργασία μου, μαζί με αυτήν της editor μου, της κυρίας Σάνδη, σε κάποια σημεία που τη δυσκόλεψαν. Τελικά, πέτυχε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, που προσωπικά με ενθουσίασε. Τέλη Σεπτέμβρη και μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο συναντηθήκαμε για πρώτη φορά με την κυρία Ρελάκη, στην πόλη μας, τη Θεσσαλονίκη.
Πιστεύω ακράδαντα πως ο/η εικονογράφος πρέπει να μην επηρεάζεται από το συγγραφέα με παρατηρήσεις ως προς το τι θα κάνει, αλλά να έχει την ελευθερία να δημιουργήσει και να δώσει τη δική του αφηγηματική φωνή στο κείμενο. Νομίζω η κυρία Ρελάκη το πέτυχε και την ευχαριστώ από καρδιάς.
Επιστρέφοντας στον ήρωά σας, τον μικρό Οδυσσέα -ακόμη μία αναλογία, εδώ με τον μυθικό ήρωα-, βλέπουμε ότι μέσα από την εμπειρία που έχει στο μακρινό ταξίδι στη χώρα των πάγων συνειδητοποιεί ότι στον αγώνα για το περιβάλλον θα χρειαστεί συντρόφους. Διακρίνουμε ένα ευρύτερο μήνυμα προς τα παιδιά, ως προς τις αξίες της συντροφικότητας και της αλληλεγγύης;
Ανήκω σε αυτούς που πιστεύουν πως σε μεγάλα θέματα, όπως αυτό της κλιματικής αλλαγής, με πολλά επακόλουθα στη ζωή όλων, η λύση μπορεί να επιτευχθεί με τον αγώνα, την παρουσία, τη διεκδίκηση από μεγάλες ομάδες. Ένας μόνος του μπορεί, όπως ο Οδυσσέας, ο ήρωας της ιστορίας μου, να είναι αυτός που θα μπει μπροστά για να επικοινωνήσει το πρόβλημα, να διατυπώσει, να ακουστεί για αυτό που συμβαίνει, όμως ολομόναχος δεν θα πετύχει πολλά. Αντίθετα, αυτός ο ένας χρειάζεται να συνασπιστεί με τους πολλούς, να συζητήσουν από κοινού όλοι, να καταλήξουν στον τρόπο του αγώνα, να συγκρουστούν με αυτούς που δημιούργησαν και συνεχίζουν να διογκώνουν το πρόβλημα που συμβαίνει και είναι σύνθετο στον πλανήτη μας. Οι ομάδες έχουν τη δύναμη να ακουστούν, υπάρχει ελπίδα με τους πολλούς. Τώρα, αν επιτύχουν κιόλας, δεν είναι βέβαιο ούτε εύκολο...
* Η ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΟΒΗΛΑ είναι δημοσιογράφος.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Έλενα Αρτζανίδου γεννήθηκε στη Δυτική Γερµανία. Είναι πτυχιούχος της Σχολής Νηπιαγωγών Καρδίτσας και του Παιδαγωγικού Τµήµατος Νηπιαγωγών του ΑΠΘ. Συνταξιοδοτήθηκε το 2020 από την εκπαίδευση. Ασχολήθηκε µε τη συγγραφή χρονογραφηµάτων στην εφηµερίδα Μακεδονία της Θεσσαλονίκης. Δίδαξε παιδική λογοτεχνία στα Εργαστήρια του Βιβλίου του Ιανού.
Το 1996 κυκλοφόρησε το πρώτο της βιβλίο στις εκδόσεις Πατάκη, ενώ από το 2005 µέχρι σήµερα εκδίδει τα βιβλία της στις εκδόσεις Ψυχογιός. Το βιβλίο Με λένε Πρόµις συµπεριλήφθηκε στον κατάλογο The White Ravens για το 2007. Το 2020 το έργο της Η Ξένη στον Ρήνο συµπεριλήφθηκε στη Βραχεία Λίστα του Βραβείου Εφηβικού Βιβλίου από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, ενώ το 2021 το έργο της Ο Στύλιος και οι στύλοι του βρέθηκε στη Βραχεία Λίστα του Βραβείου «Πηνελόπη Μαξίμου» σε συγγραφέα βιβλίου αφήγησης βραχείας φόρμας για παιδιά. Το εικονογραφημένο βιβλίο της Θα έδινα τα πάντα συμπεριλήφθηκε στο Βραχεία Λίστα του Βραβείου, σε εικονογράφο και σε συγγραφέα εικονοβιβλίου από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου το 2022.
