Ένα βιβλίο για παιδιά: «Θεατής... ή το επόμενο θύμα;» – Τα πολλά πρόσωπα του bullying

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Ο Έρικ, ένας έφηβος μαθητής της Β' Γυμνασίου, μόλις έχει μετακομίσει σε καινούργια πόλη μαζί με τη μητέρα του και τον μικρό του αδελφό μετά το διαζύγιο των γονιών του εξαιτίας της εγκατάλειψης της οικογένειας από τον άρρωστο ψυχικά πατέρα. Είναι ένα αγόρι που έχει ωριμάσει πρόωρα εξαιτίας των οικογενειακών προβλημάτων που έχει αντιμετωπίσει και που διατηρεί σποραδικές επαφές με τον πατέρα του μέσω τηλεφώνου. Σύντομα έχει την πρώτη συνάντηση με τους νταήδες του σχολείου του κατά την οποία θα συνειδητοποιήσει πως οι επιλογές του είναι περιορισμένες: πρέπει να αποδεχτεί τους κανόνες τους χωρίς και πάλι να είναι βέβαιος πως θα καταφέρει να μην στοχοποιηθεί. Οι κανόνες περιλαμβάνουν κοροϊδίες, απάτες, μικροκλεψιές, ψέματα, προκλήσεις, προσβλητικές δοκιμασίες, κακόβουλα σχόλια, διαπόμπευση (και μέσω διαδικτύου), παλικαρισμούς και ξύλο.

Οι ρόλοι εναλλάσσονται και ο θύτης μιας ιστορίας  βίας μπορεί κάλλιστα να είναι το θύμα μιας άλλης.

Η αφήγηση της ιστορίας του 13χρονου Έρικ έχει ως αφετηρία μια σκηνή όπου ένα τρομαγμένο παιδί τρέχει για να ξεφύγει. Μια δυνατή εικόνα που εισάγει ευθύς εξαρχής το θέμα του εκφοβισμού (bullying, όπως είναι ο όρος στα αγγλικά), όπου θύτες και θύματα αποτελούν τους παίκτες μιας παρτίδας στο αδιέξοδο παιχνίδι της λεκτικής, της φυσικής, της έμμεσης βίας ή του εκφοβισμού. Οι ρόλοι εναλλάσσονται και ο θύτης μιας ιστορίας μπορεί κάλλιστα να είναι το θύμα μιας άλλης.

Στην προσέγγιση που κάνει ο Πρέλλερ ενδιαφέρον έχει η επιλογή του να εντάξει το γνωστό ψυχολογικό πείραμα του Στάνλεϋ Μίλγκραμ περί υπακοής στη σχολική πραγματικότητα*. Αυτό γίνεται αμέσως μετά από μια οργανωμένη συζήτηση στην τάξη με θέμα τον σχολικό εκφοβισμό. Και τα δύο περιστατικά λειτουργούν για τον αναγνώστη και ως παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο οι καθηγητές του Γυμνασίου (μπορούν ή θα μπορούσαν να) συζητούν το φαινόμενο με τους μαθητές τους.

Η γλώσσα της πρωτοπρόσωπης αφήγησης των εμπειριών του Έρικ ορισμένες φορές ξενίζει καθώς περισσότερο παραπέμπει στην αντίληψη που έχουν οι μεγάλοι για το πώς σκέπτονται οι έφηβοι, ωστόσο οι προβληματισμοί του 13χρονου ήρωα είναι απολύτως συμβατοί με το πνεύμα της ταραγμένης εφηβείας που πολλά παιδιά βιώνουν. Στην περίπτωση του βιβλίου μάλιστα πρόκειται για ένα αγόρι που νοιώθει προδωμένο από τον πατέρα του ενώ οι συνομίλικοί του δεν ανταποκρίνονται στο ύψος των προσδοκιών του.

Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται

Το βιβλίο απευθύνεται στα παιδιά του Γυμνασίου που έχουν παρόμοιους προβληματισμούς με τους ήρωες του βιβλίου παρά τις σημαντικές διαφορές στον τρόπο που διαρθρώνεται η σχολική ζωή των παιδιών στην Ελλάδα και την Αμερική όπου ζουν οι ήρωες του βιβλίου.

Ο Τζέιμς Πρέλλερ μαζί με μαθητές που κρατάνε το βιβλίο    του Θεατής ή το επόμενο θύμα;

Ποιος είναι ο συγγραφέας

Ο Αμερικανός Τζέιμς Πρέλλερ (1961) είναι συγγραφέας δεκάδων βιβλίων για παιδιά και εφήβους. Είναι ο βενιαμίν μιας πολυμελούς οικογένειας με επτά παιδιά. Μεγάλωσε με αγάπη, όπως ο ίδιος γράφει στον προσωπικό του ιστότοπο, σε ένα ήσυχο οικογενειακό περιβάλλον. Πλέον ζει στο Ντέλμαρ της Πολιτείας της Νέας Υόρκης με τη σύζυγό του και τα τρία του παιδιά.

Για ποιο λόγο θα το αγαπήσουν τα παιδιά

Τα παιδιά που έχουν πια μπει στην εφηβική ηλικία θα αγαπήσουν το βιβλίο για την ιστορία που αφηγείται και την ευθύτητα με την οποία ο συγγραφέας προσεγγίζει το θέμα από τη σκοπιά του θεατή και ταυτόχρονα δυνητικού θύματος ή θύτη. 

Για ποιο λόγο να το προτιμήσουν οι γονείς

Επιλέγοντας το Θεατής... ή το επόμενο θύμα; οι γονείς ανοίγουν στην πραγματικότητα τη συζήτηση με τα παιδιά τους πάνω στο θέμα του εκφοβισμού, της βίας, των ορίων, της σιωπής και της συνενοχής και άρα της ηθικής και της ευθύνης. «Εγώ δεν έκανα τίποτα. Αλλά γιατί νοιώθω σα να έχω κάνει;...» αναρωτιέται μια ηρωίδα του βιβλίου τοποθετώντας το θέμα στην ουσία του: η σιωπή και η ανοχή δεν είναι τίποτε άλλο παρά συνενοχή κι ευθύνη.

* Η ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΟΒΗΛΑ είναι δημοσιογράφος.

* Το πείραμα του Στάνλεϋ Μίλγκραμ περί υπακοής ήταν το πρώτο μιας σειράς πειραμάτων κοινωνικής ψυχολογίας που διεξήχθησαν την δεκαετία του '60 στο Πανεπιστήμιο του Yale. Ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1961, τρεις μήνες μετά την έναρξη της δίκης του ναζί εγκληματία πολέμου Άντολφ Άιχμαν. Μελετήθηκε η προθυμία των συμμετεχόντων να υπακούσουν σε ένα πρόσωπο που έχει εξουσία και τους δίνει εντολή να προβούν σε ενέργειες που έρχονταν σε αντίθεση με την συνείδηση τους. Σκοπός του Μίλγκραμ ήταν να δώσει απάντηση στο ερώτημα: «Αν ο Άιχμαν και οι συνεργοί του στο Ολοκαύτωμα απλώς ακολουθούσαν διαταγές». Στο πρώτο πείραμα, 40 άτομα, Αμερικανοί 20 έως 50 ετών δέχθηκαν να πάρουν μέρος σε μια διαδικασία όπου υποδυόμενοι τον δάσκαλο τιμωρούσαν με ηλεκτροσόκ κάποιον που υποδυόταν τον μαθητή κάθε φορά που έκανε λάθος. Κάθε επιπλέον λάθος συνοδευόταν από αύξηση της έντασης του ηλεκτροσόκ. Από τα 40 άτομα του δείγματος, τα 14 δεν υπάκουσαν και σταμάτησαν νωρίς. Οι υπόλοιποι 26 υπάκουσαν και έφτασαν μέχρι τη δυνατότερη ένταση ηλεκτροσόκ ξεπερνώντας την ηθική τους και υπακούοντας στην εξουσία του επιστήμονα που τους είχε καλέσει να λάβουν μέρος στο πείραμα.

Θεατής... ή το επόμενο θύμα;