PATAKIS KOUPPANOU photo eswterikh

Για το βιβλίο της Άννας Κουππάνου «Ο Φοίβος και η Φάλαινα» σε εικονογράφηση Κέλλυς Ματαθία-Κόβο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. 

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Το βιβλίο της Άννας Κουπάννου Ο Φοίβος και η Φάλαινα πραγματεύεται με πρωτότυπο, ψυχολογικά τεκμηριωμένο και αφηγηματικά ελκυστικό και παιγνιώδη τρόπο το αίσθημα του φόβου που συνοδεύει τα μικρά παιδιά σε πολλές περιστάσεις και καταστάσεις της ζωής τους στην καθημερινότητά τους.

Παιδικός φόβος στα βιβλία για παιδιά

Το συναίσθημα του παιδικού φόβου έχει απασχολήσει πολλούς επιστήμονες, παιδοψυχολόγους, παιδοψυχιάτρους, κοινωνιολόγους, παιδαγωγούς, καθώς και συγγραφείς που απευθύνονται σε παιδιά.

Έχουν περάσει τριαντατρία χρόνια από την α΄έκδοση του εμβληματικού βιβλίου της Μάρως Λοϊζου «Η Κατερίνα και ο αόρατος στο σκοτάδι» (1988),που μαζί με άλλα τρία μικρού σχήματος βιβλία, εικονογραφημένα από τον Βαγγέλη Παυλίδη, μιλούσαν, ίσως για πρώτη φορά στην Ελλάδα με τρόπο εξαιρετικά φροντισμένο από κάθε άποψη, για τους διάφορους φόβους που διακατέχουν τα παιδιά στη μικρή τους ηλικία.

Από τότε ως σήμερα έχουν γραφεί αρκετά βιβλία, ελληνικά και ξενόγλωσσα, τα οποία, πέρα από το φόβο που προκαλεί το σκοτάδι, αναφέρονται και σε άλλους που σχετίζονται με την κοινωνική ζωή του παιδιού, όπως είναι ο σχολικός ή οικογενειακός εκφοβισμός και βία, ο φόβος από έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό μας, ο φόβος από τέρατα, δράκους και άλλα παράξενα ζώα, που συμβολίζουν τις ποικίλες φοβικές και αγχώδεις καταστάσεις, για τις οποίες ευθύνεται το άγνωστο- εχθρικό περιβάλλον.

Η Άννα Κουππάνου χειρίζεται το θέμα αυτό με ιδιαίτερη περίσκεψη και με τρόπους που κατορθώνουν να απαλλάξουν το παιδί από το δυσάρεστο αυτό συναίσθημα, παρωθώντας το και να παίξει ακόμη μαζί του. Μ’ αυτό τον τρόπο το εξοικειώνουν και το βοηθούν αποτελεσματικά στη διαχείρισή του. Η όλη πορεία απελευθέρωσης από τον φόβο γίνεται σταδιακά και πολυτροπικά. Σ΄αυτό συμβάλλει και η εξαίρετη εικονογράφηση της Κέλλυς Ματαθία-Κόβο.

 PATAKIS KOUPPANOU photo
Η Άννα Κουππάνου γεννήθηκε στην Κύπρο το 1979. Τα βιβλία της "Οι αργοναύτες του χρόνου" και "Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε" (Κέδρος) έχουν βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο Κύπρου το 2010 και το 2015 αντίστοιχα. "Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε" έχει επίσης τιμηθεί με το Α΄ βραβείο του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού Νεανικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ Κύπρου), το βραβείο για Λογοτεχνικό Βιβλίο για Παιδιά του λογοτεχνικού περιοδικού Ο Αναγνώστης, ενώ έχει αναγραφεί στον τιμητικό κατάλογο της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (IBBY Honour List 2018). Tο βιβλίο της "Οι αργοναύτες του χρόνου" και η ποιητική της συλλογή "Πραγμάτω(ν)ποίηση: Βλέπουμε την θέα μόνοι" (Μελάνι) έχουν περιληφθεί στις βραχείες λίστες των βραβείων του λογοτεχνικού περιοδικού Διαβάζω και του ηλεκτρονικού λογοτεχνικού περιοδικού Ο Αναγνώστης αντίστοιχα. Το βιβλίο της "O παππούς, ο Σούπερμαν και ένα κερασάκι", (Κέδρος, 2018) έχει τιμηθεί από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά το 2013. Η IBBY Κύπρου έχει ορίσει την Άννα Κουππάνου συγγραφέα υποψήφια για το Διεθνές Βραβείο H.C. Andersen Award 2022.
 

Ήδη το γκριζόμαυρο-σκούρο μπλε εξώφυλλο εισάγει οπτικά τον αναγνώστη στο συναίσθημα του φόβου, αφήνοντας όμως ήδη διεξόδους τόσο με τα φωτεινά παράθυρα των σπιτιών αλλά και της φάλαινας – πολυκατοικίας, που αποτυπώνει το φόβο και το μέγεθός του. Το όνομα του Φοίβου το οποίο είναι γραμμένο με κόκκινα γράμματα, καθώς και η απεικόνισή του ήρωα με ανοιχτόχρωμο κεφάλι μειώνουν το αίσθημα του φόβου από τον οποίον διακατέχεται ο αναγνώστης. Το ήδη φοβιστικό αυτό περιβάλλον εντείνεται στο πρώτο σαλόνι, όπου κυριαρχεί το μαύρο και η μόνη λέξη που βρίσκεται γραμμένη είναι το ρήμα «φοβόταν». Από την επόμενη σελίδα το «μαύρο φως», όπως θα έλεγε και ο Σεφέρης, αρχίζει να σπάει με το «αγγελικό» λευκό, το οποίο, καθώς ανοίγει η πόρτα, αρχίζει να εισέρχεται στο μαύρο, ενώ η λεκτική αφήγηση αναφέρεται στο φόβο του σκοτεινού τόπου.

Η αφήγηση συνεχίζεται με περιστατικά της σχολικής και ευρύτερης κοινωνικής ζωής ενός παιδιού, (λύση μαθηματικών προβλημάτων, μπάλα), ενώ συγχρόνως η έμφαση δίνεται στο μέγεθος του φόβου και στη δυσκολία να απαλλαγεί από αυτόν. Εδώ νομίζω βρίσκεται και η πρωτοτυπία του χειρισμού του θέματος από την συγγραφέα. Ο φόβος, ο οποιοσδήποτε φόβος, η φάλαινα, είναι πιο μεγάλος και από μέρη οικεία στον Φοίβο, όπως το ποτάμι της περιοχής του, ακόμη και από αγαπημένα πρόσωπα, όπως ο παππούς του. Έτσι ο πρωταγωνιστής οδηγείται σταδιακά στο να αντιμετωπίσει μόνος του τους φόβους του με την απαραίτητη συμπαράσταση της μικρής του φίλης, της Ρόζης.

Βγάζει τον φόβο από μέσα του και τον αντιμετωπίζει πια με κάποια αποστασιοποίηση.

Η γαλάζια φάλαινα που εισέρχεται πολύ φυσικά στην αφήγηση, χάρη στο μάθημα για τα θηλαστικά ζώα, αποδίδεται και λεκτικά και εικονιστικά: «Η φάλαινα είναι τεράστια, γιγάντια, φοβερή!». Αυτό το παμμέγιστο σύμβολο του φόβου, που το οπτικοποιεί με επιβλητικό αλλά όχι απειλητικό τρόπο η εικονογράφος, αρχίζει να το διαχειρίζεται ο Φοίβος αντικειμενικοποιώντας το. Το κατασκευάζει με χαρτόνι, το χρωματίζει, τοποθετεί μέσα το κρεβάτι του, τη γάτα του, τα λουλούδια του κήπου του, τα χαρτιά του, τον κόσμο του. Βγάζει τον φόβο από μέσα του και τον αντιμετωπίζει πια με κάποια αποστασιοποίηση.

anna koupannou exofΗ επιλογή από την Κουππάνου αυτού του ενεργητικού και ουσιαστικού τρόπου αποβολής του φόβου νομίζω είναι μια ακόμη πρωτοτυπία του βιβλίου. Επιπρόσθετα, η συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου στην απελευθέρωση του Φοίβου από τον φόβο του, με όποιο τρόπο ο καθένας ήξερε και μπορούσε, φανερώνει την επιβράβευση των ανθρώπων για το κατόρθωμά του. Θεωρώ ότι το ξεπροβόδισμα της φάλαινας - φόβου με τα λόγια του ίδιου του πρωταγωνιστή τονίζει το μέγα του κατόρθωμα: «”Και γιατί θέλεις να τον αφήσεις;” ρώτησε ένα γεροντάκι με μονόκλ. “Γιατί δε χωράει άλλο μέσα στην καρδιά μου” απάντησε ο Φοίβος σιγανά… “Καλό ταξίδι, γαλάζια φάλαινα” είπε ο Φοίβος».

Η αρμονική και διαλογική συνύπαρξη λόγου και εικόνας, η υποβολή της έννοιας του φόβου ακόμη και με την επιλογή των ονομάτων Φάλαινα και Φοίβος και με την παρήχηση του φ, γράμματος με το οποίο αρχίζει και ο φόβος, η σταδιακή αύξηση της πλοκής και των αντίστοιχων συναισθημάτων των μυθοπλαστικών προσώπων, καθώς και των αναγνωστών, ο πλούτος των εικονιστικών μηνυμάτων, η σαφήνεια του λόγου, που δεν αφήνει περιθώρια ψυχικών διακυμάνσεων και ταλαιπωριών, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της εικονογραφημένης αυτής ιστορίας. Είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν ώστε το βιβλίο αυτό να μιλά τόσο στο συναισθηματικό όσο και στον ψυχικό και νοητικό κόσμο του παιδιού- αναγνώστη και ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή του να το βοηθά να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που αναπόφευκτα θα συναντήσει στη ζωή του.

* Η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου είναι Ομ.Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το κόκκινο δέντρο» του Σων Ταν – Ένα εικονογραφημένο βιβλίο για αναγνώστες κάθε ηλικίας

«Το κόκκινο δέντρο» του Σων Ταν – Ένα εικονογραφημένο βιβλίο για αναγνώστες κάθε ηλικίας

Για το εικονογραφημένο βιβλίο του Σων Ταν [Shaun Tan] «Το κόκκινο δέντρο» (μτφρ. Νίκος Χατζόπουλος), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φουρφούρι. 

Γράφει η Σίσσυ Τσιφλίδου

Το ...

«Φανταζού» της Κατρίνας Τσάνταλη – Στη μνήμη του Μπαζού με την ελπίδα τα ζώα να ζήσουν ελεύθερα

«Φανταζού» της Κατρίνας Τσάνταλη – Στη μνήμη του Μπαζού με την ελπίδα τα ζώα να ζήσουν ελεύθερα

Για το εικονογραφημένο παραμύθι «Φανταζού» της Κατρίνας Τσάνταλη που κυκλοφορεί σε εικονογράφηση της Little Miss Grumpy από τις εκδόσεις Διόπτρα. Μια ιστορία αφιερωμένη στα ζώα που ζουν σε καθεστώς ανελευθερίας μέσα σε ζωολογικούς κήπους. 

Γράφει η Ελένη Κορόβηλα

...
«Ο σύμβουλος του βασιλιά» του Μάκη Τσίτα – Ένα παραμύθι για την Τεχνητή Νοημοσύνη

«Ο σύμβουλος του βασιλιά» του Μάκη Τσίτα – Ένα παραμύθι για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Για το εικονογραφημένο παραμύθι του Μάκη Τσίτα «Ο σύμβουλος του βασιλιά», σε εικονογράφηση της Μαιρηλίας Φωτιάδου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Ιδιαίτερα ξεχωριστή είναι η παρουσ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ωραίο και άσχημο, μόδα και κοινωνικά δίκτυα: Η τετραλογία για εφήβους «Uglies», «Pretties», «Specials» & «Extras» του Σκοτ Γουέστερφελντ (κριτική)

Ωραίο και άσχημο, μόδα και κοινωνικά δίκτυα: Η τετραλογία για εφήβους «Uglies», «Pretties», «Specials» & «Extras» του Σκοτ Γουέστερφελντ (κριτική)

Για την τετραλογία για εφήβους του Σκοτ Γουέστερφελντ «Uglies», «Pretties», «Specials» και «Extras» (μτφρ. Καίτη Οικονόμου, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα, η Joey King, πρωταγωνίστρια της ταινίας «Uglies» που βασίζεται στα βιβλία. 

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου ...

Ελένη Ανδρεάδη: Πώς ευαισθητοποιούμε τα παιδιά για την κλιματική αλλαγή με τους «Μαχητές του Ντάο»

Ελένη Ανδρεάδη: Πώς ευαισθητοποιούμε τα παιδιά για την κλιματική αλλαγή με τους «Μαχητές του Ντάο»

Με αφορμή τη νέα σειρά βιβλίων για παιδιά με τίτλο «Οι μαχητές του Ντάο» (εικονογράφηση: Γιάννης Σκουλούδης, εκδ. Μεταίχμιο) η συγγραφέας και περιβαλλοντολόγος Ελένη Ανδρεάδη εξηγεί πώς επικοινωνεί επιστημονικά θέματα στα παιδιά. 

Γράφει η Ευλαλία Πάνου

...
Πώς μεγαλώνουμε χαρούμενα και αυτόνομα παιδιά – Πέντε + 1 βιβλία από τις εκδόσεις Διόπτρα που μας δίνουν τις απαντήσεις

Πώς μεγαλώνουμε χαρούμενα και αυτόνομα παιδιά – Πέντε + 1 βιβλία από τις εκδόσεις Διόπτρα που μας δίνουν τις απαντήσεις

Το πρώτο κουδούνι χτύπησε. Μαζί με τους μαθητές, οι γονείς τους ετοιμάζονται για τη νέα σχολική χρονιά. Πέντε + 1 βιβλία από τις εκδόσεις Διόπτρα συμβάλλουν ώστε ο οικογενειακός διάλογος να μένει πάντα ανοιχτός και εποικοδομητικός δίνοντας ιδέες και απαντήσεις στους γονείς για το πώς μεγαλώνουμε χαρούμενα και αυτόνο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ελένη Ανδρεάδη: Πώς ευαισθητοποιούμε τα παιδιά για την κλιματική αλλαγή με τους «Μαχητές του Ντάο»

Ελένη Ανδρεάδη: Πώς ευαισθητοποιούμε τα παιδιά για την κλιματική αλλαγή με τους «Μαχητές του Ντάο»

Με αφορμή τη νέα σειρά βιβλίων για παιδιά με τίτλο «Οι μαχητές του Ντάο» (εικονογράφηση: Γιάννης Σκουλούδης, εκδ. Μεταίχμιο) η συγγραφέας και περιβαλλοντολόγος Ελένη Ανδρεάδη εξηγεί πώς επικοινωνεί επιστημονικά θέματα στα παιδιά. 

Γράφει η Ευλαλία Πάνου

...
Στο δρόμο για το σχολείο: 6 βιβλία για πρωτάκια από τις εκδόσεις Ψυχογιός

Στο δρόμο για το σχολείο: 6 βιβλία για πρωτάκια από τις εκδόσεις Ψυχογιός

Σχολείο για πρώτη φορά ή αλλαγή βαθμίδας: Ο αποχωρισμός από τη μαμά και τον μπαμπά, το νέο περιβάλλον, οι φίλοι, οι δάσκαλοι, τα μαθήματα, οι νέοι συμμαθητές και συμμαθήτριες. Έξι βιβλία από τις εκδόσεις Ψυχογιός για να προετοιμαστούν τα παιδιά αλλά και οι γονείς τους ενόψει της νέας σχολικής χρονιάς.

Επιμέλ...

7+1 βιβλία για να γνωρίσουν τα παιδιά τον κόσμο της τέχνης

7+1 βιβλία για να γνωρίσουν τα παιδιά τον κόσμο της τέχνης

7+1 βιβλία για παιδιά με αγάπη για την τέχνη, τα εικαστικά αλλά και τη μουσική, και την περιπετειώδη μάθηση. 

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου ...

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ