«Πώς κατεβαίνει ο Άγιος Βασίλης από τις καμινάδες;» των Μακ Μπαρνέτ & Τζον Κλάσεν – Όλες οι απαντήσεις στο πιο μεγάλο ερώτημα των Γιορτών

Καμιά φορά, οι αφηγητές ιστοριών με κείμενα και εικόνες για παιδιά δεν έχουν στο νου τους τι θα αρέσει σε όλους, τι θα μιλήσει σε όσο το δυνατόν περισσότερους, κι επειδή απευθύνονται σε παιδιά, τι θα ξετρελάνει τα παιδιά. Οι λέξεις στα κείμενά τους και τα σχέδια στις εικονογραφήσεις τους έχουν μονάχα έναν σκοπό: να πουν την ιστορία σωστά, καθώς γνωρίζουν ότι κάθε ιστορία έχει τον δικό της τρόπο να λέγεται σωστά. Κι όταν την έχουν πει σωστά, αρέσει σε όλους, μιλά πράγματι στους περισσότερους, και το πιο ωραίο, ξετρελαίνει τα παιδιά. Μια τέτοια ιστορία και ένα τέτοιο βιβλίο δημιούργησαν οι Mac Barnett και Jon Klassen που με το εικονογραφημένο βιβλίο τους θέτουν ένα ερώτημα παλιό όσο και τα Χριστούγεννα: Πώς κατεβαίνει ο Άγιος Βασίλης από τις καμινάδες; 

Οι δημιουργοί λοιπόν αυτού του εικονογραφημένου βιβλίου με κεντρικό πρόσωπο τον Άγιο Βασίλη είναι ένας Αμερικανός συγγραφέας, ο Μακ Μπάρνετ, και ένας Καναδός εικονογράφος, ο Τζον Κλάσεν, που είναι και συγγραφέας. Αναγνωρισμένοι, βραβευμένοι και με πολλές εκδοτικές επιτυχίες, και μεταφράσεις σε όλο τον κόσμο, έχουν ένα πολύ προσωπικό άγγιγμα στο πώς δένουν τα λόγια με τις εικόνες.

Πάντα βρίσκω ενδιαφέρον να αναζητώ τη διαδρομή ενός δημιουργού. Πώς το αποφάσισε να γράψει για παιδιά; Ο Μακ Μπάρνετ σπούδασε δημιουργική γραφή με δάσκαλο τον χαρισματικό και ιδιοφυή συγγραφέα Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας. Είναι ένα στοιχείο που δεν παραλείπει να περιλαμβάνει στο βιογραφικό του και έχει σίγουρα τη σημασία του.

Ο Τζον Κλάσεν (αριστερά) και ο Μακ Μπάρνετ (δεξιά).

Ο Τζον Κλάσεν, από την άλλη, που στο ελληνικό κοινό έχει συστηθεί με την ευφυέστατη τριλογία του γύρω από ένα καπέλο, είναι κι αυτός πολυβραβευμένος, με μεγάλες εκδοτικές επιτυχίες και πολύ σημαντικές δουλειές στον τομέα του animation. Τη δουλειά του την έχουμε δει στην καταπληκτική ταινία animation «Κουνγκ φου Πάντα» αλλά και στο μυστηριακό Coraline, που βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο του Νιλ Γκέιμαν.

Σε αυτή τους τη συνεργασία, η ιδέα προκύπτει από ένα ερώτημα που βασανίζει πολλά παιδικά μυαλά («Πώς κατεβαίνει ο Άγιος Βασίλης από τις καμινάδες;») καταδεικνύοντας ότι με μια πολύ απλή ιδέα είναι δυνατό να χτιστεί ένα αφηγηματικό σύμπαν στέρεο και πολλές με προεκτάσεις.  

Ο Άγιος Βασίλης που σχεδίασε ο Τζον Κλάσεν σε φόντο μαύρο κάνοντας ένα παιχνίδι με σκιές που καμιά φορά λεκιάζουν τη μεγαλοπρεπή κόκκινη στολή του, -κατεβαίνει από τις καμινάδες, άλλωστε, πώς να μην λεκιαστεί- παίρνει ό,τι μορφή θέλουμε, ακόμη και την πιο απρόσμενη. Ψηλώνει και μακραίνει, μικραίνει και κονταίνει, γίνεται επίπεδος και μονοδιάστατος, φουσκώνει και τεντώνεται και αποκτά κάθε πιθανό κι απίθανο σχήμα. Σελίδα τη σελίδα, καθώς το ένα ερώτημα διαδέχεται το άλλο, η κάθε απορία χτίζεται πάνω στην προηγούμενη σκέψη και δίνει τη βάση για την επόμενη. Τα μικρά παιδιά συνεχίζουν να αναρωτιούνται: Πώς το κάνει; 

Ο Άγιος Βασίλης των Μπάρνετ και Κλάσεν με τρόπο χαμηλόφωνο αλλά απόλυτα ανατρεπτικό δίνει την απάντηση σε ένα ευρέως διαδεδομένο δίλημμα σχετικά με τον Άγιο Βασίλη: πότε είναι η σωστή ηλικία για να πούμε στα παιδιά ότι δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης και ότι τα δώρα τα φέρνουν οι γονείς; Με αυτή την περιοριστική και κανονιστική σκέψη που υπαγορεύεται από την ανάγκη να κάνουμε τα παιδιά να ωριμάσουν και να γίνουν αυτόνομα, αφαιρούμε τη μαγεία της προσμονής για επιβράβευση από τον καλοσυνάτο, σοφό και δίκαιο ηλικιωμένο με την κόκκινη στολή και τα άσπρα γένια. Δεν υπάρχει λόγος να το κάνουμε μας λένε με το ερώτημα που θέτουν και που σοφά το αφήνουν ανοιχτό οι δημιουργοί αυτής της εικονογραφημένης περιήγησης του Άγιου Βασίλη από σπίτι σε σπίτι για να μοιράσει τα δώρα. Ο Άγιος Βασίλης υπάρχει στις αφηγήσεις μας, στις αναμνήσεις μας, περιμένει να μάθει πόσο καλά παιδιά ήμασταν τη χρονιά που πέρασε, διαβάζει όλα μας τα γράμματα και ξέρει τον τρόπο να φτάνει σε μας από όπου κι αν χρειαστεί να περάσει. Ο Άγιος Βασίλης όχι μονάχα υπάρχει, αλλά κάνει τα πάντα για να φτάσει στον προορισμό του. Πέρα από τη γιορτινή ιστορία με τον Άγιο Βασίλη και τους αναρίθμητους τρόπους που έχει για να φέρει εις πέρας την αποστολή του, στους μικρούς αναγνώστες καλλιεργείται η σκέψη ότι στη ζωή όλα είναι δυνατά και για να φτάσεις στον σκοπό σου πάντα βρίσκεις τον τρόπο να περάσεις από κάθε πέρασμα – ακόμη και το πιο στενό και επίσης, όπως κι αν είσαι φτιαγμένος. 

«Κατεβαίνει πρώτα με το κεφάλι; Ή με τα πόδια; Ή με τίποτα από τα δύο;»

Σε όλο το βιβλίο είναι νύχτα. Σκοτάδι, πίσσα. Μικρές λευκές χιονονιφάδες πέφτουν τριγύρω: Οι μικροί αναγνώστες σίγουρα ακούν τον απαλό, σχεδόν ανεπαίσθητο ήχο πατ πατ πατ που κάνουν καθώς πέφτουν. Ο Άγιος Βασίλης βρίσκει τον δρόμο. Μέσα στα σπίτια το φως είναι ελάχιστο: όσο φωτίζει το αστέρι στο δέντρο ή τα μικρά φωτάκια. Στιγμές στιγμές, κάνουν την εμφάνισή τους οι βοηθοί του: οι τάρανδοι. Ανταλλάσουν σιωπηλά βλέμματα και ξέρουν πώς να διευκολύνουν τη δουλειά του. Δεν σέρνουν απλώς το έλκηθρο, είναι εκείνοι στους οποίους βασίζεται για να του δώσουν λύσεις, δύναμη και κουράγιο, είναι οι σύντροφοί του που πιστεύουν σ' αυτον. Όπως το δίκτυο των φίλων που τα παιδιά σιγά σιγά χτίζουν στις μικρές σχολικές τους κοινότητες, στις παιδικές χαρές και τις διάφορες δραστηριότητές τους.

Ο Άγιος Βασίλης του Κλάσεν αποπνέει σταθερότητα, κομψότητα στις κινήσεις και αίσθημα ασφάλειας: Τα παιδιά το αισθάνονται ότι θα τα καταφέρει. Πώς; Ξέρει εκείνος πώς.

Το τρυφερό και γεμάτο ειλικρίνεια βιβλίο Πώς κατεβαίνει ο Άγιος Βασίλης από τις καμινάδες; σε κείμενο του Μακ Μπάρνετ και εικονογράφηση του Τζο Κλάσεν θα κάνει τα παιδιά να γελάσουν και να νιώσουν ότι όλα είναι ανοιχτά και οι δυνατότητες απεριόριστες. Και το σημαντικότερο; Ο Άγιος Βασίλης θα έρθει και φέτος, ό,τι κι αν γίνει! Κυκλοφορεί στα ελληνικά σε καλοδουλεμένη μετάφραση του Φίλιππου Μανδηλαρά και σε πολύ φροντισμένη τυποτεχνικά έκδοση που ενισχύει την αισθητηριακή απόλαυση χάρη και στην επιλογή εξαιρετικής ποιότητας ματ χαρτιού.

*Η ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΟΒΗΛΑ είναι δημοσιογράφος.

Μπορείτε να ακούσετε το επεισόδιο podcast για το βιβλίο των Μακ Μπάρνετ και Τζο Κλάσεν όπως παρουσιάστηκε στη σειρά «Να ένα βιβλίο για παιδιά» του pod.gr