Για το βιβλίο Οφσάιντ (μτφρ.Ελένη Κατσαμά, Φίλιππος Μανδηλαράς) του Fabrizio Silei που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κόκκινο.
Του Κώστα Δρουγαλά
Το βιβλίο Οφσάιντ είναι η βιογραφία του Αυστριακού Ματίας Ζίντελαρ, του μεγαλύτερου ποδοσφαιριστή του κόσμου την περίοδο του Μεσοπολέμου. Ο Ζίντελαρ ξεχώρισε από νωρίς στα ποδοσφαιρικά γήπεδα: ήταν ένας σέντερ φορ με εξυπνάδα και ταχύτητα αέρινη, κάτι που του χάρισε το προσωνύμιο «Χάρτινος Αρχηγός»· αργότερα προστέθηκε και το «Μότσαρτ των γηπέδων», που έμελλε να τον ακολουθήσει έως τον πρόωρο θάνατό του σε ηλικία 36 ετών.
Η ιστορία που έπλασε ο Ιταλός Fabrizio Silei παρακολουθεί μια φτωχή οικογένεια στην Αυστρία λίγο πριν την Ένωση (το «Anschluss») της χώρας τους με τη ναζιστική Γερμανία και επικεντρώνεται στη σχέση του μικρού Μάρκους με τον πατέρα του. Από τη μία, ο μικρός ονειρεύεται πως είναι ο Ζίντελαρ παίζοντας μπάλα έξω από τις εργατικές πολυκατοικίες, στις οποίες και μεγαλώνει, ενώ λαχταρά την ένωση που θα οδηγήσει στη μεγάλη Γερμανία. Από την άλλη, ο πατέρας του τρέμει την προσάρτηση της χώρας του στη ναζιστική γείτονα χώρα, αλλά και το γεγονός πως η επικείμενη ένωση ενθουσιάζει τον γιο του.
Αντίσταση μέσα στο γήπεδο
Στις 3 Απριλίου του 1938 επρόκειτο να διεξαχθεί ένας φιλικός αγώνας μεταξύ της Αυστρίας και της Γερμανίας, ο τελευταίος πριν την επίσημη ένωση των δύο χωρών· με το πέρας του αθλητικού αγώνα, οι ποδοσφαιριστές της Αυστρίας θα ήταν αναγκασμένοι να αγωνίζονται με τα χρώματα της Γερμανίας. Ο πατέρας του Μάρκους προσπαθεί να προσεγγίσει, μέσω μιας μικρής ομάδας αντιστασιακών, τον Ζίντελαρ για να τον πείσει να μην πάρει μέρος στον αγώνα. Μη κατορθώνοντας να τον πλησιάσει, μιλά στην Καμίλα, την Ιταλίδα σύζυγο του ποδοσφαιριστή. Τα λόγια του θα την ταρακουνήσουν: ο Ζίντελαρ, σύμβολο της ελευθερίας των Αυστριακών, δεν γίνεται να αγωνιστεί σε έναν τέτοιο αγώνα. Όταν η Καμίλα μιλά τελικά στον σύζυγό της για τη συνάντηση που είχε με τον πατέρα του Μάρκους, ο ίδιος θα της πει: «υπάρχουν στιγμές που μόνο χάνοντας τα πάντα μπορείς να περισώσεις κάτι».
Για τον Ζίντελαρ ο «αγώνας συμφιλίωσης» μεταξύ Αυστρίας και Γερμανίας θα ήταν το κύκνειο άσμα του.
Τελικά ο Ζίντελαρ αποφασίζει να κατέβει στον αγώνα εν μέσω φωνών αποδοκιμασίας που κάνουν λόγο για προαποφασισμένη στημένη ήττα των Αυστριακών. Ο Ζίντελαρ όμως αρνήθηκε τους πολλαπλούς εξευτελισμούς: προσωπικούς· επαγγελματικούς· πατριωτικούς. Δεν θα άφηνε την εθνική ομάδα της χώρας του, την περίφημη «Βούντερτιμ» (ομάδα-όνειρο) να διασυρθεί: έτσι ο Αυστριακός σέντερ φορ σκόραρε στο 17ο λεπτό παγώνοντας το επιτελείο του Χίτλερ στις εξέδρες· οι μελανοχίτωνες κι οι ένστολοι του Γ΄ Ράιχ παρακολουθούν επί ενενήντα λεπτά τον «Μότσαρτ των γηπέδων» να ελίσσεται με χαρακτηριστική ευκολία ανάμεσα από τους αντιπάλους. Το δεύτερο γκολ της Αυστρίας θα σημειωθεί από τον Σέστα, φίλο του Ζίντελαρ. Οι δυο τους θα είναι και οι μοναδικοί ποδοσφαιριστές που με το πέρας της αναμέτρησης θα αρνηθούν να χαιρετήσουν φασιστικά προς την εξέδρα όπου καθόταν ο υπεύθυνος αθλητισμού της ναζιστικής Γερμανίας. Για τον Ζίντελαρ, ο «αγώνας συμφιλίωσης» μεταξύ Αυστρίας και Γερμανίας θα ήταν το κύκνειο άσμα του.
Ο θάνατος του ήρωα
Εννέα μήνες αργότερα ο Ματίας Ζίντελαρ και η Καμίλα θα βρεθούν νεκροί στο διαμέρισμά τους από διαρροή γκαζιού: δολοφονία, ατύχημα ή αυτοκτονία; Η αστυνομία υιοθέτησε την εκδοχή του ατυχήματος. Ο κόσμος ήξερε πως το σύμβολο της δικής του ελευθερίας είχε δολοφονηθεί από τους Ναζί. Στην κηδεία, και παρά τις ρητές απαγορεύσεις του καθεστώτος, περισσότεροι από 40.000 Αυστριακοί αποχαιρέτησαν τον Ματίας Ζίντελαρ, κάτω από τα αμήχανα βλέμματα των αρχών. Ανάμεσα στον απλό κόσμο θα βρεθεί και ο Μάρκους με τον πατέρα του, προβαίνοντας κι αυτοί με την παρουσία τους σε μια βουβή πράξη αντίδρασης. Αυτή η αγάπη που του έτρεφε ο κόσμος τόσο στην κερκίδα όσο και στην καθημερινή ζωή, αποτέλεσε την ύστατη πράξη αντίστασης του Ζίντελαρ απέναντι στον φασισμό. Γιατί υπάρχουν στιγμές που μόνο χάνοντας τα πάντα μπορείς να περισώσεις κάτι.
Ο κόσμος ήξερε πως το σύμβολο της δικής του ελευθερίας είχε δολοφονηθεί
Το βιβλίο κυκλοφορεί στη σειρά «Μαρτυρίες» των εκδόσεων Κόκκινο, στην οποία έχουν επίσης κυκλοφορήσει τα βιβλία: Το δέντρο βλέπει (με θέμα τη ζωή της Άννα Φρανκ) και Το λεωφορείο της Ρόζα (με θέμα την πράξη της Ρόζα Παρκς που σηματοδότησε την αρχή του αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στις ΗΠΑ).
*Ο Κώστας Δρουγαλάς είναι εκπαιδευτικός και κριτικός λογοτεχνίας.
Οφσάιντ
