DIKAIOY ELENI PORTRETO800

Με αφορμή την ανακοίνωση της υποψηφιότητας της Ελένης Δικαίου για το βραβείο Andersen 2016 για τη συγγραφή βιβλίων για παιδιά, η ομ. καθηγήτρια Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου κάνει μια αναδρομή στο έργο της. 

Της Άντας Κατσίκη- Γκίβαλου 

Η Ελένη Δικαίου είναι μια από τις συγγραφείς παιδικών βιβλίων της νεότερης γενιάς της οποίας το έργο χαρακτηρίζεται από λογοτεχνικότητα, πολυμέρεια, παιδική οπτική ματιά, αφηγηματική τέχνη. Τα βιβλία της καλύπτουν όλα σχεδόν τα είδη της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους: μυθιστόρημα, διήγημα, μικρή ιστορία, μικρή εικονογραφημένη παραμυθική ιστορία, βιβλίο γνώσεων και αφορμώνται κυρίως από προσωπικά βιώματα και εμπειρίες της καθημερινότητας ενώ παράλληλα το γνωστικό στοιχείο είναι αυτό που τροφοδοτεί μεγάλο αριθμό από τα έργα της.

Θεματικοί άξονες του συγγραφικού της έργου είναι η μυθολογία, η Ιστορία, κοινωνικά ζητήματα που ανακύπτουν σε οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον (διαζύγιο, θάνατος, αποδοχή του διαφορετικού), προβλήματα εφηβείας και παιδιών με ειδικές ανάγκες, η οικολογία, η επιστημονική φαντασία. Επίσης, ένας ικανός αριθμός βιβλίων της απευθύνεται με κείμενα βραχείας φόρμας σε παιδιά μικρής ηλικίας, προσφέροντάς τους τη δυνατότητα εμπλουτισμού του συναισθηματικού τους κόσμου, κοινωνικής ευαισθητοποίησης, καλλιέργειας της φαντασίας τους, εξοικείωσης με την πραγματικότητα και αισθητικής απόλαυσης. Όλα της τα βιβλία διακρίνονται για τον πλούτο των αξιών, όπως η αγάπη, η φιλία, η συντροφικότητα, η ελευθερία, το δίκαιο, που διαμορφώνουν τη συνείδηση των παιδιών και των εφήβων χωρίς διδακτισμούς ενώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ψυχογραφία των μυθοπλαστικών ηρώων και ηρωίδων.

Η Ελένη Δικαίου είναι από τους πρώτους που με λογοτεχνικό τρόπο, γοητευτικό, με γλώσσα απλή αλλά ιδιαίτερα επιμελημένη, χωρίς αποκρύψεις και λογοκρισία των αρχαίων μύθων προσφέρει την αρχαία ελληνική μυθολογία στους μικρούς αναγνώστες.

Η Ελένη Δικαίου είναι μια αναγνωρισμένη συγγραφέας. Έργα της έχουν μεταφραστεί, διακριθεί και βραβευθεί όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Η προσφορά της στο παιδικό και εφηβικό βιβλίο είναι σημαντική, τόσο στον τομέα του βιβλίου γνώσεων, όσο και σε αυτόν της πρωτότυπης μυθοπλασίας.

dikaiou-odysseasΗ Ελένη Δικαίου είναι από τους πρώτους που με λογοτεχνικό τρόπο, γοητευτικό, με γλώσσα απλή αλλά ιδιαίτερα επιμελημένη, χωρίς αποκρύψεις και λογοκρισία των αρχαίων μύθων προσφέρει την αρχαία ελληνική μυθολογία στους μικρούς αναγνώστες, όχι αναδιηγούμενη απλά τις ελκυστικές και ενδιαφέρουσες ιστορίες θεών και ανθρώπων αλλά μεταφέροντάς τες στη σύγχρονη πραγματικότητα των παιδιών, τα οποία αισθάνονται ότι οι περιπέτειες των αρχαίων ηρώων μπορεί να είναι και δικές τους. Η τέχνη της μυθοπλαστικής ανάπλασης της μυθολογίας έχει το προσωπικό στίγμα της συγγραφέως τόσο με την επιλογή των μυθικών γεγονότων ή προσώπων όσο και με την απλή αλλά καθόλου απλοϊκή απόδοσή τους. Τα βιβλία της με μυθολογικά θέματα αναφέρονται είτε στο δωδεκάθεο των αρχαίων Ελλήνων (Η δημιουργία του κόσμου και οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου) είτε μεμονωμένα σε ήρωες, όπως ο Ηρακλής, ο Ιάσονας, ή ο Θησέας και στα κατορθώματά τους είτε αφορούν μεγάλες αφηγήσεις, όπως είναι η Αργοναυτική εκστρατεία (Ο Ιάσονας και η εκστρατεία για το χρυσόμαλλο δέρας), η Ιλιάδα (Κάτω από τα κάστρα της Τροίας) και η Οδύσσεια, (Το μεγάλο ταξίδι του Οδυσσέα), που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά το 2004. Οι ίδιες ιστορίες της σειράς «Από τον Μύθο στην Ιστορία» κυκλοφορούν και για μικρότερα παιδιά. Και οι δύο κειμενικές μορφές χαρακτηρίζονται από μυθοπλασία που σέβεται την επιστημονική αλήθεια, αναδεικνύοντας τη δυνατότητα της συγγραφέως να απευθύνεται με την κατάλληλη γλώσσα, το αρμόζον ύφος και τον ανάλογο χειρισμό του θέματος σε αναγνώστες διαφορετικών ηλικιακών ομάδων.

Πέρα από τη μυθολογία η Iστορία την έχει απασχολήσει σε τρία (3) μυθιστορήματά της και καλύπτει περιόδους από την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους. Τα μυθιστορήματα αυτά χαρακτηρίζουν όχι μόνον η ιστορική ακρίβεια αλλά και η ανθρώπινη διάσταση βίωσης των γεγονότων. Ο Μέγας Αλέξανδρος (Οι θεοί δεν πεθαίνουνε στην Πέλλα, 1993) δεν είναι μόνον ο μέγας στρατηλάτης, αλλά ο άνθρωπος που αισθάνεται, στοχάζεται και ονειροπολεί. Η ανθρώπινη διάσταση κυριαρχεί και στο μυθιστόρημα Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά, μια πραγματική ιστορία που αναφέρεται στη Μικρασιατική Καταστροφή. Στο μυθιστόρημα αυτό που είναι και το πρώτο βιβλίο της συγγραφέως (1991), βασισμένο σε οικογενειακά της βιώματα, η μαρτυρία ως βιωματική έκφραση της Ιστορίας μέσα από την αφήγηση και από τους αντιπροσωπευτικούς μυθοπλαστικούς χαρακτήρες προσδίδει συγκίνηση και φορτίζει συναισθηματικά τα τραγικά ιστορικά γεγονότα. Η θέαση ιστορικών περιόδων μέσα από τις σχέσεις των μυθοπλαστικών ηρώων κυριαρχεί και στο τρίτο της ιστορικό μυθιστόρημα (Αναζητώντας τους χαμένους ήρωες, 1996) που θίγει τα γεγονότα του ελληνικού εμφυλίου πολέμου –θέμα ιδιαίτερα δύσκολο για νεαρούς αναγνώστες- με αντικειμενικότητα, μέσα από τις σχέσεις των νέων ανθρώπων. Το βιβλίο αυτό έχει λάβει την τιμητική διάκριση «Premio Europeo Pier Paolo Vergerio» από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα.

Από τη Μυθολογία έως τα σύγχρονα «δύσκολα» θέματα 

Αν η Μυθολογία και η Ιστορία αποκαλύπτουν την αφηγηματική δεινότητα της Δικαίου στην απόδοση γνώσεων μέσα από τη μυθοπλασία, τα βιβλία της που ασχολούνται με προβλήματα των εφήβων ή παιδιών με ειδικές ανάγκες, Μου μαθαίνετε να χαμογελάω, σας παρακαλώ; και Θα σε ξαναδώ φιλαράκι μου αντίστοιχα εισχωρούν στην εφηβική ψυχολογία, αποκαλύπτουν τις εσώτερες διεργασίες των μυθοπλαστικών ηρωίδων και προβληματίζουν τους νεαρούς αναγνώστες .Και τα δύο μυθιστορήματα είναι πολυδιάστατα, καθώς αναφέρονται και συμπλέκουν ποικίλους τομείς της σύγχρονης ζωής: κοινωνία, ψυχολογία, εκπαίδευση και γεννούν ερωτήματα, προκαλώντας τη συμμετοχή των αναγνωστών για θέματα που, συχνά, αντιμετωπίζουν.

dikaiou390

Η Ελένη Δικαίου γεννήθηκε στην Νέα Ιωνία Βόλου στις 17 Νοεμβρίου 1952. Ως παιδί διάβαζε πολύ κι ονειρευόταν να γίνει συγγραφέας. Από το 1991 ασχολείται αποκλειστικά με την λογοτεχνία για εφήβους και παιδιά. Έργα της έχουν βραβευθεί στην Ελλάδα και το Εξωτερικό και έχουν μεταφραστεί στην Γαλλία και την Κορέα. Το 2004 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά για το βιβλίο της «Το μεγάλο ταξίδι του Οδυσσέα».

 

dikaiou-petaloudesΔιευρύνοντας συνεχώς τους τομείς που την απασχολούν συγγραφικά η Ελένη Δικαίου ασχολείται και με το είδος της επιστημονικής φαντασίας με βιβλία που απευθύνονται σε παιδιά. Μετά την Κοιλάδα με τις πεταλούδες, (Βραβείο Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Αναγραφή στον Τιμητικό Πίνακα της ΙΒΒΥ), μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, στο οποίο ο κόσμος της φαντασίας συγκρούεται με αυτόν της φύσης, η Δικαίου καταθέτει δύο ακόμη μυθιστορήματα, γραμμένα με χιούμορ και παιδική ματιά που διατυπώνουν μια διαφορετική αντίληψη για τα πλάσματα της φαντασίας, καθώς τα φαντασματάκια διακρίνονται μόνο για τα καλά τους συναισθήματα και δρουν θεραπευτικά στον πραγματικό κόσμο. Η συγγραφέας συνδέοντας την πραγματικότητα με τη φαντασία κατορθώνει στα Φαντασματάκια της γυάλινης αυλής να μεταφέρει μέσα από αυτά αξίες της καθημερινής μας ζωής, εκμηδενίζοντας την απόσταση ρεαλιστικού και φανταστικού ενώ στις Περιπέτειες με μια Πριγκιπέσα οι ίδιοι φανταστικοί ήρωες ανατρέπουν καταστάσεις και δίνουν λύσεις στα προβλήματα που δημιουργούνται στη μικρή ηρωίδα λόγω χωρισμού των γονιών της.

Η Ελένη Δικαίου, μέσα από τον πλούτο των θεμάτων, τον έντεχνο χειρισμό των χαρακτηριστικών κάθε λογοτεχνικού είδους, των αφηγηματικών τεχνικών, με τις κορυφώσεις και ανατροπές της πλοκής, τους, συχνά, πολυδιάστατους χαρακτήρες, τη δημιουργική φαντασία, τη γνώση της ψυχολογίας και της αντιληπτικής ικανότητας του αναγνώστη στον οποίο απευθύνεται, αναδεικνύεται μια εξαίρετη συγγραφέας της οποίας το έργο συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία αναγνωστικής απόλαυσης στους μικρούς και νεαρούς αναγνώστες στους οποίους απευθύνεται.

* Υποψήφια για το βραβείο Andersen 2016 για την εικονογράφηση βιβλίων για παιδιά είναι η Λήδα Βαρβαρούση.

* Η Άντα Κατσίκη- Γκίβαλου είναι ομότιμη καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας του Π.Τ.Δ.Ε. του Ε.Κ.Π.Α.

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΔΙΚΑΙΟΥ

politeia-link

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Α. Α. Μιλν: «Αν ζήσεις μέχρι τα εκατό, θέλω να ζήσω μέχρι τα εκατό μείον μία ημέρα, για να μην χρειαστεί ποτέ να ζήσω χωρίς εσένα, Γουίνι»

Α. Α. Μιλν: «Αν ζήσεις μέχρι τα εκατό, θέλω να ζήσω μέχρι τα εκατό μείον μία ημέρα, για να μην χρειαστεί ποτέ να ζήσω χωρίς εσένα, Γουίνι»

Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 18 Ιανουαρίου 1882, γεννήθηκε στο Λονδίνο ο Άλαν Αλεξάντερ Μιλν [Alan Alexander Milne], δημιουργός του πιο γνωστού αρκουδιού της παιδικής λογοτεχνίας, του Γουίνι, που μεγάλωσε γενιές και γενιές. Τα βιβλία του Μιλν κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Νεφέλη.

...
Μορίς Σέντακ: Το φιλάσθενο εβραιόπουλο από το Μπρούκλιν που έγραψε το παιδικό βιβλίο ορόσημο του 20ου αιώνα

Μορίς Σέντακ: Το φιλάσθενο εβραιόπουλο από το Μπρούκλιν που έγραψε το παιδικό βιβλίο ορόσημο του 20ου αιώνα

Μια μέρα σαν σήμερα, 10 Ιουνίου 1928, γεννήθηκε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης ο Μορίς Σέντακ. 

Επιμέλεια: Ομάδα 018

Γιος Πολωνοεβραίων μεταναστών στις ΗΠΑ, της Σάντι Σίντλερ και του Φίλιπ Σέντακ, ο Μορίς γεννήθηκε μια ...

Ζιλμπέρ Ντελαέ: Ο Βέλγος τυπογράφος που αγαπούσε την ποίηση και δημιούργησε το εκδοτικό φαινόμενο «Λιλίκα»

Ζιλμπέρ Ντελαέ: Ο Βέλγος τυπογράφος που αγαπούσε την ποίηση και δημιούργησε το εκδοτικό φαινόμενο «Λιλίκα»

Ο Ζιλμπέρ Ντελαέ (19 Μαρτίου 1923 - 6 Δεκεμβρίου 1997) ήταν Βέλγος συγγραφέας. Είναι ο δημιουργός της σειράς βιβλίων με ηρωίδα τη «Λιλίκα», ένα εκδοτικό φαινόμενο που ξεκίνησε το 1954 και συνεχίζεται. Οι «Ιστορίες με τη Λιλίκα» κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Γράφει η Ελένη Κο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το περίεργο μαξιλάρι» του Μισέλ Φάις (κριτική)  – Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε;

«Το περίεργο μαξιλάρι» του Μισέλ Φάις (κριτική)  – Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε;

Για το παραμύθι του Μισέλ Φάις «Το περίεργο μαξιλάρι», σε εικονογράφηση Ντανιέλας Σταματιάδη από τις εκδόσεις Πατάκη. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Γιατί ένας ενήλικας να γράψει ένα λογοτεχνικό κείμενο που θα το εντάξει στ...

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, ανατρέχουμε στην «Ανθολογία Ποίησης για παιδιά και νέους» του Νικηφόρου Βρεττάκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Ομάδα 018

Πριν από ακριβώς 45 χρόνια, τον Μάρτιο του 1979, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος εξ...

Κρις Νέιλορ-Μπαλεστέρος: «Τα παιδιά που διαβάζοντας διασκεδάζουν θα γίνουν αναγνώστες για μια ζωή»

Κρις Νέιλορ-Μπαλεστέρος: «Τα παιδιά που διαβάζοντας διασκεδάζουν θα γίνουν αναγνώστες για μια ζωή»

Με αφορμή την κυκλοφορία της τρίτης ιστορίας με ήρωες τους Φρανκ & Μπερτ και τίτλο «Πικνίκ με μπισκότα» (μτφρ. Λύντη Γαλάτη, εκδ. Διόπτρα) είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα όσο και αποκαλυπτική γραπτή επικοινωνία με τον Βρετανό συγγραφέα και εικονογράφο Κρις Νέιλορ-Μπαλεστέρος. 

Συνέντευξη στην Ε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Η ανθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου μαθαίνει στα παιδιά να διαβάζουν ποίηση

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, ανατρέχουμε στην «Ανθολογία Ποίησης για παιδιά και νέους» του Νικηφόρου Βρεττάκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Ομάδα 018

Πριν από ακριβώς 45 χρόνια, τον Μάρτιο του 1979, ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος εξ...

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

Το Φάντασμα του Κάντερβιλ, του Όσκαρ Ουάιλντ – Ανάγνωσμα για παιδιά που αντέχει στο χρόνο και η θεατρική μεταφορά του

«Το φάντασμα του Κάντερβιλ» του Όσκαρ Ουάιλντ, το ανάγνωσμα που αντέχει στο χρόνο και απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους αλλά και στο ενήλικο κοινό, ανεβαίνει στο θέατρο Βεάκη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Δεγαΐτη και μετάφραση – θεατρική διασκευή Άνδρης Θεοδότου. Η κριτική αποτίμηση της παράστασης και αναγνωστικές προτ...

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Κουήρ ορατότητα και αποδοχή σε βιβλία για εφήβους – Πώς (δεν) προωθείται στα σχολεία ο διάλογος για τις έμφυλες ταυτότητες

Με αφορμή τη βίαιη επίθεση σε δύο non-binary άτομα στη Θεσσαλονίκη από νεαρούς πολλοί από τους οποίους είναι ανήλικοι, τίθεται το ερώτημα με ποια εργαλεία προσεγγίζονται στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και ειδικά στα Λύκεια, ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων και τι θέση έχουν βιβλία με κουήρ θεματολογία σε σχο...

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ