Little Miss Grumpy: «Ο εικονογράφος πρέπει να πει μια διαφορετική ιστορία, όχι απλώς να περιγράφει το κείμενο»

Η Little Miss Grumpy είναι κυρίως γνωστή από τη σελίδα της στο Instagram, η οποία αριθμεί σχεδόν 50 χιλιάδες ακολούθους. Η μικρή επιχείρηση που ξεκίνησε διστακτικά, μεγάλωσε και πλέον έχει αποκτήσει τη δική της στέγη σε έναν πολύχρωμο και ζεστό χώρο στα Εξάρχεια. 

Αυτό που δεν γνωρίζουν ίσως οι περισσότεροι όμως είναι ότι η Μαρία Παγκάλου –αυτό είναι το πραγματικό της όνομα– έχει επιμεληθεί την εικονογράφηση δεκατεσσάρων βιβλίων, με τελευταίο το παραμύθι Φανταζού της Κατρίνας Τσάνταλη (εκδ. Διόπτρα). Κάτι άλλο που ίσως δεν είναι τόσο γνωστό είναι ότι η Little Miss Grumpy υπογράφει τις πάνινες τσάντες του Βιβλιοπωλείου Πολιτεία με σκίτσα πορτρέτα διάσημων συγγραφέων -Ελλήνων και ξένων- που γίνονται ανάρπαστες. 

Η Μαρία που δεν είναι καθόλου grumpy

Η Μαρία με υποδέχθηκε ένα απόγευμα στο ολοκαίνουριο μαγαζί της μαζί με το σκυλάκι της, τη Νόρα, και μου απέδειξε ότι δεν είναι καθόλου grumpy. 

Να τα πάρουμε λίγο απ' την αρχή τα πράγματα. Είσαι αυτοδίδακτη.

Ναι, ναι.

Έχεις σπουδάσει υποκριτική, αν δεν κάνω λάθος. Πώς προέκυψε η ζωγραφική;

Ναι, είχα σπουδάσει ηθοποιός. Βγαίνοντας όμως απ' τη σχολή υπήρχε πολλή ανεργία και πολύ έντονη ανάγκη για χρήματα και, επειδή η ζωγραφική είναι κάτι που έκανα ως χόμπι, είπα να το δοκιμάσω και σ' ένα πιο επαγγελματικό επίπεδο και έπιασε. Πέτυχε αρκετά άμεσα.

Ξεκίνησες μέσω Instagram; 

Ναι, το Instagram με βοήθησε πολύ.

Πώς ανέβηκες τόσο; Θυμάσαι πότε έγινε το «μπαμ»; 

Δεν υπήρξε ποτέ κάποιο πολύ μεγάλο «μπαμ», αλλά ανέβαινα σταθερά και γρήγορα. Προσπαθούσα και το εμπλούτιζα συνεχώς, δούλευα συνέχεια. Έβγαζα καινούρια σχέδια, το έψαχνα, το κυνηγούσα και, όσο το δούλευα, το έβλεπα να ανεβαίνει.

Το κάνεις digital; 

Το κάνω όλο στο χέρι, και πλέον, τα τελευταία τρία χρόνια, το επεξεργάζομαι και λίγο ψηφιακά.

Στο χέρι δημιουργούνται εντελώς άλλα σχήματα και μία εντελώς άλλη υφή στα χρώματα, την οποία δεν την αλλάζω και την αναζητώ γενικότερα και σε άλλους καλλιτέχνες.

Δεν έχεις μπει στον πειρασμό να το κάνεις όλο ψηφιακά; 

Όχι, και δεν το βρίσκω καθόλου πειρασμό, να σου πω. Στο χέρι δημιουργούνται εντελώς άλλα σχήματα και μία εντελώς άλλη υφή στα χρώματα, την οποία δεν την αλλάζω και την αναζητώ γενικότερα και σε άλλους καλλιτέχνες. Μ' αρέσει πάρα πολύ το χειροποίητο σχέδιο. 

Κι εμένα. Με τι δουλεύεις; Με ακουαρέλα, με ξυλομπογιά;

Δούλευα για πολύ καιρό με ακουαρέλα και τον τελευταίο καιρό, μετά από ένα βιβλίο που έκανα και το έκανα όλο με ξυλομπογιά, μου άρεσε πάρα πολύ. Ξέρεις, όταν κάνεις ένα βιβλίο και αφιερώνεσαι για κάποιο διάστημα σ' αυτό το πρότζεκτ, τα επόμενα πρότζεκτ σου κάπως επηρεάζονται από τη δουλειά που έκανες πριν. Κι επειδή εγώ το δούλεψα όλο με ξυλομπογιά, άρχισα να δουλεύω πολύ την ξυλομπογιά τελευταία και μ' αρέσει πάρα πολύ. 

Δεν είναι δύσκολο μέσο;

Δεν μπορώ να πω ότι είναι δύσκολο, αλλά δεν έχει και την ελευθερία που σου προσφέρει το πινέλο με το νερό. Το πινέλο με το νερό πάει με το flow, δηλαδή δημιουργεί αυτό το σχέδιο.

Ανακατεύεις και πιο εύκολα τα χρώματα με το νερό, τα σβήνεις πιο εύκολα. 

Ναι, βέβαια. Κάνεις πιο εύκολα προσμίξεις. Όμως, για κάποιον λόγο, την έχω λατρέψει την ξυλομπογιά. Νομίζω ότι είναι μία φάση και μετά, ξέρεις, θα επιστρέψω πάλι στην ακουαρέλα. Μετά θέλω να δοκιμάσω και τα λάδια.

Γιατί «Little Miss Grumpy»; Δεν μου φαίνεσαι καθόλου grumpy. 

Όχι, όχι, είμαι πάρα πολύ. Έπρεπε να 'ναι εδώ η μαμά μου κι η αδερφή μου να το επιβεβαιώσουν. Είμαι πολύ grumpy!

Άρα από εκεί βγήκε το όνομα; 

Από εκεί. Όταν το ξεκίνησα το 2017, ήμουν σε βαθμό 10 grumpy. Τώρα, μετά από κάποια δουλίτσα που 'χει γίνει, θεωρώ πως έχω πέσει στο 6. Άμα πάω στο 1, δεν ξέρω τι θα κάνουμε, μάλλον θα πρέπει ν' αλλάξω brand. 

Πιστεύεις ότι μπορείς να πας στο 1; 

Όχι μωρέ, εντάξει, δεν το πιστεύω. Δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν τόσο πολύ, αλλά σίγουρα μπορούν να δουλευτούν. Η γκρίνια είναι κακό πράγμα –για να μιλήσω λίγο σοβαρά– και όσο περνάνε τα χρόνια προσπαθώ να την αποβάλλω από πάνω μου. Επίσης, δεν μπορώ να κάνω και πολλή παρέα με ανθρώπους που γκρινιάζουν. 

Θα έλεγες ότι έχεις κάποια τεχνική εικονογράφησης; Γιατί έχεις ένα ιδιαίτερο, δικό σου στυλ. Δηλαδή μόλις βλέπει κάποιος ένα σχέδιό σου, καταλαβαίνει αμέσως ότι είναι Little Miss Grumpy.

Νομίζω ότι δεν έχω ένα συγκεκριμένο στυλ γιατί συνεχώς αλλάζει και εξελίσσεται, αλλά έχω ένα πολύ συγκεκριμένο στυλ γραφής. Τα χρώματα, η δύναμη που βάζω στην ξυλομπογιά και η γραφή μου είναι όντως πολύ χαρακτηριστικά. Οπότε, επειδή έχω δουλέψει και με κόμικ –πιο καρικατούρα– και πιο ρεαλιστικό και παρ' όλα αυτά και τα δύο αναγνωρίζονται ότι είναι δικά μου, θεωρώ πια ότι είναι το χρώμα. Οπότε νομίζω ότι έχει να κάνει με τη γραφή. 

Ό,τι και να κάνω, όπου και να πάω –στο σινεμά, στο θέατρο, στον δρόμο– μου 'ρχονται σκέψεις και ιδέες.

Από που αντλείς έμπνευση; Ψάχνεις να βρεις κάτι που να σε συγκινεί στις ιστορίες, όσον αφορά στην εικονογράφηση βιβλίων, π.χ. του Φανταζού (εκδ. Διόπτρα); 

Ναι, ναι. Οι ανθρώπινες ιστορίες είναι που με συγκινούν πάντα. Οι ιστορίες που ακούμε από έναν άλλον άνθρωπο, από έναν ηλικιωμένο ή από έναν νέο που έχει να σου πει πολλά. Έμπνευση μου δίνουν οι άνθρωποι και τα χρώματα, και αυτό δεν σταματάει ποτέ. Ό,τι και να κάνω, όπου και να πάω –στο σινεμά, στο θέατρο, στον δρόμο– μου 'ρχονται σκέψεις και ιδέες. Άσε τι γίνεται όταν πέφτω για ύπνο το βράδυ, που σταματάνε όλα και κλείνουν τα φώτα...

Πανικός.

Ναι, δεν διανοείσαι.

Φοβάσαι ότι μπορεί να στερέψει ποτέ αυτή η έμπνευση;

Ναι, φοβάμαι πάρα πολύ. Γενικά είμαι φοβητσιάρα. Φοβάμαι την ασθένεια, την αρρώστια. Δεν φοβάμαι μόνο μη στερέψει η έμπνευση, φοβάμαι και τα χέρια μου και τα μάτια μου. Ξέρεις, όλα αυτά τα πρακτικά ζητήματα για να φέρω αυτό το αποτέλεσμα. 

Είσαι νέα βέβαια ακόμα.

Είμαι νέα, είμαι 32, αλλά η ζωή είναι πολύ απρόβλεπτη. 

Πόση ελευθερία έχεις κατά την εικονογράφηση; Πού πιστεύεις ότι τελειώνουν τα όρια του συγγραφέα και πού αρχίζουν τα δικά σου ως εικονογράφος; 

Λοιπόν, αυτό είναι ένα ζήτημα που λίγο το έχω ξεχάσει γιατί τα τελευταία χρόνια συνεργάζομαι με την Κατρίνα Τσάνταλη, με την οποία είμαστε και φίλες και δεν μου δίνει πολλές οδηγίες, δηλαδή δέχεται συνήθως αυτό που της ζωγραφίζω. Εντάξει, μπορεί να χρειαστεί να κάνω κάποιες αλλαγές βέβαια. Στο Φανταζού συγκεκριμένα κάναμε αλλαγές και έδωσα αρκετά δείγματα, γιατί τα ζώα δεν είναι το ατού μου και προσπαθούσα να το βρω μέσα από το βιβλίο. Γενικά προσπαθώ να την κερδίζω την ελευθερία μου, γιατί χωρίς αυτή δυστυχώς δεν μπορώ να δημιουργήσω. Οπότε έχει τύχει και να μη δεχτώ κάποια δουλειά επειδή ο συγγραφέας ήταν πολύ συγκεκριμένος και είχε δώσει πολύ συγκεκριμένες οδηγίες στο κείμενό του, και εγώ δεν μπορούσα να το ακολουθήσω αυτό. Ο εικονογράφος πρέπει να πει μια διαφορετική ιστορία από τον συγγραφέα, κάτι συμπληρωματικό, και όχι απλώς να περιγράφει το κείμενο του συγγραφέα. 

Τι σε τράβηξε στην εικονογράφηση;

Αρχικά δεν θεωρώ τον εαυτό μου εικονογράφο. Θεωρώ τον εαυτό μου σκιτσογράφο – κάτι πιο ελεύθερο. Με ενδιαφέρει πάρα πολύ και το ενήλικο σχέδιο. Δεν με τράβηξε κάτι συγκεκριμένο, με τράβηξε γενικότερα η ζωγραφική και ό,τι έχει να κάνει με αυτή.

είναι πολύ καλό πράγμα να διαβάζουμε. Μας βοηθάει στα πάντα. Ανοίγει το μυαλό μας, ανοίγει η ψυχή μας.

Πιστεύεις ότι για να είσαι καλός εικονογράφος βιβλίων πρέπει να είσαι και φανατικός αναγνώστης; Ή δεν έχει σημασία;

Αυτή η ερώτηση είναι πολύ ωραία και μπορώ να πω και αρκετά δύσκολη να απαντηθεί. Θα το γενικεύσω λίγο. Θεωρώ ότι είναι πολύ καλό πράγμα να διαβάζουμε. Μας βοηθάει στα πάντα. Ανοίγει το μυαλό μας, ανοίγει η ψυχή μας. Οπότε θα πω ότι είναι καλό να διαβάζουμε για τα πάντα – και για πάντα.

Όπως βλέπουμε κι εδώ, από το γραφείο σου που έχει πάνω του βιβλία.

Ναι, ναι [γέλιο]. Αυτό εδώ διαβάζω τώρα. Πολύ ωραίο. Ο δήμιος του έρωτα (εκδ. Άγρα) του Ίρβιν Γιάλομ . 

Και το άλλο είναι του Αλαίν Ντε Μποττόν Το χρονικό του έρωτα (εκδ. Πατάκη).

Αυτό το διαβάζει η αδερφή μου, αλλά κάπως είναι ωραίο γιατί είναι Ο δήμιος του έρωτα και Το χρονικό του έρωτα και είναι εδώ μαζί, τυχαία. 

Όταν ήσουν μικρή, είχες κάποιο αγαπημένο εικονογραφημένο βιβλίο;

Αχ... Είχα, αλλά δεν είναι γνωστό βιβλίο. Ήταν μια σειρά παραμυθιών που λεγόταν Χριστίνα (εκδ. Παπαδόπουλος) – π.χ. «Η Χριστίνα κάνει αυτό», «Η Χριστίνα κάνει το άλλο». Είναι πολύ παλιό, 90's, μπορεί και 80's.

Πιστεύεις ότι σε επηρέασε καθόλου; 

Ναι, με επηρέασε. Είχε γραφτεί στο υποσυνείδητό μου. Είχα να το δω χρόνια. Ξεκίνησα να ασχολούμαι με τη ζωγραφική, έκανα, έρανα, έφτασα σ' ένα σημείο και πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου και είδα ομοιότητα η οποία ήταν σημαντική. Μπορεί να μην έμοιαζαν τόσο πολύ τα πρόσωπα, αλλά έμοιαζε η αίσθηση. Και, αλήθεια σου λέω, είχα να το δω από όταν ήμουν πολύ μικρή, τύπου επτά χρονών. 

Γιατί θα ήταν καλό τα παιδιά να ζωγραφίζουν;

Γιατί είναι μαγικό να βλέπεις ένα άσπρο χαρτί ξαφνικά να λέει μια ιστορία. Γιατί είναι μία πολύ δημιουργική ενασχόληση. Δίνει πολλή ελευθερία και γενικά δουλεύει το μυαλό μας και την ψυχή μας σ' έναν πολύ μεγάλο βαθμό. Και όταν ολοκληρώσουμε το έργο μας –είτε είμαστε παιδιά είτε είμαστε μεγάλοι–, πάντα νιώθουμε πιο γεμάτοι. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην νιώθουμε πιο γεμάτοι.

ωραίο θα ήταν να ζωγραφίζουν τις στιγμές τους –κάποια αγαπημένη τους στιγμή του καλοκαιριού, κάποιο αγαπημένο τους φρούτο, ένα ωραίο τοπίο– για να θυμούνται το καλοκαίρι που πέρασε και δεν ξαναγυρίζει. 

Έχεις να προτείνεις ένα-δύο δημιουργικά κόλπα για τα παιδιά μια που ακόμα είναι καλοκαίρι;

Αρχικά, τα παιδιά το καλοκαίρι καλό θα ήταν να είναι εντελώς ελεύθερα να παίξουν μέχρι να κοιμηθούν πάνω στο παιχνίδι από τη νύστα. Το πιο δημιουργικό που έκανα τα καλοκαίρια ήταν ότι συνεχώς έφτιαχνα παιχνίδια απ' το μυαλό μου που έχουν να κάνουν με τη φύση και με τη θάλασσα. Δημιουργούσα συνεχώς καινούρια παιχνίδια εκεί όπου ήμουν διακοπές. Από εκεί και πέρα, πάντα να έχουν μαζί τους ένα μπλοκ ζωγραφικής και ξυλομπογιές. Επίσης, ωραίο θα ήταν να ζωγραφίζουν τις στιγμές τους –κάποια αγαπημένη τους στιγμή του καλοκαιριού, κάποιο αγαπημένο τους φρούτο, ένα ωραίο τοπίο– για να θυμούνται το καλοκαίρι που πέρασε και δεν ξαναγυρίζει. 

Αισιόδοξη νότα.

Μια αισιόδοξη νότα!

Κρατώντας αυτή την –καθόλου– αισιόδοξη διάθεση, θα σε ρωτήσω για την Τεχνητή Νοημοσύνη που έχει μπει δυναμικά στη ζωή μας. Σε τρομάζει καθόλου ότι μπορεί να σε αντικαταστήσει; 

Λοιπόν, αυτή την ίδια ακριβώς ερώτηση μου την έκανε ο ψυχοθεραπευτής μου πρόσφατα. Μου κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση που μου το ρωτάς και μπράβο σου! 

Όχι, δεν με τρομάζει, γιατί η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν θα φτάσει ποτέ μα ποτέ το ανθρώπινο μυαλό και το ανθρώπινο συναίσθημα. Οπότε όποιον αλγόριθμο κι αν βγάλουν, ποτέ δεν θα αγγίξει την ανθρώπινη ψυχή, ποτέ δεν θα ταυτιστούμε εμείς οι άνθρωποι με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Δεν με φοβίζει καθόλου λοιπόν. Αυτή να φοβάται εμάς!

Μ' αρέσει! Θα σε πάω στο βιβλίο της Κατρίνας Τσάνταλη Φανταζού (εκδ. Διόπτρα), το οποίο έχει να κάνει με την αιχμαλωσία των ζώων, τα ζωολογικά πάρκα και τον ακτιβισμό. Είπες και πριν ότι χρησιμοποίησες ξυλομπογιά. Είναι λίγο σαν να το έχει ζωγραφίσει ένα παιδί με τις ξυλομπογιές του και είναι πολύ όμορφο αυτό. Πώς σου ήρθε η ιδέα να το κάνεις έτσι και πώς προσέγγισες αυτό το θέμα; 

Χαίρομαι πολύ που σου άρεσε. Όπως σου είπα, περάσαμε από πολλές δοκιμές μέχρι να φτάσω στην ξυλομπογιά, γιατί θέλω τα παραμύθια να τα βλέπει ένα παιδί και να πιστεύει ότι μπορεί να τα φτιάξει κι αυτό. Οπότε κι εγώ μαθαίνω σιγά-σιγά, παραμύθι το παραμύθι, και όσο περνάει ο καιρός θέλω να έρχομαι λίγο πιο κοντά σε μία τεχνική που τα παιδιά θα μπορούσαν να υιοθετήσουν. Οκ, είναι τέλειο να βλέπουν ένα παραμύθι και να λένε «ουάου», αλλά είναι επίσης πολύ ωραίο να βλέπουν ένα παραμύθι και να λένε ότι «ξέρεις κάτι; Αυτό μπορώ να το φτιάξω κι εγώ και θέλω να το κάνω τώρα!». Να τους δίνει κίνητρο, ρε παιδί μου. 

Όσον αφορά στο πώς προσέγγισα το θέμα, με την Κατρίνα (Τσάνταλη) έχουμε κάνει πάρα πολλές συζητήσεις πάνω σ' αυτό το ζήτημα, γιατί είναι ένας άνθρωπος που το έχει ψάξει πάρα πολύ. Είναι ένα θέμα που με πονάει και χρειάστηκε να πάρω την απόστασή μου – γι' αυτό κάναμε και πάρα πολλές δοκιμές, γιατί στην πραγματικότητα είναι κάτι πάρα πολύ στενάχωρο.

Βασίζεται σε πραγματική ιστορία. Όλοι θυμόμαστε τον Μπαζού, τον χιμπατζή στο ζωολογικό πάρκο στα Σπάτα, που ξέφυγε από τον περιφραγμένο χώρο και τελικά θανατώθηκε.

Φυσικά. Στην αρχή ό,τι σχέδιο έβγαζα ήταν πάρα πολύ dark, πολύ σκοτεινό και πολύ στενάχωρο, γιατί ήμουν επηρεασμένη από την πραγματικότητα. Οπότε πήρα λίγη απόσταση. Είπα ότι θα βάλω και λίγο χιούμορ, θα βάλω τα χρωματάκια μου, θα ακολουθήσω κι αυτή την τεχνική με την ξυλομπογιά και πάμε να φτιάξουμε κάτι αισιόδοξο. Γιατί μιλάμε για ένα παιδικό παραμύθι και πρέπει η στεναχώρια, η πίκρα, τα κακά πράγματα που συμβαίνουν να είναι κάπως φιλτραρισμένα – όχι ωραιοποιημένα, αλλά κάπως φιλτραρισμένα.

Θες να μου πεις και για τον χώρο που άνοιξες, που έχεις πλέον ένα «σπίτι» για τις δημιουργίες σου; 

Λοιπόν, το «σπίτι» αυτό, το μαγαζί μου, άνοιξε στις 7 Ιουνίου. Είναι πάρα πολύ καινούριο και ακόμα έχει αρκετή δουλειά. Βρίσκεται στην οδό Ιπποκράτους 40 και Διδότου γωνία. Όπως βλέπεις, είναι γεμάτο χρώματα, αγάπη και μεγάλη προσπάθεια. Δεν ντρέπομαι να πω ότι έχω προσπαθήσει πολύ κι έχω δουλέψει πολύ σκληρά για να το καταφέρω αυτό. Και τους περιμένω όλους, όπως βλέπεις, με λουλούδια ολάνθιστα και με πάρα πολλά φώτα.

Και με τη Νόρα, το σκυλάκι σου.

Με τη Νόρα, ναι, και με πάρα πολλή χαρά!