«Μα πού πήγαν όλοι;» της Σοφίας Δάρτζαλη, με τις εικόνες του Βασίλη Κουτσογιάννη – Ανοιχτή πρόσκληση στο μουσείο

Τα παιδιά είναι εκ φύσεως και εκ γενετής καλλιτέχνες. Ζουν μέσα από την παρατήρηση οτιδήποτε υπάρχει γύρω τους, μέσα από τις σκέψεις που τους γεννούν όσα τους συμβαίνουν, από τους προβληματισμούς και τα συναισθήματα που νιώθουν. Η πορεία κάθε παιδιού καθώς αναπτύσσεται κι εξελίσσεται δεν είναι παρά μια διαρκής διαδικασία αφύπνισης και επίγνωσης. Κι η τέχνη; Με τα λόγια του Πικάσο, «η τέχνη ξεπλένει από την ψυχή τη σκόνη της καθημερινότητας». 

Αυτή την απάντηση παίρνει κάποια στιγμή κι ο Πέδρο, ο μικρός ήρωας του βιβλίου Μα πού πήγαν όλοι; της Σοφίας Δάρτζαλη, καθώς εναγωνίως αναζητά την αλήθεια. Από την άλλη, οι μικροί αναγνώστες της εικονογραφημένης ιστορίας δέχονται πρόσκληση να γνωρίσουν μέσα από την ιστορία του μικρού Πέδρο, την τέχνη ως δυνατότητα στη ζωή τους. Μέσα λοιπόν από έργα, σκέψεις μεγάλων ζωγράφων αλλά και την ιστορία ενός παιδιού, η ιστορία ξεδιπλώνεται ως μια περιήγηση σε ένα φανταστικό μουσείο και ταυτόχρονα μια τρυφερή και χαμηλόφωνη ωδή στη φιλία, στη συντροφικότητα και την αξία να μοιραζόμαστε τις ανακαλύψεις μας.

Η σύνθεση του εξωφύλλου μας δίνει ήδη πολλά στοιχεία: Βλέπουμε περίτεχνες κορνίζες που πλαισιώνουν πίνακες ζωγραφικής αλλά που τα θέματά τους μας λοξοκοιτούν από μια γωνιά. Σ’ ένα σημείο μια μικρή φωτεινή επιγραφή που γράφει EXIT, έξοδος, δεν μας τοποθετεί απλώς στον χώρο που στεγάζει τα έργα τέχνης – το μουσείο – αλλά μας κλείνει το μάτι για το τι μπορεί να συμβαίνει εκτός μουσείου, εκτός του κάδρου των έργων τέχνης.

Το βιβλίο όμως δεν είναι απλώς μια εισαγωγή στην ιστορία της τέχνης για παιδιά. Είναι η ιστορία του Πέδρο από την Ισπανία, ενός αγοριού που ζει για πάντα με μία χήνα μέσα σε έναν πίνακα, όπως τον αποτύπωσε ο Ισπανός ζωγράφος του. Ποιο είναι αυτό το αγόρι; Όπως κάθε έργο τέχνης, ο Πέδρο υπάρχει μέσα από τα βλέμματα των επισκεπτών του μουσείου. Η σχέση επισκέπτη-εκθέματος είναι ένα σχόλιο πάνω στο χρόνο που κυλά και την τέχνη που καταφέρνει να τον εγκλωβίζει και να τον σταματά. Μια σκέψη που διαπερνά όλο το βιβλίο.

Όταν κάποια στιγμή τα βλέμματα των επισκεπτών χάνονται εξαιτίας ενός απροσδιόριστου κακού που συμβαίνει εκτός μουσείου, εκτός του χώρου της τέχνης, το μουσείο σκοτεινιάζει, οι ήρωες των έργων χάνουν το νόημά τους, τον λόγο ύπαρξής τους και σαν κοινοί θνητοί εύκολα διολισθαίνουν σε άγονες αλληλοκατηγορίες.

Στη συνομιλία του με τα έργα τέχνης παίρνει απαντήσεις με τα λόγια των σπουδαίων δημιουργών τους: του Πικάσο, του Μαγκρίτ, του Νταλί. Ο κόσμος του Πέδρο διευρύνεται.

Το αγόρι με τη χήνα, ο Πέδρο, παίρνει τη μεγάλη απόφαση να εξερευνήσει τον κόσμο: από αίθουσα σε αίθουσα, από πίνακα σε πίνακα, από το ένα καλλιτεχνικό ρεύμα στο άλλο. Ανακαλύπτει νέους κόσμους πολύ διαφορετικούς.

Η αφήγηση προχωρά με το παιδί να περιγράφει τις εντυπώσεις και τα συναισθήματά του από την επαφή με τον έξω κόσμο. Είναι πολλά αυτά που δεν καταλαβαίνει, του προκαλούν φόβο ή και αγωνία μαζί. Στη συνομιλία του με τα έργα τέχνης παίρνει απαντήσεις με τα λόγια των σπουδαίων δημιουργών τους: του Πικάσο, του Μαγκρίτ, του Νταλί. Ο κόσμος του Πέδρο διευρύνεται.

Σ’ένα από τα ομορφότερα δισέλιδα του βιβλίου βρίσκει γαλήνη από την επαφή με το υγρό στοιχείο. Ο πίνακας που τον γαληνεύει είναι από τη σειρά των έργων τέχνης Νούφαρα του μεγάλου ιμπρεσιονιστή Κλοντ Μονέ (1840-1926).

Εκεί, θα συναντήσει έναν αναπάντεχο σύντροφο και μαζί του όλα θα μπουν σε τάξη: θα μοιραστεί τις ανησυχίες του και τις χαρές του, θα μάθει πολλά και θα ξαναδεί τον νέο κόσμο που έχει απλωθεί μπροστά του με γαλήνη και κατανόηση.

Ο Πέδρο έχει αποκτήσει έναν συνοδοιπόρο στο μεγάλο ταξίδι της ανακάλυψης της ζωής. Ένα αριστοκρατικής γενιάς αγόρι από την Ισπανία ενώνεται με ένα θρυλικό ταξιδευτή, τον Σεβάχ τον θαλασσινό.

Η Σοφία Δάρτζαλη γεννήθηκε στον Βόλο το 1974 και μεγάλωσε στη Λάρισα. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στην Αθήνα και την τέχνη του βιβλίου στην Αγγλία. Ζει στην Αθήνα με τον σύζυγο και τους δύο γιους της. Το πρώτο της βιβλίο, Όταν η μαμά μου είπε ψέματα (εκδ. Λιβάνη) τιμήθηκε με το βραβείο IBBY Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα βιβλίου για παιδιά ή νέους, το 2017. Κυκλοφορούν επίσης, τα βιβλία της Έχεις λίγο χρόνο; (εικον. Σάντρα Ελευθερίου, εκδ. Μεταίχμιο, 2021), καιΤο σύνναιφο που κατάπινε τα ναι (εικον. Ρένια Μεταλληνού, εκδ. Διόπτρα, 2018).

Η Σοφία Δάρτζαλη με αγάπη για την τέχνη και πίστη στη σκέψη του Πικάσο ότι η τέχνη είναι ένα ψέμα που μας φέρνει πιο κοντά στην αλήθεια, έγραψε ένα πρωτότυπο, ανοιχτό σε πολλές αναγνώσεις και αισιόδοξο βιβλίο για τα παιδιά.

Τις εικόνες του βιβλίου έχει ζωγραφίσει ο εικονογράφος Βασίλης Κουτσογιάννης, που έχει ένα αξιοσημείωτο εικονογραφικό έργο και παρουσιάζει εδώ μια εμπνευσμένη δουλειά. Με αφετηρία έργα τέχνης, δημιουργεί ένα πλούσιο και ευφάνταστο σύμπαν από εικόνες ενώ δίνει στον Πέδρο ζωντάνια και νεύρο.

Στο τέλος του βιβλίου, το ευρετήριο έργων αλλά και η ματιά στο εργαστήρι του δημιουργού λειτουργούν ως ακόμη ένα έναυσμα για ανακαλύψεις και περιηγήσεις σε μουσεία και χώρους καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά και για δημιουργία από τα ίδια τα παιδιά.

*Η ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΟΒΗΛΑ είναι δημοσιογράφος.

Ακούστε εδώ το επεισόδιο του podcast Να ένα βιβλίο για παιδιά που είναι αφιερωμένο στο βιβλίο Μα πού πήγαν όλοι;