«Γιορτές χωρίς οθόνες»: 85 βιβλία που θα αγαπήσουν τα παιδιά

Βιβλία που διευρύνουν τον κόσμο των παιδιών

Τα δύο βιβλία που φέρουν την υπογραφή του Ιάπωνα Χίρο Καμιγκάκι Το μυστήριο του πανήψυλου πύργου και Η παράξενη υπόθεση του κάστρου του ουρανού ανήκουν στη σειρά «Πιερ, Ο ντετέκτιβ λαβύρινθων» (μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου, εκδ. Μάρτης).

Είναι βιβλία που θα μαγνητίσουν τα παιδιά και όπως γράφει στην κριτική της η Ελευθερία Ράπτου «ο νεαρός ντετέκτιβ Πιερ, πρωταγωνιστής των υποθέσεων μυστηρίου και παράδοξων γρίφων, μαζί με τη φίλη του Κάρμεν, προσπαθούν να λύσουν τα αινίγματα που τίθενται, να αποκρυπτογραφήσουν κώδικες, να βρουν τους ενόχους, να προστατέψουν θησαυρούς και αντικείμενα από τα χέρια ιδιόρρυθμων κακοποιών που θέλουν να σπείρουν την παγκόσμια αταξία. Για να αποτρέψουν την εγκατάσταση στις πόλεις και στις ζωές των ανθρώπων του «λαβυρινθικού χάους», χρειάζεται να εντοπίσουν τα σημάδια στις πολύπλοκες κατασκευές και χωρικές διατάξεις, στις οποίες ο Καμιγκάκι και οι συνεργάτες του στήνουν τον κάθε μύθο. Σε αυτό το οδοιπορικό επίλυσης μυστηρίων και ιχνηλάτησης πολύπλοκων διαδρομών, οι υποψήφιοι αναγνώστες των βιβλίων χρειάζεται να είναι απαραιτήτως μέτοχοι. Τούτο συμβαίνει γιατί στα βιβλία του Καμιγκάκι η δομή είναι πολυεπίπεδη. Επί της ουσίας πρόκειται για μια εμπειρία εμβύθισης στην πλοκή και στα αισθητικά προτάγματα».

Το βιβλίο Αγόρι Κορίτσι (μτφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη, εκδ. Καπόν) της πολύ ταλαντούχας Γαλλίδας συγγραφέα και εικονογράφου Ελέν Ντριβέρ [Helene Druvert] λέει στα παιδιά ότι μπορούν να είναι ό,τι θέλουν, όπως το θέλουν. Ένα βιβλίο με εντυπωτική εικονογράφηση που είναι όμως πάνω από όλα ένα βιβλίο για το δικαίωμα των παιδιών να ονειρεύονται ό,τι τους αρέσει: πριγκίπισσες και κάστρα αλλά και περιπέτειες, το δικαίωμά τους να κλαίνε, να φοβούνται και να θυμώνουν. Και βέβαια, το δικαίωμά τους να λένε όχι.

Το βιβλίο Εμπρός να αλλάξουμε τον κόσμο! (μτφρ. Μαρίζα Ντεκάστρο, εκδ. Καπόν) είναι μια προτροπή μέσα από 25 αληθινές ιστορίες τόλμης και επαναστατικότητας που συνέλεξε και παρουσιάζει η Αλεξάντρα Στιούαρτ. Ιστορίες καλοσύνης και ανθρωπιάς μέσα σε αντίξοες συνθήκες.

Μια πολύ έξυπνη ιδέα βρίσκεται πίσω από το βιβλίο Αυτό που μας κάνει ανθρώπους (εικονογράφηση Άννα Φορλάτι, μτφρ. Κωνσταντίνα Μαριδάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός) του Βίκτορ Ντ. Ο. Σάντος, ενός Βραζιλιανοαμερικανού συγγραφέα με διδακτορικό στη γλωσσολογία που έχει όπως μπορούμε να φανταστούμε ιδιαίτερη αγάπη στη γλώσσα και σε αυτό το... κάτι που μας ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα πλάσματα του πλανήτη μας και μας κάνει ανθρώπους. Το βιβλίο «υιοθετήθηκε» από την Unesco που το χρησιμοποίησε στην δεκαετή (2022-2032) εκστρατεία της για τις περιφερειακές γλώσσες. 

Με τη συλλογή ιστοριών που τις αφηγούνται οι ίδιες Γυναίκες αρχαίες και βυζαντινές που άγγιξαν και ξεπέρασαν τον μύθο (εικονογράφηση Ρένια Μεταλληνού, εκδ. Παπαδόπουλος) των Βασιλικής Μαρκάκη και Ζήνωνα Ζαμπακίδη, τα παιδιά παίρνουν μια γερή γεύση για το τι σήμαινε να είσαι γυναίκα σε εποχές που δεν υπήρχαν ούτε σαν σκέψη τα δικαιώματα των γυναικών. Όπως το έθεσαν οι ίδιοι οι δημιουργοί σε συνέντευξη που μας έδωσαν «διαβάζοντας για γυναίκες που διακρίθηκαν σε πολύ δύσκολες συνθήκες λες «μπορώ και εγώ». 

Τη φωνή μιας γυναίκας που έχει αφήσει τεράστιο αποτύπωμα στην ελληνική γλώσσα συστήνουν στα παιδιά οι δημιουργοί του βιβλίου Το όνομά μου είναι Κική Δημουλά (εκδ. Ίκαρος). Οι Νίκος Μαθιουδάκης και Μάνος Μπονάνος συνεχίζουν τη σειρά βιογραφιών «Το όνομά μου είναι...» μέσα από την οποία συστήνουν το έργο Ελλήνων ποιητών και τη ζωή τους στα μικρά παιδιά.  

Ένα ταξίδι στη γλώσσα είναι κι αυτό στο οποίο προσκαλεί τα παιδιά η Ζωή Βαλάση με το βιβλίο της Ήλιος, ήλιος και βροχή (εκδ. Τόπος). Το ίδιο το υλικό του βιβλίου έχει τη δική του ιστορία και τις δικές του περιπέτειες. Έχει διαβαστεί από παιδιά περασμένων γενιών και συνεχίζει να επανεκδίδεται για να προσκαλεί στο ταξίδι και τα σημερινά παιδιά. Από τα Δωδεκάνησα μας μεταφέρει στην Ήπειρο, την Εύβοια, την Κρήτη, την Πελοπόννησο, τα νησιά του Σαρωνικού, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, τη Θράκη και τα Ιόνια Νησιά. 

Με τις 2194 Ημέρες πολέμου (εκδ. Μεταίχμιο) της Μαρίζας Ντεκάστρο σε εικονογράφηση Αχιλλέα Ραζή, τα παιδιά γνωρίζουν με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο τι συνέβη στα έξι χρόνια που διήρκησε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Ήταν χρόνια φρίκης, εξαχρείωσης, πρωτοφανών διώξεων, ήταν τα χρόνια που η ανθρωπότητα δοκιμάστηκε με τρόπο αδιανόητο μέχρι τότε. Το βιβλίο καλεί τα παιδιά να γνωρίσουν όλες τις πτυχές των γεγονότων με σεβασμό στις ανάγκες τους για τεκμηριωμένη γνώση. 

Στη φετινή στρογγυλή επέτειο από την πτώση της χούντας, κυκλοφόρησε αυτό το πρωτότυπο στη σύλληψη βιβλίο για τα παιδιά με θέμα τα θύματα της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο (Red ‘n’ Noir). Ο Γιώργος Κτενάς (κείμενο) και ο John Antono (εικονογράφηση) αφηγούνται την ιστορία ενός σημερινού μικρούλη που μεγαλώνει στην ίδια γειτονιά όπου ζούσε το μικρότερο θύμα του Πολυτεχνείου. Μέσα από τα μάτια του μικρού, οι αναγνώστες εξοικειώνονται με τους ιστορικούς τόπους και μαθαίνουν τη σημασία της διατήρησης της ιστορικής μνήμης.

Στο μεγάλο βιβλίο των μουσείων (μτφρ. Λαμπριάνα Οικονόμου, εκδ. Φουρφούρι) δύο Γάλλοι δημιουργοί, η Ευά Μπενσάρ (κείμενο) και ο Μπενζαμέν Σο (εικονογράφηση) έχουν ετοιμάσει ένα βιβλίο περιήγησης σε 12 σημαντικά μουσεία. Κάνοντας στάση στην Αθήνα «επισκέπτονται» το Μουσείο Μπενάκη και το Μουσείο της Ακρόπολης. Σε συνεργασία με τους Έλληνες εκδότες έχουν φιλοτεχνήσει δύο εξώφυλλα για το ίδιο βιβλίο. Τα παιδιά συνειδητοποιούν τη σημασία και την αξία του μουσειακού χώρου ως κιβωτού της πολιτιστικής κληρονομιάς και ως τόπου συνάντησης πολιτισμών.

Πώς ξεκινάει μια δραστηριότητα στη φύση; Αγκαλιάζοντας ένα δέντρο είναι ο καλύτερος τρόπος για να νιώσουν τα παιδιά τη σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον και να αφουγκραστούν τα φυτά σαν ζωντανούς οργανισμούς. Μέσα από τις πολύ καλοδουλεμένες δραστηριότητες που προτείνονται στο βιβλίο της Τζέιν Γουίλσερ Έχω ένα φίλο για δέντρο (μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη, εκδ. Διόπτρα) σε εικονογράφηση Μάρτιν Στάνεβ, τα παιδιά παίζουν και αποκτούν οικολογική συνείδηση.

Το βιβλίο της Αμερικανίδας Ρέιτσελ Γουίλιαμς Η άγρια φύση (μτφρ. Σοφία Γρηγορίου, εκδ. Μάρτης) είναι στην πραγματικότητα ένα βιβλίο-παιχνίδι «ψάξε-βρες» όπου τα παιδιά μέσα από 70 γρίφους ανακαλύπτουν τα πιο άγρια και συναρπαστικά μέρη του πλανήτη. 

Από τα χέρια ενός νομπελίστα φυσικού, του Τζόρτζιο Παρίζι, τα παιδιά θα λάβουν μια ιδιότυπη συλλογή παραμυθιών με τίτλο Η χρυσόμυγα (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου, εκδ. ΠΕΚ). Ο παππούς, όπως κάθε καλός επιστήμονας που βλέπει την επιστήμη του ολιστικά είναι κι ένας καλός παραμυθάς. Έτσι για να απαντήσει στις ερωτήσεις των εγγονιών του, τους λέει για κάθε επιστημονικό ερώτημα την απάντηση μέσω μιας ιστορίας που τη συνδέει με ένα παραμύθι. 

Όταν όλα πήγαν στραβά (μτφρ. Εύη Γεροκώστα, εκδ. Κόκκινη Κλωστή Δεμένη) των Μαξ Τεμπορέλλι/ Μπάρμπαρα Γκότσι (κείμενα) και Ανιέζε Ινοτσέντι (εικονογράφηση). Σε αυτό το βιβλίο τα παιδιά θα διαβάσουν τις γοητευτικές ιστορίες δέκα ανθρώπων που διέπρεψαν επειδή επέμειναν και έφτασαν σε σπουδαίες ανακαλύψεις μετά από αμέτρητες προσπάθειες, ακόμα και… κατά λάθος. Είναι γοητευτικό να μαθαίνουμε ότι οι πρωτοπόροι που άλλαξαν την πορεία της ανθρωπότητας με τις ανακαλύψεις τους αντιμετώπισαν πολλά εμπόδια ενώ μπορεί να έβαζαν οι ίδιοι τρικλοποδιά στον εαυτό τους.

Με Τα μυστήρια του Διαστήματος (μτφρ. Γεωργία Οικονομοπούλου, εκδ. Κλειδάριθμος) του αστρονόμου και συγγραφέα Γουίλ Γκέιτερ [Will Gater] ξεκινά για τα παιδιά η αναζήτηση του τι συμβαίνει έξω από τον κόσμο μας, από τι αποτελείται το αχανές και σκοτεινό διάστημα ενώ μαθαίνουν από έγκυρη πηγή πληροφορίες για τα ουράνια σώματα μέσα από επιστημονικά δεδομένα και εικόνες. Η γοητεία που μας ασκεί το διάστημα δεν σταματά ποτέ και με το βιβλίο αυτό η εξερεύνησή του ξεκινά για τα παιδιά με τρόπο συναρπαστικό.

Η αναζήτηση της επιστημονικής γνώσης κεντρίζει το ενδιαφέρον των παιδιών πολύ περισσότερο όταν συνειδητοποιούν τις καθημερινές εφαρμογές των επιστημονικών νόμων. Με το βιβλίο Σωστό ή λάθος – Αλήθειες για τις επιστήμες (μτφρ. Κωνσταντίνα Τσιάγκα, εκδ. Ελληνικά Γράμματα) του Βρετανού Άλεξ Γουλφ τα παιδιά θα πάρουν στα χέρια τους ένα εύχρηστο οδηγό που λύνει απορίες ενώ καθώς η ύλη του είναι δομημένη με σύντομα κείμενα, πολλές εναλλαγές και σύντομο σχολιασμό θα ευχαριστηθούν την ανάγνωσή του και θα επανέρχονται σε αυτό. Κυκλοφορεί στη σειρά βιβλίων «Σωστό ή λάθος» με απαντήσεις και άλλα πεδία γνώσης όπως το διάστημα, η Γη, η ιστορία. 

Μέσα από Το αλφαβητάρι της οικονομίας του Νικόλαου Δ. Φίλιππα (εκδ. Τράπεζας της Ελλάδας) τα παιδιά θα κάνουν μία τέλεια εισαγωγή σε έννοιες που θα ακούν και θα τα απασχολούν σε όλη τους τη ζωή. Η κατανόηση του κόσμου γύρω τους περνά για τα παιδιά και από τη μύηση σε γνώσεις για τα οικονομικά της καθημερινότητας. Ένα βιβλίο που θα τα βοηθήσει να γίνουν πιο συνειδητοποιημένοι πολίτες και θα τους λύσει απορίες. 

Οι Σκύλοι από τους αρχαίους χρόνους (εκδ. Πρώτη Ύλη) σε εικονογράφηση Χαράς Μαραντίδου είναι μια πρωτότυπη μελέτη του αρχαιολόγου και ομότιμου καθηγητή Πανεπιστημίου  Πάνου Βαλαβάνη που εξετάζει την προέλευση, την εξέλιξη και τη ζωή μας με το πιο πιστό στον άνθρωπο κατοικίδιο. Μέσα από κείμενα, εικόνες και αρχαιολογικά ευρήματα μαθαίνουν να αγαπούν την έρευνα, την τεκμηρίωση και κυρίως γνωρίζουν τα πάντα για τα αγαπημένα τους ζώα. 

Το μικρό βιβλίο της χαράς (μτφρ. Δανάη Κατακουζηνού, Βιολέτα Ζεύκη-Βοργία, εκδ. Ελληνικά Γράμματα) είναι εκδοχή για παιδιά του γνωστού βιβλίου που φέρει τις υπογραφές του Δαλάι Λάμα και του Ντέσμοντ Τούτου. Στις πολύχρωμες εικονογραφημένες σελίδες του, τα παιδιά θα διαβάσουν μηνύματα για τη συμφιλίωση, την αποδοχή και την ταπεινότητα που μας βοηθά να υπερβαίνουμε τις δυσκολίες και να απεγκλωβιζόμαστε από αδιέξοδα και στείρα συναισθήματα. Τα παιδιά καταλαβαίνουν ότι όσο μεγάλες κι αν είναι οι δυσκολίες και οι στερήσεις, η χαρά (δηλαδή η θετική στάση ζωής) είναι το καλύτερο αντίδοτο που οδηγεί στην πρόοδο και την προσωπική ευτυχία. 

Ένας από τους πιο πετυχημένους τρόπους κατανόησης του άλλου περνά μέσα από τις διατροφικές συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμα που συνδέονται με το φαγητό που τρώει κάθε λαός στο καθημερινό ή το εορταστικό του τραπέζι. Με Τα φαγητά του κόσμου (μτφρ. Έρρικα Πάλλη, εκδ. Ψυχογιός) των Λόρα Μούτσα και Εντ Σμιθ, τα μικρά παιδιά γνωρίζουν τους άλλους και εισάγονται σε έναν κόσμο πολυσυλλεκτικό, πολύχρωμο και μυρωδάτο όπου δεν υπάρχει τίποτα για χωρίσει τους ανθρώπους μεταξύ τους. 

Εικονογραφημένα βιβλία από τα χέρια ενός ή μίας δημιουργού

Μόνο Κάτι καταπληκτικό (μτφρ. Μάρω Ταυρή εκδ. Μεταίχμιο), όπως είναι ο τίτλος αυτής της ιστορίας του Ζακομινούς Γκενσμπορό από τη Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ θα μπορούσαμε να περιμένουμε από την ευφάνταστη Γαλλίδα δημιουργό. Ο ήρωας της Ντοτρεμέρ, το κουνέλι που είναι ένας Γάλλος βρετανικής καταγωγής, έπειτα από την προηγούμενη ιστορία του (Οι πλούσιες ώρες του Ζακομινούς Γκενσμπορό) κάνει αυτή τη φορά μια αναδρομή στο παρελθόν του και ξαναζεί πέντε ξεχωριστές στιγμές. Όπως γράφαμε για το προηγούμενο βιβλίο της με τον ίδιο ήρωα, «οι εποχές διαδέχονται η μια την άλλη, τα χρόνια περνούν, ο Ζακομινούς μεγαλώνει, ζει κοινωνικές αλλαγές και ιστορικές προκλήσεις κι εξελίσσεται. Οι «ώρες» του είναι πλούσιες γιατί είναι γεμάτες από τα μικρά γεγονότα που συνθέτουν μια ζωή πέρα για πέρα αληθινή». 

Οι εκδόσεις Άγρα συνεχίζουν την έκδοση των βιβλίων του Αλσατού Τόμι Ούνγκερερ. Μετά τους Τρεις ληστές και τον Φεγγαράνθρωπο πέρσι, το 2024 εκδόθηκε Το καπέλο (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου) αλλά και Ο Κρικτός, το καλό φίδι. Στο Καπέλο τα παιδιά θα βρουν έναν άλλο τρόπο αφήγησης που ασκεί κοινωνική κριτική ενώ καθηλώνει τα παιδιά με ένα λεξιλόγιο αναπάντεχο που τα παρακινεί να σκεφτούν πιο δημιουργικά και να γίνουν πιο τολμηρά στην έκφρασή τους. 

Μία άλλη μαϊμού (εκδ. Πατάκη) από τη Ντανιέλα Σταματιάδη. Πρόκειται για ένα «παραμύθι δεν διαβάζεται μόνο, κάλλιστα μπορεί να είναι η βάση για θεατρική διαχείριση των θεμάτων που θίγει. Στο σπίτι, στο σχολείο και την τάξη, στη σκηνή αλλά και στο εικαστικό εργαστήρι, η ιστορία της μαϊμούς που θέλει να είναι μια άλλη θα βρει τον τρόπο να «μιλήσει» στα παιδιά. Να τους πει ότι ο καθένας αξίζει και είναι μοναδικός και μπορεί να γίνει ακόμα καλύτερος όχι μιμούμενος ή αντανακλώντας κάποιους άλλους˙ αντιθέτως, βλέποντας καθαρά αυτό που είναι πραγματικά, έχοντας αγάπη, υγιή αυτοπεποίθηση και διάθεση για ουσιαστική πρόοδο. Με υπομονή, επιμονή και πίστη», όπως γράφει στην κριτική της η Ελευθερία Ράπτου. 

Το 2024 ήταν επετειακή χρονιά για να τιμηθεί ο σπουδαίος Αμερικανός Σελ Σίλβερσταϊν. Με το βιβλίο του Ένας καμηλοπάρδαλος και μισός (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Διόπτρα) τα παιδιά θα μυηθούν σε ένα σύμπαν γεμάτο χιούμορ, δημιουργικότητα και ελευθερία όπου όλα τα νοήματα και οι σκέψεις εκφράζονται με έμμετρο, παιγνιώδη λόγο. Όπως γράφαμε «ο Σελ Σίλβερσταϊν, ένα κεφάλαιο από μόνος στην ιστορία του βιβλίου, θα θυμίζει πάντα με το έργο του στους αναγνώστες του τη φιλοσοφία του: "Να έχεις ένα άνετο ζευγάρι παπούτσια και την ελευθερία να φεύγεις. Αυτά είναι τα δύο πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή"».

Ένα βραβευμένο silent book, δηλαδή ένα βιβλίο χωρίς κείμενο, είναι οι Μικρές πράξεις καλοσύνης (μτφρ. Μάρω Ταυρή, εκδ. Μεταίχμιο) της Σλοβένας Μάρτα Μπαρτόλ. Τα παιδιά θα παρακολουθήσουν την ιστορία που καταλήγει στην επανένωση μιας κοπέλας με τον σκύλο της και που γίνεται εφικτή μόνο μέσα από αλυσιδωτές, μικρές πράξεις καλοσύνης άγνωστων ανθρώπων. Θα αναλογιστούν ότι και μία τέτοια πράξη να είχε λείψει το αποτέλεσμα δεν θα ήταν το ίδιο και επίσης, θα χαρούν να πλάσουν τους δικούς τους διαλόγους. Όπως και το Φτάνουμε επιτέλους; της ίδιας, είναι βιβλία κατάλληλα για παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας που ανακαλύπτουν προοδευτικά τη χαρά της ανάγνωσης.

Τι φράση! Από πόσα παιδικά στόματα δεν έχει ειπωθεί το ακαταμάχητο: Δεν το έκανα εγώ (μτφρ. Άννα Παπαϊωάννου, εκδ. Key Books). Στο βιβλίο της της Μάρτα Αλτές δύο φίλοι μπλέκουν σε καβγά για το ποιος δεν έκανε αυτό που δεν έπρεπε να είχε γίνει. Ένα βιβλίο για τη σημασία να αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τις πράξεις μας, για την ικανότητα να συγχωρούμε και για τη φιλία. 

Ένα βιβλίο από τα χέρια του πολύ σημαντικού δημιουργού Μορίς Σέντακ είναι πάντα ένα παράθυρο που ανοίγει μπροστά στα μάτια των παιδιών αποκαλύπτοντάς τους αναπάντεχους κόσμους γεμάτους παιχνίδι και ανακαλύψεις. Στα Δέκα κουνελάκια του Μορίς Σεντάκ (μτφρ. Γιάννης Παλαβός, εκδ. Παπαδόπουλος) «σε κάθε σελίδα του βιβλίου (το οποίο γράφτηκε το 1970 και αρχικά κυκλοφόρησε σε ελάχιστα χαρτόδετα αντίτυπα, στο πλαίσιο της συγκέντρωσης χρημάτων για το Μουσείο Rosenbach) δομείται μια διαφορετική σκηνή που αποτελεί το έναυσμα για ατελείωτο δημιουργικό παιχνίδι και εικαστικές δοκιμές», γράφει στην κριτική της η Ελευθερία Ράπτου.

Το 2025 συμπληρώνονται 50 χρόνια από την πρώτη παράσταση του αντικειμενοθεάτρου της Ευγενίας Φακίνου (διαβάστε εδώ την εκτενή συνομιλία που είχε με την Ελευθερία Ράπτου) που έσπασε τα καλούπια όπως τα γνωρίζαμε ως τότε, ανανέωσε το θέατρο για παιδιά και έδωσε απαντήσεις σε μια εποχή γεμάτη καυτά ερωτήματα, στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Διαβάζοντας με τα παιδιά το Ξύπνα, Ντενεκεδούπολη (εκδ. Καστανιώτη) μικροί και μεγάλοι θα αισθανθούν την ανάγκη για ανανέωση, τη δημιουργικότητα και την τόλμη να μιλάμε ανοιχτά. 

Ακόμη μια σιωπηλή ιστορία για μικρά παιδιά είναι το Πάντα μαζί, αρκουδάκι (μτφρ. Δομηνίκη Σάνδη, εκδ. Ψυχογιός). Το silent book των Kerascoet, του βραβευμένου καλλιτεχνικού διδύμου των Γάλλων εικονογράφων Μαρί Πομεπουί και Σεμπαστιέν Κοσέ, ανοίγει για τα παιδιά έναν κόσμο τρυφερότητας και αγάπης με σύμμαχο τον καλύτερο φίλο των μικρών, το λούτρινο αρκουδάκι. Μια ευκαιρία για να δυναμώσουν ψυχικά τα μικρά παιδιά βάζοντα τα δικά τους λόγια ενώ πατούν πάνω στον καμβά της ιστορίας του μικρού που βιώνει για πρώτη φορά μια δύσκολη στιγμή αποχωρισμού.

Η Βελγίδα εικονογράφος Κίτι Κρόουθερ δημιούργησε ένα εικονογραφικό ποιήμα για να διώξει τους φόβους των μικρών παιδιών για το σκοτάδι. Χρατς, χρουτς, πιπ, πλουφ! (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Μάρτης). Ένας μπαμπάς διαβάζει στον μικρό Ζερόμ μια ιστορία για καληνύχτα ενώ η μαμά του δίνει την τελευταία αγκαλιά της μέρας. Και μετά; Ο Ζερόμ κάτι ακούει... Είναι οι ήχοι που κάνει το σκοτάδι αλλά που σιγά σιγά θα σβήσουν.

Ένα παραμύθι εμπνευσμένο από τις ιστορίες του Μεσαίωνα με ηρωίδα μια όμορφη αλλά ματαιόδοξη πριγκίπισσα που περνά τη μέρα της προσπαθώντας να δείχνει πάντα αψεγάδιαστη είναι Η όμορφη Γκριζέλντα (μτφρ. Κατερίνα Κρις, εκδ. Πατάκη) το παραμύθι της βραβευμένης Αργεντινής εικονογράφου και συγγραφέα Isol. Πέρα από την ανατρεπτική ιστορία που είναι ένα μάθημα για το πόσο περιοριστική είναι η συνεχής ενασχόληση με την εμφάνιση, το βιβλίο είναι, και μόνο για την εικονογράφησή του, ένα μάθημα υψηλής αισθητικής.

Τι έχει πετύχει ο Γάλλος δημιουργός  Ερίκ Πουιμπαρέ με το μαγικό παραμύθι του Ο Φεγγαροσκεπαστής (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Διόπτρα) μετριέται μόνο με τις φορές που το βιβλίο έχει διαβαστεί και συνοδέψει μικρά παιδιά σε ατέλειωτα ταξίδια της φαντασίας καθώς παρακολουθούν το φεγγάρι να διαγράφει τον κύκλο του. Και οι φορές αυτές είναι αμέτρητες. Η φετινή επανέκδοσή του ήταν απαραίτητη για να μην λείψει ούτε από τα σημερινά παιδιά η ιστορία του τρυφερού αγοριού που αναλαμβάνει τον σπουδαίο ρόλο να σκεπάζει κάθε νύχτα όσο πρέπει το φεγγάρι εξασφαλίζοτας έτσι την ισορροπία και τον αέναο κύκλο της ζωής. Φέτος, επανακυκλοφόρησαν επίσης και Τα κόκκινα ξυλοπόδαρα (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Διόπτρα). 

Ένα μικρό κορίτσι, η Λιζ, καταλαβαίνει ότι ο γείτονάς της έχει κάτι που τον κάνει να διαφέρει από τους υπόλοιπους. Αντί να κρύψει το μυστικό θα τον βοηθήσει με τον τρόπο της να αποδεχθεί τον εαυτό του και να βρει τη θέση του στην μικρή τους κοινότητα. Ο γείτονάς μου ο δεινόσαυρος (μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη, εκδ. Μάρτης) του βραβευμένου Ντέιβιντ Λίτσφιλντ [David Litchfield] είναι μια ιστορία για την αποδοχή και τη φιλία.

Κάθε δισέλιδο στο βιβλίο της Μεξικανής ζωγράφου, εικονογράφου και συγγραφέα Αζούλ Λόπες είναι κι ένας πίνακας που καλεί τα παιδιά σε μια πιο βαθιά κατανόηση της φύσης. Αν ανταποκριθούν στο κάλεσμα που απευθύνεται στους μικρούς αναγνώστες με την προτροπή Κοίτα τη φύση ξανά (διασκευή: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, εκδ. Κόκκινη Κλωστή Δεμένη), τα παιδιά θα βρεθούν σε έναν κόσμο που θα τα γεμίσει ελπίδα και όρεξη για μια ζωή πιο κοντά στη φύση και με μεγαλύτερο σεβασμό για αυτή. 

Τρία βιβλία του Γάλλου εικονογράφου και συγγραφέα βιβλίων για παιδιά Ολιβιέ Ταλλέκ κυκλοφόρησαν φέτος ταυτόχρονα από τις εκδόσεις Πατάκη. Και τα τρία θα αγαπηθούν από τα μικρά παιδιά. Ξεχωριζουμε το Θα ήθελα (μτφρ. Φίλιππος Μανδηλαράς, εκδ. Πατάκη) που ξεκινά με αυτή την πολύ όμορφη φράση, ένδειξη ταπεινότητας, ευγένειας αλλά και έκφραση μεγάλης επιθυμίας να ανακαλύψει το παιδί τον εαυτό του. 

Εικονογραφημένες ιστορίες

Ένα αγόρι που τα κάνει Όλα μισά (εκδ. Susaeta) είναι ο ήρωας της Κατερίνας Καρόγιαννη στην ιστορία που έγραψε και εικονογράφησε ο Αχιλλέας Ραζής. Ένα παραμύθι για να διαβάσουν πρώτα οι μεγάλοι, να πάρουν ανάσες, ιδέες και να επανασυνδεθούν με τον παιδικό τους εαυτό.

Ένα ποιητικό και τολμηρό παραμύθι έγραψε με το Το μεταξένιο (εκδ. Μεταίχμιο) ο Κυριάκος Χαρίτος. Η εικονογράφηση του Βασίλη Κουτσογιάννη συνδέει το έμμετρο κείμενο με ορισμένα από τα ομορφότερα σαλόνια. Για παραμύθι έγραψε ο Μάνος Κοντολέων: «Είναι νομίζω σαφές πως έχουμε μια queer ιστορία και στο βαθμό που μπορώ να γνωρίζω είναι και η πρώτη που καταγράφεται στην ελληνική παραγωγή εικονογραφημένων βιβλίων. Τολμηρή συγγραφικά επιλογή; Σίγουρα επιλογή που αγγίζει ένα ζήτημα της εποχής μας. Και από αυτή την σκοπιά θεωρώ αυτό το εικονογραφημένο βιβλίο ως ένα βιβλίο cross over». 

Στο Ένα δέντρο μεγαλώνει παντού (εκδ. Καλειδοσκόπιο) της Τασούλας Τσιλιμένη «αποδεικνύεται πως αν κάποιος/κάποια συλλάβει μιαν ιδέα, αν την πιστέψει, μπορεί να δημιουργήσει αυτό που φαντάζει αδύνατο» γράφει ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος στην κριτική του. Και προσθέτει: «Η εικονογράφηση της Χαράς Μαραντίδου προσδίδει στο βιβλίο τη μορφή του picture book με στοιχεία μαγικού ρεαλισμού, ακριβώς όπως και το κείμενο στο οποίο η φαντασία (η προσπάθεια των δέντρων, η συμπεριφορά του ανέμου) αντιμετωπίζεται ισότιμα με την πραγματικότητα». 

Μια ποιητική συλλογή για παιδιά με τίτλο Φεγγάρια παιδιά (εκδ. Πατάκη) του Γιάννη Σ. Παπαδάτου σε εικονογράφηση Βάσως Ψαράκη. «Ήδη από το εισαγωγικό ποίημα της συλλογής «Τι κρύβεται σε αυτό το βιβλίο» φανερώνεται η πρόθεση του ποιητή να παίξει με την έννοια της δημιουργίας. Σαν το βιβλίο να ανοίγει όχι μόνο προς τα έξω, αλλά και προς τα μέσα. (...) Η δεύτερη ενότητα με τίτλο «Κρατάω στην αγκαλιά μου τη Γη» έχει έντονο οικολογικό ενδιαφέρον αλλά και ένα αίτημα (λες και βγαίνει από το στόμα όλων των παιδιών του κόσμου) για τερματισμό των πολέμων και εγκαθίδρυση της ειρήνης στον πλανήτη» γράφει ο Διονύσης Μαρίνος.

Ποίηση για παιδιά έγραψε και ο Γιώργος Τσακνιάς. Το βιβλίο του Ένα καλαμάρι επιθυμεί να πάει στο φεγγάρι κι άλλες ποιητικές ιστορίες σε εικονογράφηση: Ιφιγένειας Καμπέρη (εκδ. Παπαδόπουλος) Σκαρώνει σκωπτικά, αλλά και ευφυή πεντάστιχα ποιήματα όπου πρωταγωνιστές είναι ψάρια, όστρακα ή μαλάκια. Όχι, φυσικά, στην κανονική τους μορφή, αλλά στην πιο δημιουργική. Ανήσυχα, όπως, είναι δεν αντέχουν να μείνουν μέσα στη θάλασσα και ζητούν ολοένα και κάτι άλλο για τον εαυτό τους» γράφει ο Διονύσης Μαρίνος.

Το παραμύθι Πουλάκι απ' την Ανατολή της Εύης Τσιτιρίδου - Χριστοφορίδου (εκδ. Υδροπλάνο) σε εικονογράφηση Αχιλλέα Ραζή είναι μια «ιστορία εμπνευσμένη από ένα κειμήλιο, στο μεγαλύτερο μέρος της, παρουσιάζεται με τη φωνή ενός πουλιού που ζωντανεύει από ένα μπακιρένιο ταψάκι φερμένο από τη Σμύρνη, δώρο μιας προσφυγοπούλας, της Ειρήνης, σε μια Χιώτισσα που της είχε συμπαρασταθεί» γράφει στην κριτική του ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος, και συμπληρώνει ότι είναι «ένα ανάγνωσμα που θα αρέσει σε όλες τις ηλικίες και που ρέει όπως τα δημοτικά τραγούδια».  

Η Βρετανίδα Τζούλια Ντόναλντσον είναι μια μορφή της παιδικής λογοτεχνίας που έχει κατακτήσει επάξια τη θέση της ως δημιουργός πολλών βιβλίων με εμβληματικότερο όλων Το Γκρούφαλο (μτφρ. Φίλιππς Μανδηλαράς, εκδ. Πατάκη) σε εικονογράφηση του επίσης σημαντικού δημιουργού Άξελ Σέφλερ. Το 2024 γιορτάστηκαν με μια επετειακή έκδοση τα 25 χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου. Εκτός από ολόκληρη την αγαπημένη ιστορία, οι μικροί αναγνώστες θα βρουν και φανταστικές δραστηριότητες, τραγούδια και πολλά άλλα. 

Το βιβλίο Ό,τι χρειάζεσαι για να ζεσταθείς του Νιλ Γκέιμαν (μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου, εκδ. Παπαδόπουλος) είναι ένα μεγάλο ποίημα για τα δικαιώματα των παιδιών που έγραψε ο πολύ αγαπητός συγγραφέας που είναι και Πρεσβευτής Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Τα ονόματα των εικονογράφων που συνεισφέρουν με πρωτότυπα έργα τους ειδικά για αυτή την έκδοση είναι ένα κι ένα (και οι περισσότεροι πολύ γνωστοί μας στην Ελλάδα): Oliver Jeffers, Yuliya Gwilym, Nadine Kaadan, Pam Smy, Daniel Egneus, Beth Suzanna, Marie-Alice Harel, Petr Horacek, Chris Riddell, Bagram Ibatoulline, Benji Davies, Majid Adin, Richard Jones. Ένα παραμύθι που γεννήθηκε από ένα ερώτημα του συγγραφέα προς τους αναγνώστες του και δίνει απάντηση στο τι σημαίνει για τον καθένα να είναι ασφαλής, καλοδεχούμενος σε ένα ζεστό περιβάλλον χωρίς φόβο και μοναξιά.

Στο μικρού σχήματος, τετράγωνο βιβλίο του βρβευμένου Βραζιλιάνου Αντόνιο Πράτα σε εικονογράφηση Ταλίτα Χόφμαν, όλα ξεχωρίζουν με πρώτο και καλύτερο τον αλιγάτορα με τα κοφτερά δόντια που είναι ξαπλωμένος σε ένα παιδικό κρεβατάκι. Το ανακυκλωμένο χαρτί με μια πιο τραχιά υφή από το ιλουστρασιόν που έχουν ίσως συνηθίσει τα παιδιά δίνει την αίσθηση της χειροποίητης ιστορίας, ενώ το κάλυμμα του εξωφύλλου που ξεδιπλώνεται και γίνεται αφίσα είναι κι αυτό ένα στοιχείο που κινεί το ενδιαφέρον των παιδιών και δίνει συνέχεια στην ιστορία. Όχι τον αλιγάτορα (μτφρ. Ελένη Βλάχου, εκδ. Carnivorinios). 

Το βιβλίο των φόβων και πώς να τους εξαφανίσετε (εκδ. Πατάκη) της Φυτούλας Βακανά σε εικονογράφηση Σάντρας Ελευθερίου είναι ένα πρωτότυπο παραμύθι που βασίζεται στο ότι «τα μαγικά είναι από τα πιο αγαπημένα παιχνίδια για τα μικρά παιδιά. Η ιδέα δε ότι με ένα μαγικό κόλπο μπορούν να διώξουν ό,τι τα φοβίζει είναι απελευθερωτική και πολύ διασκεδαστική» όπως γράφαμε στην παρουσίαση του βιβλίου.

Ιστορίες για αναγνώστες από 6 ετών

Η Μις Ψιψίνα (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη) των Γάλλων δημιουργών Jean-Luc Fromental και Joelle Jolivet είναι μια νέα ηρωίδα, μια ντετέκτιβ με βελούδινα πατουσάκια, που συστήνεται στα παιδιά με την πρώτη της ιστορία με τίτλο «Η υπόθεση του καναρινιού». Κόμικ με πνεύμα, χιούμορ και μυστήριο που θα το αγαπήσουν τα παιδιά και θα τους ανοίξει την όρεξη για την επόμενη ιστορία. 

Ακόμη μια ιστορία με τίτλο αυτή τη φορά Μια πελώρια έκπληξη με ηρωίδα τη Μορτίνα (μτφρ. Ντίνα Τσιάγκα, εκδ. Ελληνικά Γράμματα) την γνωστή και αγαπητή στα παιδιά ηρωίδα της Μπάρμπαρα Καντίνι που φυσικά δεν χρειάζεται να είναι Χάλογουιν για να απολαύσουν τις περιπέτειές της. Το κοριτσάκι-ζόμπι έχει ανατρεπτικό χιούμορ και σε κάθε ιστορία της τα παιδιά διασκεδάζουν πολύ.

Κάντο Σαν τη Μαρία (εκδ. Μεταίχμιο) λέει ο Πολυχρόνης Κουτσάκης στα παιδιά με αυτή την ιστορία του στην οποία η Ελληνίδα τενίστρια Μαρία Σάκκαρη γίνεται πηγή έμπνευσης για ένα κοριτσάκι, τη Μαρία, που είναι κολλημένη με το τάμπλετ της μέχρι που ανακαλύπτει το τένις. Η εικονογράφηση είναι της Πετρούλας Κρίγκου που έχει σχεδιάσει τη μικρή Μαρία με τις ρακέτες-φτερά πίσω από την πλάτη της σαν έτοιμη να μεταμορφωθεί σε πεταλούδα κεντρίζει το ενδιαφέρον για αυτή την ιστορία ψυχικής ενδυνάμωσης κοριτσιών και αγοριών.

Ένας δυνατός, μεγαλόσωμος και κατά τα φαινόμενα πανίσχυρος νεροβούβαλος φτάνει στο σημείο να φωνάξει Κι όμως με πειράζει! (εκδ. Ψυχογιός) στην ιστορία της ψυχολόγου και συγγραφέα Βέρας Πρατικάκη σε εικονογράφηση Γιάννη Σκουλούδη. Μια ιστορία για τον εκφοβισμό και το πώς τα παιδιά μπορούν να βοηθηθούν για να μπορέσουν να υψώσουν το δικό τους ανάστημα. 

Στην τέταρτη ιστορία  της Κάλλιας Σπανουδάκη με ήρωες τους Μαξ και Λόη ο τίτλος είναι Αστέρες του ουρανού (εκδ. Ίκαρος). «Η Κάλλια Σπανουδάκη γνωρίζει πως να απευθυνθεί στις μικρές ηλικίες. Πλέκει τη γνώση με τη διήγηση σαν παραμύθι, δημιουργεί συνθήκες ταύτισης των παιδιών με τους χαρακτήρες. Οι επιστημονικές πληροφορίες δεν «βαραίνουν» τους μικρούς αναγνώστες, ενώ οι διάλογοι είναι προσεκτικά στημένοι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως έναυσμα για θεατρικό παιχνίδι και διάφορα άλλα παιχνίδια μάθησης στο σχολικό περιβάλλον. Εξάλλου στο τέλος κάθε περιπέτειας υπάρχει σύντομη ενότητα με γλωσσάρι, γλωσσικό παιχνίδι, πρόταση θεατρικού παιχνιδιού, πείραμα και πρόταση για κατασκευές, απλές μαθηματικές εφαρμογές, που ενισχύουν την λογική steam στην οποία εντάσσεται η τριλογία. Η ζωγραφική του Χρήστου Κούρτογλου σχολιάζει με ευαισθησία και ακρίβεια τα διαλογικά, αφηγηματικά μέρη, αναπαριστά με αβίαστο τρόπο την ιστορία» γράφει η Ελευθερία Ράπτου.

Μια νέα σειρά εγκαινιάζει η Λένα Διβάνη με το Ραντεβού με τη βασίλισσα (εκδ. Πατάκη) σε εικονογράφηση Φίλιππου Αβραμίδη. Η ηρωίδα, η Αμαλίτσα, που έχει πάρει το όνομά της από τη βασίλισσα Αμαλία, είναι ένα κορίτσι της Αθήνας του 19ου αιώνα που μεγαλώνει πολύ διαφορετικά από όλα τα κορίτσια της τάξης της. Η κόρη ενός βιοπαλαιστή έχει όνειρο και στόχο τη μόρφωση και όχι πώς θα γίνει καλή νοικοκυρά. Θα τα καταφέρει; Ένα βιβλίο που εγκαινιάζει μια σειρά ιστοριών για τα κορίτσια που αγωνίζονται και που όσα εμπόδια κι αν συναντήσουν, συνεχίζουν μέχρι να τα καταφέρουν.

Στο πρώτο του βιβλίο, Η ιστορία της υπέροχης Ριγέ (εκδ. Καλειδοσκόπιο) ο Βαγγέλης Παππάς γράφει μια αντισυμβατική ιστορία για τη δύναμη και τη σημασία να είναι κανείς ο εαυτός του ακόμα κι αν γύρω του υψώνονται εμπόδια που μοιάζουν ανυπέρβλητα.

Τα ψηλά βουνά του Ζαχαρία Παπαντωνίου (εκδ. Ψυχογιός). Επανακυκλοφόρησε με νέα εξώφυλλο από την Άννα Τζώρτζη. «Πέρα από την προφανή προτροπή που είναι να συνδέσουν τα σημερινά παιδιά με ένα ανάγνωσμα-ορόσημο για την παιδική λογοτεχνία, θα τους δώσουν την ευκαιρία να κάνουν ένα μάθημα πατριδογνωσίας, φυσιολατρείας, παραδόσεων, λαϊκού πολιτισμού, οικολογίας, αλληλεγγύης και αυτοοργάνωσης. Κι επιπλέον, τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να διαπιστώσουν τη γλωσσική συνέχεια, να σκεφτούν ότι και τα ίδια ανήκουν σε μια γλωσσική παράδοση που περνά μέσα από αγώνες και συνεχίζει να εξελίσσεται» σημειώνουμε στην παρουσίαση της έκδοσης.

Ιστορίες για αναγνώστες από 9 ετών

Στην παρουσίαση του βιβλίου από τους εκδότες, Ο κόσμος της Λουκρητίας (μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου, εκδ. Ελληνικά Γράμματα) της Αν Γκοσινί περιγράφεται ως το βιβλίο με το οποίο «Ο μικρός Νικόλας» αποκτά μεγάλη αδελφή. Και έχουν δίκιο γιατί και η Λουκρητία που γράφτηκε από την πένα της κόρης του Γκοσινί, είναι μια ηρωίδα με σπιρτάδα, φινέτσα και σκανδαλιάρικη διάθεση για να φέρει τα πάνω κάτω πάντα όμως με καλή διάθεση. 

Ο υπότιλος του βιβλίου Ο μικρός Νικόλας (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη, εκδ. Πατάκη) συνοψίζει όλο το νόημα που μεταφέρει από γενιά σε γενιά ο μικρός Γάλλος, δημιούργημα των Ρενέ Γκοσινί και Ζαν-Ζακ Σενπέ: «Τι περιμένουμε για να είμαστε ευτυχισμένοι;» Αναγνωστική απόλαυση μέσα από ένα κείμενο που προέκυψε από το σενάριο της ομότιτλης ταινίας και διασκευάστηκε από την Αν Γκοσινί. 

Η επανέκδοση του κλασικού αναγνώσματος του Φιλίπ Μπαρμπό Η μυρωδιά της θάλασσας (μτφρ. Φίλιππος Μανδηλαράς, εκδ. Παπαδόπουλος) ήταν μία σημαντική προσθήκη. Το βιβλίο που μετρά πολλά χρόνια από την πρώτη έκδοσή του (1987) παραμένει ένα από τα καλύτερα δείγματα της παιδικής λογοτεχνίας για τις ηλικίες αυτές καθώς συνδυάζει μια ειλικρινή, αστεία αλλά καθόλου ωραιοποιημένη αποτύπωση της ζωής των κεντρικών χαρακτήρων ενώ ταυτόχρονα εισάγει με έμπνευση, ζωντάνια και ούτε ίχνος διδακτισμού τον δάσκαλο που τους αλλάζει τις ζωές για πάντα.

Τη νύχτα που μας παγίδεψε μια ιστορία (μτφρ. Σοφία Γρηγορίου, εκδ. Ψυχογιός) του Μπεν Μίλερ. Και αυτό το μυθιστόρημα για εφήβους είναι γραμμένο με διάθεση και στόχευση βιβλιοφιλική όπου οι ήρωες, τα αδέλφια Λάνα και Χάρισον, ζουν μια μαγική περιπέτεια σε έναν παραμυθένιο κόσμο, φτιαγμένο από τα υλικά των παραμυθιών με τα οποία έχουν μεγαλώσει. Φαντασία, χιούμορ, περιπέτεια. 

Στο Σκοράροντας στον Σκορπιό (εκδ. Μεταίχμιο) η Ελένη Σβορώνου γράφει για ένα αγόρι που αγαπάει το ποδόσφαιρο με τόσο πάθος, που μιλάει με την αγαπημένη του μπάλα, τον «Πελέ». Όταν η θεολόγος του Γυμνασίου συλλάβει την ιδέα για ένα σχολικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου θα έρθουν στην επιφάνεια πάθη και μίση και θα μοιάζει να κυριαρχεί ο φόβος της αποτυχίας ως το χειρότερο που μπορεί να συμβεί.

Το βιβλίο Επανάσταση στη χώρα των Ζάρζα (εκδ. Κέδρος) της Ειρήνης Δερμιτζάκη, σε εικονογράφηση Αποστόλη Ιωάννου, ολοκληρώνεται με τρεις καλοσχεδιασμένες σελίδες στις οποίες έχουν χωρέσει οι μήνες του χρόνου και τα φρούτα και λαχανικά της κάθε εποχής. Αντί για γλωσσάρι, κλείνει έτσι μια ευφάνταση και δυναμική ιστορία που δίνει πρόσωπο στα ζαρζαβατικά κινητοποιεί και ευαισθητοποιεί τα παιδιά για τη σημασία της εποχικότητας στη διατροφή και του σεβασμού του κύκλου της φύσης ενώ παρουσιάζει μια ιστορία αλληλεγγύης και αγωνιστικότητας.

Ο εικονογράφος, κομίστας και συγγραφέας Πέτρος Χριστούλιας γράφει μια ιστορία για μια παρέα τεσσάρων παιδιών που έχουν ως σκηνικό των περιπετειών τους τη Θεσσαλονίκη. Η μαγεμένη (εκδ. Ίκαρος) μεταφέρει τους αναγνώστες σε μια εποχή όπου πολλές κοινότητες της πόλης συνέθεταν μια μεγάλη πολυσυλλεκτική ενότητα ενώ αφηγείται την ιστορία των γλυπτών του 2ου αιώνα μ.Χ. τα οποία κοσμούσαν μνημειακό κτήριο κοντά στη ρωμαϊκή αγορά της Θεσσαλονίκης και ονομάζονταν «Οι Μαγεμένες» (Las Incantadas). Η τύχη τους θυμίζει τις Καρυάτιδες του Παρθενώνα καθώς εκλάπησαν τον 19ο αιώνα από έναν Γάλλο περιηγητή και σήμερα βρίσκονται στο μουσείο του Λούβρου.

Το κλεμμένο δισκοπότηρο της Σμύρνης (εκδ. Ψυχογιός) του Θάνου Κονδύλη μεταφέρει τους αναγνώστες στη Σμύρνη πριν από την Καταστροφή. Θα διαβάσουν μια ιστορία μυστηρίου που ξεκινά έπειτα από έναν έντονο καβγά στον γυναικωνίτης της μεγάλης εκκλησίας της Αγίας Φωτεινής. Ένας βαριά τραυματισμένος ιερέας, το χρυσό δισκοπότηρο που έχει κλαπεί, μια έρευνα που ξεκινά επισήμως από τους υπεύθυνους, και μια παράλληλη που θα κάνει ο ήρωας της ιστορίας, ο μικρός Μιχαήλ, ένα παιδί της Σμύρνης του 1922. Ιστορία και μυστήριο. 

Το 2024 σηματοδότησε τα 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και τη διχοτόμηση του νησιού. Η Κύπρια συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας Άννα Κουππάνου με το βιβλίο της Όταν μας άφησε η θάλασσα (εκδ. Πατάκη) δίνει στα σημερινά παιδιά σε Ελλάδα και Κύπρο την ευκαιρία να αντιληφθούν τα ιστορικά γεγονότα μέσα από μια ιστορία που βασίζεται σε πραγματικά περιστατικά από την Κύπρο του 1974. Η Κουππάνου παρουσιάζει μια άγνωστη πτυχή της τραγωδίας του κυπριακού ελληνισμού που αφορά παιδιά που μετατράπηκαν σε πρόσφυγες και στάλθηκαν μόνα τους στην Ελλάδα όπου έζησαν σε ιδρύματα ή σε ανάδοχες οικογένειες. 

Ιστορίες για αναγνώστες από 12 ετών

Η αφήγηση μιας ιστορίας εκφοβισμού από την πλευρά εκείνου που μπορεί να πει Ήμουν ένας bully (μτφρ. Φοίβος Μπότσης, εκδ. Καστανιώτη) του Αντρέα Φραντσόζο. Το μυθιστόρημα του Ιταλού συγγραφέα βασίζεται στην αληθινή ιστορία του Ντάνιελ Τσάκαρο, ενός παιδιού μεγαλωμένου στις φτωχικές συνοικίες του Μιλάνου που έγινε ο φόβος και ο τρόμος, ανέπτυξε παραβατική συμπεριφορά, έκανε ληστείες, μπήκε στη φυλακή αλλά εκεί έζησε το δικό του προσωπικό θαύμα και άλλαξε ζωή. Το κοινωνικό περιβάλλον, οι σταθμοί της ζωή του, οι αποφάσεις σε κάθε στιγμή, τα πρόσωπα που κάθε φορά τον επηρεάζουν και πλήρης μεταστροφή παρουσιάζονται σε ένα μυθιστόρημα που δίνει το μήνυμα ότι δεν υπάρχουν αδιέξοδα και τα πάντα μπορούν να αλλάξουν.

Με Το άγριο βιβλίο (μτφρ. Χριστίνα Φιλήμονος, εκδ. Carnivora) του Χουάν Βιγιόρο τα παιδιά γνωρίζουν μια γραφή που θα τα μυήσει σε έναν βιβλιοφιλικό κόσμο όπου η δύναμη της ανάγνωσης κινεί βουνά. Είναι η ιστορία του Χουάν που αντί για τα μεγάλα σχέδια για τις καλοκαιρινές του διακοπές καταλήγει για δύο μήνες στο σπίτι του θείου Τίτο, ενός ιδιόρρυθμου βιβλιόφιλου, που πίνει δεκαπέντε κούπες τσάι τη μέρα και φοβάται τα λούτρινα παιχνίδια. Στα χιλιάδες βιβλία της απέραντης βιβλιοθήκης του θείου, ο Χουάν θα βρεθεί αντιμέτωπος με φοβερές περιπέτειες, όταν θα κληθεί να ανακαλύψει το Άγριο βιβλίο, ένα ατίθασο βιβλίο που αποφεύγει τα ανθρώπινα χέρια, καθώς κρύβει στις σελίδες του ένα μυστικό προορισμένο για τον εκλεκτό αναγνώστη που θα καταφέρει να το τιθασεύσει.

Στα Αμφίβια (εκδ. Πατάκη) του Γιώργου Παναγιωτάκη «θίγονται θέματα μέχρι πρό τινος ταμπού, όπως η σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση παιδιών και εφήβων, η απελπισμένη αναζήτηση σεξουαλικής ταυτότητας, η σχολική βία και ο εκφοβισμός, ο επικίνδυνος κόσμος του διαδικτύου, (...)» γράφει στην κριτική της η Λίλα Τρουλινού και καταλήγει: «χρειάζονται τον Έρωτα τα Αμφίβια για να γίνουν πιο ανθεκτικά, πιο ευέλικτα, ναι, πέφτουν πάνω στον Έρωτα η μελαγχολική Αλεξάνδρα από το σχολείο της Γκράβας και ο ντροπαλός Μαξ από το φανταχτερό ιδιωτικό, χρειάζονται τον Έρωτα οι Έφηβοι για να επουλώσουν τα τραύματα της υδάτινης ζωής και να συνεχίσουν μπροστά, να πατήσουν γερά στο χώμα». 

Η προφητεία του Ιουλίου Βερν (μτφρ. Βούλα Αυγουστίνου, εκδ. Μεταίχμιο) του Λάρι Σουάρτζ είναι ένα μυθιστόρημα μυστηρίου που ξεκινά όταν στα χέρια τριών παιδιών πέφτει ένα μυστηριώδες βιβλίο του Ιουλίου Βερν. Το βιβλίο θα τους οδηγήσει, χρησιμοποιώντας κάθε πιθανό κι απίθανο μέσο, σε ένα κυνήγι θησαυρού από τα πιο προφανή έως τα πιο σκοτεινά μέρα του Παρισιού ενώ η περιπέτεια που θα ζήσουν θα σφυρηλατήσει τη φιλία τους. Περιπετειώδες, ευφυές και βιβλιοφιλικό.

Το μυθιστόρημα για εφήβους Αόρατος (μτφρ. Δέσποινα Δρακάκη, εκδ. Ψυχογιός) του Ελόι Μορένο «Είναι ένα κείμενο που μιλά για τον σχολικό εκφοβισμό, τους μηχανισμούς διατήρησής του αλλά και τις συνέπειές του. Ένα σκληρό βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί από εφήβους αλλά και ενήλικες» όπως γράφει στην κριτική της η Φανή Χατζή. Και απαντώντας γιατί είναι ένα σημαντικό βιβλίο σημειώνει ότι «καθιστά ορατές ακόμα και τις πιο αθέατες πλευρές του μπούλινγκ, όπως το γεγονός ότι η βία που προκαλεί ένα παιδί και αποδίδεται στην επιθετικότητα της ηλικίας είναι μια βία που μεθαύριο θα εκτονωθεί στη γυναίκα, τα παιδιά του, μια βία που συχνά εκτονώνεται και στον εαυτό του. Επίσης, κρούει τον κώδωνα κινδύνου για τα παιδιά που προκαλούν τη βία, υπονοώντας ότι αυτά χρήζουν της ίδιας αν όχι μεγαλύτερης βοήθειας από τα παιδιά που την υφίστανται».

Στο εφηβικό μυθιστόρημα Ψάχνοντας τον Αρκούδο (μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου, εκδ. Παπαδόπουλος) της Χάνα Γκολντ, ένα κορίτσι η Έιπριλ Γουντ θα κάνει ένα ταξίδι μαζί με τον μπαμπά της περνώντας από την παγωμένη τούνδρα και στους παγετώνες για να φτάσει στο βορειότερο άκρο της Αρκτική. Το κορίτσι θέλει να βεβαιωθεί για την κατάσταση του φίλου της, του Αρκούδου. Πρόκειται για τη φιλία που οι αναγνώστες γνώρισαν στο βιβλίο Η τελευταία αρκούδα (εκδ. Παπαδόπουλος) της Γκολντ. Σε αυτή τη συνέχεια της ιστορίας, θα διαβάσουν μια περιπέτεια επιβίωσης, αναζήτησης των προσωπικών ορίων και τελικά, μια ιστορία αγάπης και φιλίας. 

Μετά το λύκειο τι; (μτφρ. Τατιάνα Γαλάτουλα, εκδ. Διόπτρα). Ακόμη ένα γκράφικ νόβελ, το πέμπτο, από την επιτυχημένη και δημοφιλή σειρά: Heartstopper της Άλις Οζμαν. Σε αυτό το σύμπαν κατανόησης, αγάπης και αποδοχής μια ιστορία δεν είναι ποτέ αρκετή. Είτε θα ταυτιστούν με κάποιους από τους ήρωες είτε θα αναγνωρίσουν κοντινά τους πρόσωπα, οι αναγνώστες στο κατώφλι της εφηβείας θα διαβάσουν μια ιστορία που είναι αντίδοτο στην ομοφοβία και εξολοθρευτής στερεοτύπων, όπως γράφαμε για τη σειρά. 

Μουσικά, ποιητικά, ευφάνταστα και παιχνιδιάρικα

Το βαλς του σκαντζόχοιρου (εκδ. Susaeta) της Ηλιάνας Φιλέα είναι ένα βιβλίο «με έντεκα μουσικές εικόνες που πλέκουν μια πρωτότυπη σπονδυλωτή ιστορία για μικρά παιδιά, προνήπια, νήπια και πρωτάκια του δημοτικού, για όσους αγαπούν την καλή μουσική που θυμίζει τα παιδικά μας χρόνια, όπως και για όσους μέσα και έξω από τις σχολικές τάξεις επιθυμούν να διαπαιδαγωγήσουν τα μικρά παιδιά με ποιοτικά ακούσματα», όπως γράφει στην κριτική της η Ελευθερία Ράπτου και καταλήγει «προχωρά με άποψη και φροντισμένη αισθητική στο δρόμο που χάραξε η Λιλιπούπολη και είναι σίγουρο ότι θα αγαπηθεί από μικρούς και μεγάλους, ενώ θα αποτελέσει έργο χρήσιμο σε παιδαγωγούς διαφόρων ειδικοτήτων σε ποικίλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας».

Με διάθεση ρετρό, λόγο ποιητικό και μουσικές πρωτότυπες και εμπνευσμένες ο Γιώργης Χριστοδούλου έχει ετοιμάσει μια μουσική παράσταση που ξεκινά από τις σελίδες του βιβλίου του Μα πού πήγε το φεγγάρι; (εκδ. Φουρφούρι). Το ποιητικό κείμενο που αναζητά το φεγγάρι συνοδεύεται από δέκα αλλιώτικα νανουρίσματα που ερμηνεύουν οι Μαργαρίτα Ζορμπαλά, Μάρθα Φριντζήλα, Μανώλης Φάμελος και από μια υπέροχη αφήγηση της Όλιας Λαζαρίδου τα οποία τα παιδιά μπορούν να ακούσουν μέσω QR code. 

Παίζω ποίηση (εκδ. Μετρονόμος) της Μάρως Θεοδωράκη σε εικονογράφηση Αγγελικής Μουρτζάκη. Η μουσικός, καθηγήτρια μουσικής και συγγραφέας δεκάδων βιβλίων για παιδιά έγραψε αυτό το βιβλίο που κυκλοφορεί από τη σειρά «Μικρός Μετρονόμος» βασισμένη σε τρεις θεματικές που, όπως λέει η ίδια «όσο ποτέ άλλοτε συνδέονται με την δομή της σύγχρονης κοινωνίας. Οι θεματικές αυτές δίνουν ερεθίσματα έτσι ώστε να κατανοήσουν τα παιδιά τον κόσμο γύρω τους, να εμπλουτίσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες, να ενισχύσουν την φαντασία τους και να ενεργοποιηθούν συναισθηματικά. Η κάθε θεματική, Συναισθήματα – Εμπειρίες– Αξίες, συνδέεται με δέκα ποιήματα που εισάγουν τα παιδιά στην δημιουργική ανάγνωση και στην κριτική σκέψη. Αυτά τα τριάντα ποιήματα έρχονται να πουν τις μικρές τους ιστορίες που πιθανόν να μην μπορούσαν να ειπωθούν αλλιώς. Στο τέλος κάθε θεματικής προτείνονται δράσεις με τις οποίες ο γονιός, ο εκπαιδευτικός, ο θεραπευτής, ο φοιτητής παιδαγωγικών κ.ά. μπορούν να «παίξουν» με το παιδί.»

Οι μέρες που δεν έχει σχολείο (εκδ. Μεταίχμιο) της Αναστασίας Αστερίου (στίχοι Κώστας Μακρυγιαννάκης, εικόνες Δημήτρης Λιμνιώτης) είναι ένα πρωτότυπο γκράφικ νόβελ που δημιουργήθηκε με αφορμή «οκτώ τραγούδια και δύο μικρά οργανικά μουσικά κομμάτια που έγραψε ο Κώστας Μακρυγιαννάκης για μαθητές και μαθήτριές του. Πάνω σε αυτά τα τραγούδια, η Αναστασία Αστερίου έγραψε την όμορφη αυτή ιστορία που θα διαβάσετε και που ο Δημήτρης Λιμνιώτης ζωντάνεψε με τη γεμάτη χιούμορ, όνειρο και χρώματα πένα του στο χαρτί. Οι μικροί μαθητές και μαθήτριεςσυνεισέφεραν στους στίχους των τραγουδιών με έναν τρόττο μοναδικό: με την αστείρευτη φαντασία τους να συναντά την έκπληξη του ενήλικα, στο σημείο όπου το παράδοξο γίνεται απλά το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο», όπως διαβάζουμε στην παρουσίαση του εκδότη.

Ιστορίες που είπαν τα δέντρα (εκδ. Επίμετρο) του ποιητή Άγγελου Κούρου σε εικονογράφηση Γιώργου Πυργιώτη. Τα παιδιά θα διαβάσουν ποίηση που υμνεί τη φύση και ειδικά τα δέντρα σε ένα βιβλίο που βρίσκεται σε συνομιλία με τα βιβλία του καθηγητή βιολογίας Γιάννη Μανέτα Περί φυτών αφηγήματα και Τι θα έβλεπε η Αλίκη στη χώρα των φυτών (ΠΕΚ). Ένα υψηλής αισθητικής -και χάρη στην εντυπωτική εικονογράφηση- ταξίδι γνωριμίας και κατανόησης με τον θαυμαστό κόσμο των δέντρων. 

Αναδιηγήσεις / διασκευές

Μικρές Κυρίες (εκδ. Διόπτρα) της Λουίζα Μέι Άλκοτ. «Τα παιδιά (ιδανικά από 8 μέχρι 12 ετών) θα διαβάσουν με ευχαρίστηση το διασκευασμένο μυθιστόρημα, που πολύ πιθανόν θα τους γεννήσει την επιθυμία για την «πλήρη» ιστορία. Η νέα έκδοση-διασκευή λειτουργεί ως δραματικό σενάριο που διαθέτει αναμφισβήτητα σκηνικό ορίζοντα, αλλά και ως βάση εργασίας στα μαθήματα της γλώσσας, της λογοτεχνίας, της θεατρικής αγωγής» γράφει η Ελευθερία Ράπτου.

Την απόδοση του Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ έχει αναλάβει η Αργυρώ Πιπίνη για τη σειρά «Εικονογραφημένη κλασική λογοτεχνία» (εκδ. Διόπτρα). Η ιστορία είναι γνωστή: Ο καπετάνιος Αχαάβ έχει μια σκέψη στο μυαλό, να βρει τον Μόμπι Ντικ, την πελώρια φάλαινα φυσητήρα που στοιχειώνει τα όνειρά του πολλά χρόνια μετά την πρώτη τους συνάντηση. Μέσα από τη διασκευή για νεαρούς αναγνώστες και αναγνώστριες, τα παιδιά θα καλλιεργήσουν τον γλωσσικό τους πλούτο και θα μυηθούν σε ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας σε μια γνωριμία που θα τα οδηγήσει αργότερα και στην ανάγνωση του πρωτότυπου έργου.

Ο Τρομάρας του Γεώργιου Βιζυηνού σε απόδοση Κώστα Πούλου που περιλαμβάνεται στη σειρά «Τα Ελληνικά» (εκδ. Παπαδόπουλος) είναι η ιστορία του Θανάση, ενός καλού παιδιού που όμως έχει ένα ελάττωμα: φοβάται πολύ. Ο μικρός ήρωας της ιστορίας θα βρει το θάρρος του και τα σημερινά παιδιά θα έρθουν σε επαγή με ένα κείμενο της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και παράδοσης. Σε αυτή την ιστορία η εικονογράφηση είναι της Θέντας Μιμηλάκη.

Οι Μύθοι του Λα Φονταίν (απόδοση Φίλιππος Μανδηλαράς, εκδ. Πατάκη), που ούτως ή άλλως είναι εμπνευσμένοι από τους μύθους του Αισώπου, αναπλάθονται και «σχολιάζονται» εικονογραφικά από τον Γάλλο εικονογράφο Μαρκ Μπουταβάν ενώ ο Φίλιππος Μανδηλαράς αποδίδει τους στίχους του πρωτότυπου κειμένου με τον ρυθμό και τη ζωντάνια που αποζητά ο σύγχρονος αναγνώστης με χιούμορ, ρυθμό και ενέργεια. 

Βιβλία για μωρά και νήπια

Για ένα μικρό παιδί, από 2 ετών, λίγα βιβλία είναι καταλληλότερα από αυτά του σπουδαίου Έρικ Καρλ. Η ζωγραφική του, τα παιχνίδια των χρωμάτων, οι τρυφερές ιστορίες έχουν ρυθμό και συγκίνηση. «Αργά, σιγά, σιγά» είπε ο βραδύπους (μτφρ. Ελένη Δουκάκη, εκδ. Καλειδοσκόπιο) του Έρικ Καρλ σε αυτή την ιστορία που συνοδεύεται από πρόλογο της σημαντικής Αγγλίδας ανθρωπολόγου και ερευνήτριας των πρωτεύοντων θηλαστικών με την οποία τους συνέδεε φιλία. 

Ο κόσμος είναι δικός σου (μτφρ. Μαρίζα Ντεκάστρο, εκδ. Καπόν) της Σούζι Μόργκενστερν σε πολύ ποιητική εικονογράφηση της Ελέν Ντριβέρ. Ένα τρυφερό καλωσόρισμα του μικρού παιδιού στον κόσμο που θα ζήσει και είναι όλος δικός του. 

Ακριβώς όπως είσαι (μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου, εκδ. Ψυχογιός) της Έμα Ντοντ. Ένα χαρτονέ βιβλίο για μικρά χεράκια με μηνύματα αποδοχής, τρυφερότητας και αγάπης σε πολύ όμορφη εικονογράφηση. 

Ο Αρκούδος και οι φίλοι του (εκδ. Παπαδόπουλος)

Το μικρό κοάλα, σειρά απίθανες μυτούλες (εκδ. Διόπτρα)

Ο δεινόσαυρος και το δεινοσαυράκι (εκδ. Διόπτρα)

Βρες ποιος είμαι (εκδ. Μεταίχμιο)